աստուած

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Armenian[edit]

Noun[edit]

աստուած • (astuac)

  1. Traditional orthography spelling of աստված (astvac)

Declension[edit]

u-type/o-type, animate, archaic and irregular (Eastern Armenian, Traditional Orthography)
singular plural
nominative աստուած (astuac) աստուածներ (astuacner)
dative աստծոյ, աստծու, աստուծոյ (astcoy, astcu, astucoy) աստուածների (astuacneri)
ablative աստծուց (astcucʿ) աստուածներից (astuacnericʿ)
instrumental աստծով, աստուծով (astcov, astucov) աստուածներով (astuacnerov)
locative — —
definite forms
nominative աստուածը/աստուածն (astuacə/astuacn) աստուածները/աստուածներն (astuacnerə/astuacnern)
dative աստծուն (astcun) աստուածներին (astuacnerin)
1st person possessive forms (my)
nominative աստուածս (astuacs) աստուածներս (astuacners)
dative աստծոս, աստծուս, աստուծոս (astcos, astcus, astucos) աստուածներիս (astuacneris)
ablative աստծուցս (astcucʿs) աստուածներիցս (astuacnericʿs)
instrumental աստծովս, աստուծովս (astcovs, astucovs) աստուածներովս (astuacnerovs)
locative — —
2nd person possessive forms (your)
nominative աստուածդ (astuacd) աստուածներդ (astuacnerd)
dative աստծոդ, աստծուդ, աստուծոդ (astcod, astcud, astucod) աստուածներիդ (astuacnerid)
ablative աստծուցդ (astcucʿd) աստուածներիցդ (astuacnericʿd)
instrumental աստծովդ, աստուծովդ (astcovd, astucovd) աստուածներովդ (astuacnerovd)
locative — —
The genitive աստծու (astcu) is somewhat colloquial, while աստծոյ (astcoy) is more literary.
u-type/o-type, animate, archaic and irregular (Western Armenian)
singular plural
nominative աստուած (astuac) աստուածներ (astuacner)
dative աստծոյ, աստծու, աստուծոյ (astcoy, astcu, astucoy) աստուածներու (astuacneru)
ablative աստուծմէ (astucmē) աստուածներէ (astuacnerē)
instrumental աստծմով, աստուծմով (astcmov, astucmov) աստուածներով (astuacnerov)
definite forms
nominative աստուածը/աստուածն (astuacə/astuacn) աստուածները/աստուածներն (astuacnerə/astuacnern)
dative աստուծոն (astucon) աստուածներուն (astuacnerun)
ablative աստուծմէն (astucmēn) աստուածներէն (astuacnerēn)
instrumental աստծմովը/աստծմովն, աստուծմովը/աստուծմովն (astcmovə/astcmovn, astucmovə/astucmovn) աստուածներովը/աստուածներովն, աստուածներովը/աստուածներովն (astuacnerovə/astuacnerovn, astuacnerovə/astuacnerovn)
1st person possessive forms (my)
nominative աստուածս (astuacs) աստուածներս (astuacners)
dative աստծոս, աստծուս, աստուծոս (astcos, astcus, astucos) աստուածներուս (astuacnerus)
ablative աստուծմէս (astucmēs) աստուածներէս (astuacnerēs)
instrumental աստծմովս, աստուծմովս (astcmovs, astucmovs) աստուածներովս (astuacnerovs)
2nd person possessive forms (your)
nominative աստուածդ (astuacd) աստուածներդ (astuacnerd)
dative աստծոդ, աստծուդ, աստուծոդ (astcod, astcud, astucod) աստուածներուդ (astuacnerud)
ablative աստուծմէդ (astucmēd) աստուածներէդ (astuacnerēd)
instrumental աստծմովդ, աստուծմովդ (astcmovd, astucmovd) աստուածներովդ (astuacnerovd)
The genitive աստուծոյ (astucoy) is the most common in usage.

Old Armenian[edit]

The word Աստուած (Astuac, “God”) abbreviated. Only the first and the last letters are written, under the Armenian abbreviation mark.

Etymology[edit]

Most likely borrowed from an Anatolian compound of the form *Aššu-Tiwaz (“good deity/lord, good Sun-god, good dawn/day or the like”), for whose constituents see Hittite [script needed] (aššu-), Luwian 𒉿𒀀𒋗𒍑 (wa-a-šu-uš /⁠wāsus⁠/, “good”) and Luwian 𒋾𒉿𒊍 (tiwaz, “Sun-god”). The compound is attested as Hittite [script needed] (aššu-šiwatt-, “good day”), which is cognate with Sanskrit सुद्युत् (su-dyút, “having magnificent lustre”).[1][2][3] Numerous other etymologies have been proposed.

Noun[edit]

աստուած • (astuac)

  1. idol, false god, pagan god
  2. (capitalized, singular only) God of Christianity
    արար Ած՟ զաշխարհս յանգոյից ― arar Ac. zašxarhs yangoyicʿ ― God created the world from nothing
    տալ փառս Այ՟ ― tal pʿaṙs Ay. ― to glorify God, to give or render glory to God, to thank God
    ի պատկեր Այ՟ ― i patker Ay. ― in the image of God

Usage notes[edit]

In the sense of “God” the word was always abbreviated. See the picture.

Declension[edit]

o-type
singular plural
nominative աստուած (astuac) աստուածք (astuackʿ)
genitive աստուածոյ (astuacoy) աստուածոց (astuacocʿ)
dative աստուածոյ (astuacoy) աստուածոց (astuacocʿ)
accusative աստուած (astuac) աստուածս (astuacs)
ablative աստուածոյ (astuacoy) աստուածոց (astuacocʿ)
instrumental աստուածով (astuacov) աստուածովք (astuacovkʿ)
locative աստուած (astuac) աստուածս (astuacs)
Older grammarians taught that the above declension is for “pagan gods” and that in the sense of “true God” the declension is Աստուծոյ (Astucoy), Աստուծով (Astucov), etc. However, this is incorrect. The word and its inflections were always written in an abbreviated form—Ած՟ (Ac.), Այ՟ (Ay.), յԱյ՟ (yAy.), Ավ՟ (Av.) etc., and in the situation where the correct inflections were not explicitly attested the Middle Armenian form Աստուծոյ (Astucoy), which had regularly developed from Old Armenian *Աստուածոյ (*Astuacoy), was taken to be true also for Old Armenian, and the incorrect spellings were introduced into manuscripts of Old Armenian made in the Middle Ages. That the correct forms are *Աստուածոյ (*Astuacoy) etc. is shown by phonological laws of Old Armenian and by the attested declension of the sense “false god”.[4][5][6][7]
o-type
singular plural
nominative աստուած (astuac) աստուածք (astuackʿ)
genitive աստուծոյ (astucoy) աստուծոց (astucocʿ)
dative աստուծոյ (astucoy) աստուծոց (astucocʿ)
accusative աստուած (astuac) աստուածս (astuacs)
ablative աստուծոյ (astucoy) աստուծոց (astucocʿ)
instrumental աստուծով (astucov) աստուծովք (astucovkʿ)
locative աստուած (astuac) աստուածս (astuacs)
see the note in the above table

Derived terms[edit]

Descendants[edit]

  • Armenian: աստված (astvac)

References[edit]

  1. ^ Xačaturova, Je. G. (1979) “Drevnejšije armjano-indo-iranskije jazykovyje kontakty [The oldest Armenian – Indo-Iranian language contacts]”, in Ē. B. Aġayan, editor, Hayocʿ lezvi hamematakan kʿerakanutʿyan harcʿer (in Russian), Yerevan: Academy Press, pages 373–374
  2. ^ Martirosyan, Hrach (2015) “Notes on Anatolian loanwords in Armenian”, in International Conference “Armenian language contacts through the ages” (12–15 May 2015, St. Petersburg, Institute for linguistic studies, Russian Academy of sciences)‎[1], Paper presented at a conference, page 8
  3. ^ Martirosyan, Hrach (2019) “Traces of Indo-European ‘Father Sky, God’ in Armenian”, in U. Bläsing, J. Dum-Tragut, T.M. van Lint, editors, Armenian, Hittite, and Indo-European Studies: A Commemoration Volume for Jos J.S. Weitenberg (Hebrew University Armenian Studies; 15), Leuven: Peeters, pages 197–201
  4. ^ Karst, Josef (1901) Historische Grammatik des Kilikisch-Armenischen (in German), Karl J. Trübner: Strassburg, page 43
  5. ^ Meillet, Antoine (1913) Altarmenisches Elementarbuch (in German), Heidelberg: C. Winter, page 20
  6. ^ Meillet, Antoine (1936) Esquisse d’une grammaire comparée de l’arménien classique (in French), 2nd edition, Vienna: Mekhitarist Press, page 22
  7. ^ Schmitt, Rüdiger (1981) Grammatik des Klassisch-Armenischen mit sprachvergleichenden Erläuterungen (Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft; 32) (in German), Innsbruck: Institut für Sprachwissenschaft der Universität Innsbruck, page 42

Further reading[edit]

  • Ačaṙean, Hračʿeay (1971) “աստուած”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume I, Yerevan: University Press, pages 279–282, accepting Marr's etymology
  • Awetikʿean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “աստուած”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • J̌ahukyan, Geworg (2010) “աստուած”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, considering two proposals most probable: 1) A compound whose first component is cognate with Proto-Germanic *ansuz and the second is either *deywós (“god”) + -ած (-ac) or *տուած (*tuac, “given”), from տու- (tu-) +‎ -ած (-ac). 2) From the root աստ- (ast-), which is a by-form of հաստ (hast), although usually mistakenly connected with ազդ (azd); compare աստի (asti, “firm, sure; vehement, impetuous, strong”).
  • Marr, N. Ja. (1911) “Бог Σαβάζιος у армян [The God Σαβάζιος among Armenians]”, in Известия Российской Академии Наук. VI серия‎[2] (in Russian), volume 5, number 10, pages 759–774, deriving from the chief Phrygian god Σαβάζιος (Sabázios, “Sabazios”), but this is phonetically impossible
  • Petrosean, Matatʿeay (1879) “աստուած”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=աստուած&oldid=78106630"