wielmi

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *velьmi. Displaced by barzo.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /vjɛlʲmi/
• IPA^(key): (15^th CE) /vjɛlʲmi/

Adverb

wielmi

1. (attested in Lesser Poland, Masovia, Greater Poland) very, very much (to a high degree or intensity)
   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 27, 33:

     Tedi Issak *lyoknye syø a gymye syø wyelmy dzywowacz (expavit Isaac stupore vehementi et... admirans ait)

     [Tedy Isaak lęknie się a jimie się wielmi dziwować (expavit Isaac stupore vehementi et... admirans ait)]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 118, 167:

     Strzegla gest dusza moya swadecztw[o] twogych y mylowala ge welmy (vehementer)

     [Strzegła jest dusza moja świadectw[o] twojich i miłowała je wielmi (vehementer)]

   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[3], Miechów, page br 4:

     Zmouil sin bozi sloua uelmy znamenita

     [Zmowił Syn Boży słowa wielmi znamienita]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[4], page 828:

     Przynyesly nathychmyast yedno odzyenye... sprostne vyelmy a stare

     [Przynieśli natychmiast jedno odzienie... sprostne wielmi a stare]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[5], 18, 7:

     Wszøl czyelyø tluste a wyelmy dobre (optimum)

     [Wziął cielę tłuste a wielmi dobre (optimum)]

   • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[6], Mierzeniec, Płock, line 89:

     Myszthrz przemowyl vyelmy skromnye

     [Mistrz przemowił wielmi skromnie]

   • 1979 [c. 1500], Ladislas of Gielniów, “Rzepka Wojciech R. Pieśni Władysława z Gielniowa nowo odnalezione”, in Wiesław Wydra, editor, Studia Polonistyczne, volume 6, numbers 167-201, Gniezno, page 175:

     Rychlo wyelmy szyą szebraly wszythczy szwyączy apostoly

     [Rychło wielmi się zebrali wszytcy święci apostoli]

   • 1930 [c. 1455], “Neh”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], 2, 2:

     Balem syø vyelmy barzo (valde ac nimis)

     [Bałem się wielmi barzo (valde ac nimis)]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[8], 17, 6:

     Kaszø tobye wyelmy buyno (vehementissime) roszcz

     [Każę tobie wielmi bujno (vehementissime) rość]

   1. loudly
      • 1874-1891 [XV p. pr.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[9], [10], [11]}, volume XVI, page 349:

        Przyspyewal vyelmy concinit

        [Przyśpiewał wielmi concinit]

   2. (attested in Sieradz, Greater Poland) very many, very much (in a large number or amount)
      • 1415, Przecław Słota, O zachowaniu się przy stole‎^[12], Łęczyca, Poznań, line 42:

        Potem szødze welmy nyzey

        [Potem siędzie wielmi niżej]

Descendants

• → Ukrainian: ве́льми (vélʹmy)

Further reading

• M. Arcta Słownik Staropolski/Wielmi on the Polish Wikisource.Wikisource ^pl
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “wielmi”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN