aż

See also: Appendix:Variations of "az"

Old Polish

Alternative forms

• aże, haże, jaż

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *aže. First attested in the first half of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /aʃ/
• IPA^(key): (15^th CE) /aʃ/

Conjunction

aż

1. connects clauses; that
   • 1888 [1401], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎^[2], page 116:

     Wøczsla[w]ow synowecz dal policzek I[a]cuboui parobku, as sø crwa oblal

     [Więcsła[w]ow synowiec dał policzek J[a]kubowu parobku, aż się krwią oblał]

   • 1920 [1410], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 1458:

     Yacom ya ymal s Potrkem liczbø, aze ne mal na mø o sszethm cop zalowacz

     [Jakom ja imiał z Piotrkiem liczbę, aże nie miał na mię o siedm kop żałować]

   • 1915 [1423], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[3], page 209:

     Pop[r]ossimi Mariey mathki yego, asz nam ghot[o]wa v ssina swego vprossicz daru ducha swenthego

     [Pop[r]osimy Maryjej matki jego, aż nam got[o]wa u syna swego uprosić daru Ducha Świętego]

   • 1950 [1461], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1118:

     Jako ja tho vyem, haze Pyotr Stanislavem sgednan

     [Jako ja to wiem, haże Piotr z Stanisławem sjednan]

   • 1882 [End of the 15th century], Emil Kałużniacki, editor, Kleinere altpolnische Texte aus Handschriften des XV. und des Anfangs des XVI. Jahrhunderts‎^[4], page 283:

     A gdy szye masczisny zwadzą a ud[z]erzy geden drugego kamyenyem..., tako asz nye vmrze, ale asz lązą (leg. lęże) w lozv (et ille mortuus non fuerit, sed iacuerit in lectulo Ex 21, 18)

     [A gdy sie mężczyźni zwadzą a ud[z]erzy jeden drugiego kamieniem..., tako aż nie umrze, ale aż lęże w łożu (et ille mortuus non fuerit, sed iacuerit in lectulo Ex 21, 18)]

2. until
   • 1887, 1889 [1399], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume II, number 1300:

     Quousque jus fiet inter ipsos vlg. asz prawo przebeszy

     [Quousque ius fiet inter ipsos vlg. aż prawo przebieży]

   • 1930 [Fifteenth century], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[5], 6, 4:

     Nye odetchnyesz, az s nymy y zgynyesz (donec extermineris)

     [Nie odetchniesz, aż s nimi i zginiesz (donec extermineris)]

   • 1930 [Fifteenth century], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[6], 33, 14:

     Yacz poydø z nyenagla..., aze (donec) przydø do Seyr

     [Jać pojdę znienagła..., aże (donec) przydę do Seir]

3. as soon as, at the moment when; immediately after
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[7], page 32:

     Jedno ją wziął, aż natychmiast ona ista sucha laska puściła odrośli

     [Jedno ją wziął, aż natychmiast ona ista sucha laska puściła odrośli]

Particle

aż

1. up to, as far as
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[8], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 18, 7:

     Od wirzchnego neba wiszce iego, i potkane iego asz do wirzcha (usque ad summum)

     [Od wirzchniego nieba wyszcie jego, i potkanie jego aż do wirzcha (usque ad summum)]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[9], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 48, 20:

     Wszedl asz (usque) do pocolena oczczow swogich y asz (usque) na weky ne vzrzy swecze

     [Wszedł aż (usque) do pokolenia oćcow swojich i aż (usque) na wieki nie uźrzy świece]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[10], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 70, 18:

     Asz nine (usque nunc) przepowadacz bødø dzywi twoie

     [Aż ninie (czy nynie, usque nunc) przepowiadać będę dziwy twoje]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[11], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 13, 2:

     Ne iest, kto bi vczinil dobrego, ne iest asz do iednego (non est usque ad unum)

     [Nie jest, kto by uczynił dobrego, nie jest aż do jednego (non est usque ad unum)]

   • 1856-1870 [1398], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, volume VIII, number 6621:

     Tey niwe Albertus ne bil nigdiy gospodarz po wcupenu asz do tich mayst (pro myast)

     [Tej niwie Albertus nie był nigdy gospodarz po ukupieniu aż dotichmiast]

   • Beginning of the 15th century, Kazania gnieźnieńskie‎^[12], page 2b:

     Tho giste veszele ku dlugosczy gest cy ono bilo velike, przes to iscy szø gest ono od fchodu sluncza asz do szapadu bilo rosczøglo

     [To jiste wiesiele ku długości jestci ono było wielikie, przezto iżci się jest ono od wchodu słuńca aż do zapadu było rozciągło]

   • Beginning of the 15th century, Kazania gnieźnieńskie‎^[13], page 181b:

     Od srothnocy asze do balego dna gest cy gim on bil kaszal

     [Od środnocy aże do białego dnia jestci jim on był kazał]

   • 1930 [Fifteenth century], “Neh”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[14], 3, 16:

     Po nyem dzalal Neemyas..., ksyøszø pol stroni vlyce Betsur, a przecyw grobu Dauidowu, az do ribnyka (et usque ad piscinam)..., a ez do domu mocznich

     [Po niem działał Neemijasz..., książę poł strony ulice Betsur, a przeciw grobu Dawidowu, a aż do rybnika (et usque ad piscinam)..., a eż do domu mocnych]

   • 1930 [Fifteenth century], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[15], 16, 3:

     Rozdzelyl wszem po wszitkich ot møsza az (usque) do nyewyasti

     [Rozdzielił wszem po wszytkich ot męża aż (usque) do niewiasty]

2. The meaning of this term is uncertain.
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[16], page cr 31:

     Deuicha Maria az pelusek dobrih... ne ymala, a togo dla gy ue zle hustky ogar[nęła]

     [Dziewica Maryja aż pieluszek dobrych... nie imiała, a togodla ji we złe chustki ogar[nęła]]

Derived terms

conjunctions

• ażby
• ażci
• ażciby

 

Descendants

• Masurian: az, aze
• Polish: aż, aże
• Silesian: aż, aże

References

• Boryś, Wiesław (2005) “aż”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “aż”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Bańkowski, Andrzej (2000) “aż”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “aż(e), haże, jaż”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Alternative forms

• aże (Middle Polish)

Etymology

Inherited from Old Polish aż.

Pronunciation

• IPA^(key): /aʂ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /aʂ/

• Audio 1

  (file)

• Audio 2

  (file)

• Rhymes: -aʂ
• Syllabification: aż
• Homophones: -arz, -aż

Conjunction

aż

1. until

   Synonym: póki nie, dopóki nie

   Dokuczał mi, aż zacząłem płakać. ― He bullied me until I started crying.

2. (obsolete) voila; soon, shortly; suddenly
3. (Middle Polish) only; scarcely; as soon as; when, as

Declension

Combined forms of aż

	singular	plural
1st person	ażem	ażeśmy
2nd person	ażeś	ażeście
3rd person	aż	aż

Particle

aż

1. that much, so, so much so; emphasizes the scale of a quality

   aż tak, że ― to the point that

   Oj, nie narzekaj, nie jest aż tak źle. ― Oh, don't complain, it's not that bad.

2. as many as, as much as; emphasizes the amount

   On zarabiał aż 3000 dolarów w zeszłym miesiącu. ― He earned as much as 3000 dollars last month.

3. all the way; emphasizes the distance

   On dał radę pójść aż tam? ― He managed to go all the way there?

4. (obsolete) voila; soon, shortly; suddenly
5. (obsolete) let, may; in order to
6. (obsolete, comparative) than

   Synonym: niż

7. (Middle Polish) unless

   Synonym: chyba że

8. (Middle Polish) although

   Synonym: chociaż

9. (Middle Polish) connects clauses; that

   Synonym: że

10. (Middle Polish) until; Further details are uncertain.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎^[17], page 94c:

      Donec, adverbium, Aż záś

    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎^[18], page 94c:

      Donec ad haec tempora perventum est Aż.

    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎^[19], page 343d:

      Quoad idem quod donec. Yáko/ poki/ aż.

    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎^[20], page 449b:

      Hactenus Aż poty/ áż do tąd.

    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎^[21], page 509b:

      Usque praepositio, Aż.

    • 1579, A. Calagius, Synonyma Latina‎^[22], page 92b:

      Aż Donec, Dum, Quo ad

    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎^[23], page 23b:

      Adhuc ‒ Ieſzcze, Az dotąd.

    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎^[24], page 340b:

      Donec ‒ Pokąd, azdotąd.

    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎^[25], page 344b:

      Dum ‒ Pokąd, az

    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎^[26], page 469b:

      Hactenus ‒ Az potąd.

    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎^[27], page 890b:

      Quoad ‒ Iako długo, iz, az.

    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎^[28], page 1055a:

      Tenus ‒ Az, do

    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎^[29], page 1144a:

      Usque ‒ Az.

Derived terms

particle

• aż nadto

 

prepositions

• aż do
• aż po

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), aż is one of the most used words in Polish, appearing 36 times in scientific texts, 23 times in news, 14 times in essays, 70 times in fiction, and 70 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 213 times, making it the 263rd most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• aż in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• aż in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “aż, aże”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “aż”, in Słownik języka polskiego‎^[30]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “aż”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[31]
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “aż, aże, jaż, jaże”, in Słownik języka polskiego‎^[32] (in Polish), volume 1, Warsaw, page 76

Silesian

Alternative forms

• aże

Etymology

Inherited from Old Polish aż.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈaʂ/
• Rhymes: -aʂ
• Syllabification: aż

Particle

aż

1. that much, so, so much so; emphasizes the scale of a quality
2. as many as, as much as; emphasizes the amount

Conjunction

aż

1. until

Further reading

• aż in silling.org