zapowiedzieć

Old Polish

Etymology

From za- +‎ powiedzieć. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zapɔvjɛd͡ʑɛt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /zapɔvjɛd͡ʑɛt͡ɕ/

Verb

zapowiedzieć pf (imperfective zapowiadać)

1. to prohibit, to ban, to not allow certain actions
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 39, 12:

     Ziawil iesm sprawedlnoscz twoiø w kosczele welikem, owa warg mogich ne zapowem (ecce labia mea non prohibeo)

     [Zjawił jeśm sprawiedlność twoię w kościele wielikiem, owa warg mojich nie zapowiem (ecce labia mea non prohibeo)]

   • 1959 [1400], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 463, Poznań:

     Iaco yeszm zapowedzal pana Mikoszewø moczø Woczechowy Wanzewy, by iego roley ne oral

     [Jako jeśm zapowiedział pana Mikoszewą mocą Wociechowi Wężewi, by jego rolej nie orał]

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 22:

     Mayaly goszczyom podrosznym... goraczy szad oszadzycz albo bądz w *szapowyedzony czasz albo w nye zapowyedzany (sit diebus feriatis vel non feriatis)

     [Mająli gościom podrożnym... gorący sąd osadzić albo bądź w zapowiedziany czas albo w nie zapowiedziany (sit diebus feriatis vel non feriatis)]

2. to ban or prohibit the use of something
   • 1897 [1393], Teki Adolfa Pawińskiego, volume IV, number 4737:

     Sicut na zapovedzeney drodze dedit michi septem vulnera

     [Sicut na zapowiedzienej drodze dedit michi septem vulnera]

   • 1967 [1406], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 321, Kościan:

     Jaco czso Derszek Janoui zito pobral, to mu ye pobral, isz mu ye bil zapouedzal, a on ye s dzedzini cradl

     [Jako czso Dzierżek Janowi żyto pobrał, to mu je pobrał, iż mu je był zapowiedział, a on je z dziedziny kradł]

3. to hire or employ someone or something officially in order to secure one's claims; to demand official seizure in order to secure one's claims
   • 1897 [1393], Teki Adolfa Pawińskiego, volume IV, number 76:

     Tworcowa crowa bila zapowedzana

     [Tworkowa krowa była zapowiedziana]

4. (religion) to excommunicate
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 4:

     Gdze... caplan bilbi zabith..., tham... cirekwi... prawem albo oth prawa szą zapowyedzany (ecclesiae... iure sint interdictae), tho gest, ysz interdicth w nych szamym prawem polozon

     [Gdzie... kapłan byłby zabit..., tam... cyrekwi... prawem albo ot prawa są zapowiedziany (ecclesiae... iure sint interdictae), to jest, iż interdykt w nich samym prawem położon]

5. to demand; to order; to commission
   • 1959 [1405], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 764, Poznań:

     Iaco Stanislaw yal samoszost... w Kothowo... y zapowedzal mlinarzewi paney dacz mari, y kmeczem zapowedzal sluchacz

     [Jako Stanisław jał samoszost... w Kotowo... i zapowiedział młynarzewi paniej dać miary, i kmieciem zapowiedział słuchać]

6. to oppose (to attempt to stop the progression of; to resist or antagonize by physical means, or by arguments, etc.); to negate?, to invalidate?
   • 1897 [1389], Teki Adolfa Pawińskiego, volume III, number 1485:

     Nicolaus... interdixit, zapouedzal, vendicionem ville Potrcowo

     [Nicolaus... interdixit, zapowiedział, vendicionem ville Piotrkowo]

   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], 30, 6:

     *Paklibi iako natichmyast (pro natichmyast iako) vsliszi oczecz, zapowye gey (sc. niewieście, sin... contradixerit pater), slvbi y przisyøgi gey wsrvszoni bødø

     [Pakliby natychmiast jako usłyszy ociec, zapowie jej (sc. niewieście, sin... contradixerit pater), śluby i przysięgi jej wzruszony będą]

   • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXII, page 321:

     Qui dimiserit uxorem suam, det ei libellum repudii vlg. zapovyedzany (Mat 5, 31)

     [Qui dimiserit uxorem suam, det ei libellum repudii vlg. zapowiedziany (Mat 5, 31)]

7. to deny, to reject; to not give
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[3], page 543:

     Pyly s tego kyelycha vschysczy, a potym i Iudasch. Myly Kristus nye chczyal yemv zapovyedzyecz czyala svyąthosczy (pro svyąthosczy czyala) y krvye svey blogoslavyoney

     [Pili z tego kielicha wszyscy, a potym i Judasz. Miły Krystus nie chciał jemu zapowiedzieć ciała świętości i krwie swej błogosławionej]

8. (law) to summon to court
   • 1959 [1388], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 41, Poznań:

     Jaco Voczech vczinil Janoui za dzensacz (pro dzesancz) g[rzywien] skodi po tem, jaco zapouedzan

     [Jako Wociech uczynił Janowi za dziesięć g[rzywien] szkody po tem, jako zapowiedzian]

9. to exile from a country
   • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 31, 1:

     Ale beszprawny czlowyek yesth rosmagythy... Gyny szą beszprawny ludze, kthorzy szą w prawye zapowyedzany (qui in uno iudicio proscriptus est, OrtMac 30: kthorzy... zapowyedzany), czy mogą *wy gynem prawye dacz albo przedacz szwe gymyenye

     [Ale bezprawny człowiek jest rozmajity... Jini są bezprawni ludzie, ktorzy są w prawie zapowiedziani (qui in uno iudicio proscriptus est, OrtMac 30: ktorzy... zapowiedziani), ci mogą w jinem prawie dać albo przedać swe jimienie]

Derived terms

adjective

• zapowiedny

 

nouns

• zapowiedzenie
• zapowiedź
• zapowiedźca

 

Related terms

noun

• zapowiadanie

 

verbs

• powiedzieć pf, powiadać impf

 

Descendants

• Polish: zapowiedzieć

References

• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “zapowiedzieć, zapowiedzieć się”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish zapowiedzieć. By surface analysis, za- +‎ powiedzieć.

Pronunciation

• IPA^(key): /za.pɔˈvjɛ.d͡ʑɛt͡ɕ/

• Audio

  (file)

• Rhymes: -ɛd͡ʑɛt͡ɕ
• Syllabification: za‧po‧wie‧dzieć

Verb

zapowiedzieć pf (imperfective zapowiadać)

1. (transitive) to announce; to herald, to portend (to inform of what's to come)
2. (transitive) to promise, to spell, to augur, to presage, to herald, to portend (to be a sign of what's to come)
3. (reflexive with się) to announce oneself (to inform someone of one's arrival) [+ z (instrumental) = where]

   Synonym: zamówić się

Conjugation

Conjugation of zapowiedzieć pf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		zapowiedzieć
future tense	1st	zapowiem			zapowiemy
	2nd	zapowiesz			zapowiecie
	3rd	zapowie			zapowiedzą
	impersonal	zapowie się
past tense	1st	zapowiedziałem, -(e)m zapowiedział	zapowiedziałam, -(e)m zapowiedziała	zapowiedziałom, -(e)m zapowiedziało	zapowiedzieliśmy, -(e)śmy zapowiedzieli	zapowiedziałyśmy, -(e)śmy zapowiedziały
	2nd	zapowiedziałeś, -(e)ś zapowiedział	zapowiedziałaś, -(e)ś zapowiedziała	zapowiedziałoś, -(e)ś zapowiedziało	zapowiedzieliście, -(e)ście zapowiedzieli	zapowiedziałyście, -(e)ście zapowiedziały
	3rd	zapowiedział	zapowiedziała	zapowiedziało	zapowiedzieli	zapowiedziały
	impersonal	zapowiedziano
conditional	1st	zapowiedziałbym, bym zapowiedział	zapowiedziałabym, bym zapowiedziała	zapowiedziałobym, bym zapowiedziało	zapowiedzielibyśmy, byśmy zapowiedzieli	zapowiedziałybyśmy, byśmy zapowiedziały
	2nd	zapowiedziałbyś, byś zapowiedział	zapowiedziałabyś, byś zapowiedziała	zapowiedziałobyś, byś zapowiedziało	zapowiedzielibyście, byście zapowiedzieli	zapowiedziałybyście, byście zapowiedziały
	3rd	zapowiedziałby, by zapowiedział	zapowiedziałaby, by zapowiedziała	zapowiedziałoby, by zapowiedziało	zapowiedzieliby, by zapowiedzieli	zapowiedziałyby, by zapowiedziały
	impersonal	zapowiedziano by
imperative	1st	niech zapowiem			zapowiedzmy
	2nd	zapowiedz			zapowiedzcie
	3rd	niech zapowie			niech zapowiedzą
passive adjectival participle		zapowiedziany	zapowiedziana	zapowiedziane	zapowiedziani	zapowiedziane
anterior adverbial participle		zapowiedziawszy
verbal noun		zapowiedzenie

Derived terms

adjective

• zapowiedni

 

nouns

• zapowiednia
• zapowiednik
• zapowiedź

 

Related terms

adjective

• zapowiedni

 

nouns

• zapowiednia
• zapowiednik
• zapowiedź

 

verbs

• powiedzieć pf, powiadać impf

 

Further reading

• zapowiedzieć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• zapowiedzieć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zapowiedzieć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zapowiedzieć”, in Słownik języka polskiego‎^[4]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “zapowiedzieć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[5]
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zapowiedzieć”, in Słownik języka polskiego‎^[6] (in Polish), volume 8, Warsaw, page 229