इन्दुमती

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

इन्दुमती, स्त्री, (इन्दुः पुर्णेन्दुर्विद्यते यस्याः । इन्दु + मतुप् ।) पूर्णिम्छि इति राजनिर्घण्टः ॥ (इन्दमती पूर्णिमेव आनन्ददायिका स्वनामख्याता विदर्भ- राजभगिनी, अजराजपत्नी । यथा, -- रघुः । “अथेश्वरेण क्रथकैशिकानां स्वयंवरार्थं स्वसुरिन्दुमत्याः” । ५ । ३९ । “वसुधामपि हस्तगामिनी- मकरोदिन्दुमतीमिवापरां” । ८ । १ ।)

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

इन्दुमती¦ स्त्री इन्दुःप्रशस्तोऽस्त्यस्याम् प्राशस्त्ये मतुप्।

१ पौर्ण्णमास्याम्

२ अजनृपपत्न्यां विदर्भराजभगिन्याञ्च।
“अथेश्वरेण क्रथकैशिकानां स्वयंवरार्थं स्वसुरिन्दुमत्याः” रघुः।
“मनोबभूवेन्दुमतीनिरासम्” रघुः। सा चहरिणी नाम सुराङ्गना तृणविन्दशापात् मानुषजन्मप्राप्तातदेतत् वर्ण्णितं रघौ।
“चरतः किल दुश्चरं तपस्तृण-विन्दोः परिशङ्कितः पुरा। प्रजिघाय समाधिभेदिनीं हरि-रस्मै हरिणीं सुराङ्गनाम्। स तपःप्रतिबन्धमन्युना प्रमुखाविष्कृतचारुविक्रिया। अशपद्भव मानुषीति तां शमवेला-प्रलयोर्म्मिणा भुवि। भगवन्! परवानयंजनः प्रतिकूला-चरित क्षमस्व मे। इति चोपनतां क्षितिस्पृशं कृतवानासु-[Page0936-b+ 38] रपुष्पदर्शनात्। क्रथकैशिकवंशसम्भवा तव भूत्वा महिषीचिराय सा। उपलब्धवती दिवश्च्युतं विवशा शापनिवृ-त्तिकारणम्” इति अजं प्रति वसिष्ठसन्देशः।

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

इन्दुमती¦ f. (-ती)
1. Day of full moon.
2. Name of a princess married to AJA the son of RAGHU. E. इन्दु and मतुप् poss. affix, fem. ङीप्।

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

इन्दुमती [indumatī], 1 A day of full moon.

The wife of अज and sister of भोज.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

इन्दुमती/ इन्दु--मती f. ( ती)day of full moon L.

इन्दुमती/ इन्दु--मती f. N. of the sister of भोजand wife of अजRagh.

इन्दुमती/ इन्दु--मती f. N. of a river R.

इन्दुमती/ इन्दु--मती f. of a commentary.

Purana index

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

--the mother of दशरथ. Br. IV. ४०. १०० and १३७.

Purana Encyclopedia

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

INDUMATĪ I : Daughter of Candrasena, King of Siṁhala and his queen, Guṇavatī. (Śee under Candra- senā).


_______________________________
*9th word in right half of page 331 (+offset) in original book.

INDUMATĪ II : Mother of Nahuṣa. (See under Nahuṣa).


_______________________________
*10th word in right half of page 331 (+offset) in original book.

INDUMATĪ III : Wife of Raghu.


_______________________________
*11th word in right half of page 331 (+offset) in original book.

Vedic Rituals Hindi

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

इन्दुमती स्त्री.
‘एह्यू षु ब्रवाणि ते----’, ऋ.वे. 6.16.16 ऋचा का नाम, जिसका वाचन वैखा.श्रौ.सू. 1.19-2० के अनुसार अग्न्याधान में अगिन् एवं सोम के लिए आज्य भाग-आहुति के लिए पुरोनुवाक्या के रूप में होता द्वारा किया जाना चाहिए।