այրեմ
Old Armenian
Etymology
Usually derived from *այր (*ayr, “fire”) (which disappeared in competition with հուր (hur)), from Proto-Indo-European *HeHter- (“fire”), with Proto-Iranian *ātar-, perhaps also Latin āter (“black, dark”), Irish áith (“kiln”), Palaic 𒄩𒀀 (ḫa-a /ḫā, hā/, “to be hot”) as cognates.[1][2][3] Doublet of ատր- (atr-).
Verb
այրեմ • (ayrem)
- (transitive) to burn, to enflame, to fire
- (transitive) to torrefy, to scorch, to parch, to dry
Conjugation
active
| infinitive | այրել (ayrel) | participle | այրեցեալ, այրեալ (ayrecʻeal, ayreal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | այրեցուցանեմ (ayrecʻucʻanem) | aorist stem | այրեց- (ayrecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | այրեմ (ayrem) | այրես (ayres) | այրէ (ayrē) | այրեմք (ayremkʻ) | այրէք (ayrēkʻ) | այրեն (ayren) | |
| imperfect | այրէի, այրեի* (ayrēi, ayrei*) | այրէիր, այրեիր* (ayrēir, ayreir*) | այրէր (ayrēr) | այրէաք, այրեաք* (ayrēakʻ, ayreakʻ*) | այրէիք, այրեիք* (ayrēikʻ, ayreikʻ*) | այրէին, այրեին* (ayrēin, ayrein*) | |
| aorist | այրեցի (ayrecʻi) | այրեցեր (ayrecʻer) | այրեաց (ayreacʻ) | այրեցաք (ayrecʻakʻ) | այրեցէք, այրեցիք (ayrecʻēkʻ, ayrecʻikʻ) | այրեցին (ayrecʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | այրիցեմ (ayricʻem) | այրիցես (ayricʻes) | այրիցէ (ayricʻē) | այրիցեմք (ayricʻemkʻ) | այրիցէք (ayricʻēkʻ) | այրիցեն (ayricʻen) | |
| aorist | այրեցից (ayrecʻicʻ) | այրեսցես (ayrescʻes) | այրեսցէ (ayrescʻē) | այրեսցուք (ayrescʻukʻ) | այրեսջիք (ayresǰikʻ) | այրեսցեն (ayrescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | այրեա՛ (ayreá) | — | — | այրեցէ՛ք (ayrecʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | այրեսջի՛ր (ayresǰír) | — | — | այրեսջի՛ք (ayresǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ այրեր (mí ayrer) | — | — | մի՛ այրէք (mí ayrēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | այրել, այրիլ* (ayrel, ayril*) | participle | այրեցեալ, այրեալ (ayrecʻeal, ayreal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | այրեցուցանեմ (ayrecʻucʻanem) | aorist stem | այրեց- (ayrecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | այրիմ (ayrim) | այրիս (ayris) | այրի (ayri) | այրիմք (ayrimkʻ) | այրիք (ayrikʻ) | այրին (ayrin) | |
| imperfect | այրէի (ayrēi) | այրէիր (ayrēir) | այրէր, այրիւր (ayrēr, ayriwr) | այրէաք (ayrēakʻ) | այրէիք (ayrēikʻ) | այրէին (ayrēin) | |
| aorist | այրեցայ (ayrecʻay) | այրեցար (ayrecʻar) | այրեցաւ (ayrecʻaw) | այրեցաք (ayrecʻakʻ) | այրեցայք (ayrecʻaykʻ) | այրեցան (ayrecʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | այրիցիմ (ayricʻim) | այրիցիս (ayricʻis) | այրիցի (ayricʻi) | այրիցիմք (ayricʻimkʻ) | այրիցիք (ayricʻikʻ) | այրիցին (ayricʻin) | |
| aorist | այրեցայց (ayrecʻaycʻ) | այրեսցիս (ayrescʻis) | այրեսցի (ayrescʻi) | այրեսցուք (ayrescʻukʻ) | այրեսջիք (ayresǰikʻ) | այրեսցին (ayrescʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | այրեա՛ց (ayreácʻ) | — | — | այրեցարո՛ւք (ayrecʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | այրեսջի՛ր (ayresǰír) | — | — | այրեսջի՛ք (ayresǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ այրիր (mí ayrir) | — | — | մի՛ այրիք (mí ayrikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
- այրացաւեր (ayracʻawer)
- այրացուցանեմ (ayracʻucʻanem)
- այրեաց (ayreacʻ)
- այրելի (ayreli)
- այրեցագործ (ayrecʻagorc)
- այրեցած (ayrecʻac)
- այրեցական (ayrecʻakan)
- այրեցեալ (ayrecʻeal)
- այրեցող (ayrecʻoł)
- այրեցողական (ayrecʻołakan)
- այրեցողութիւն (ayrecʻołutʻiwn)
- այրեցուած (ayrecʻuac)
- այրեցումն (ayrecʻumn)
- այրեցուցանեմ (ayrecʻucʻanem)
- այրիչ (ayričʻ)
- այրոցեմ (ayrocʻem)
- այրումն (ayrumn)
- այրուք (ayrukʻ)
- անայրեաց (anayreacʻ)
- անայրելի (anayreli)
- անայրեց (anayrecʻ)
- անայրեցող (anayrecʻoł)
- անզայր (anzayr)
- անձկայրեաց (anjkayreacʻ)
- արեւայրեաց (arewayreacʻ)
- գարնանազայր (garnanazayr)
- դիւրազայրացող (diwrazayracʻoł)
- դիւրայրեաց (diwrayreacʻ)
- դիւրայրելի (diwrayreli)
- զայրագին (zayragin)
- զայրագնաբար (zayragnabar)
- զայրագնացուցանեմ (zayragnacʻucʻanem)
- զայրագնեցուցանեմ (zayragnecʻucʻanem)
- զայրագնիմ (zayragnim)
- զայրագնութիւն (zayragnutʻiwn)
- զայրական (zayrakan)
- զայրանամ (zayranam)
- զայրանք (zayrankʻ)
- զայրացաբար (zayracʻabar)
- զայրացկոտ (zayracʻkot)
- զայրացութիւն (zayracʻutʻiwn)
- զայրացուկք (zayracʻukkʻ)
- զայրացումն (zayracʻumn)
- զայրացուցանեմ (zayracʻucʻanem)
- զայրացուք (zayracʻukʻ)
- զայրոյթ (zayroytʻ)
- զայրութիւն (zayrutʻiwn)
- զայրումն (zayrumn)
- զայրուց (zayrucʻ)
- կիսայրեաց (kisayreacʻ)
- կրայրեաց (krayreacʻ)
- հրայրեաց (hrayreacʻ)
- հրայրեցական (hrayrecʻakan)
- հրայրեցութիւն (hrayrecʻutʻiwn)
- հրայրք (hrayrkʻ)
Descendants
References
- ^ Ačaṙyan, Hračʻya (1940) Hayocʻ lezvi patmutʻyun [History of the Armenian Language] (in Armenian), volume I, Yerevan: University Press, pages 36–37
- ^ Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “այրել”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- ^ Martirosyan, Hrach (2010) “ayrem”, in Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 63
Further reading
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “այրեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “այրեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy