Արցախ
Jump to navigation
Jump to search
Armenian[edit]
Etymology[edit]
Learned borrowing from Old Armenian Արցախ (Arcʻax).
Pronunciation[edit]
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): /ɑɾˈt͡sʰɑχ/, [ɑɾt͡sʰɑ́χ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): /ɑɾˈt͡sɑχ/, [ɑɾt͡sʰɑ́χ]
Audio (Eastern Armenian) (file)
Proper noun[edit]
Արցախ • (Arcʻax)
- Artsakh (an unrecognized Armenian state in the South Caucasus)
- Synonym: Ղարաբաղ (Ġarabaġ)
- Artsakh (a historical province of Armenia)
Declension[edit]
i-type, animate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | Արցախ (Arcʻax) | Արցախներ (Arcʻaxner) | ||
| dative | Արցախի (Arcʻaxi) | Արցախների (Arcʻaxneri) | ||
| ablative | Արցախից (Arcʻaxicʻ) | Արցախներից (Arcʻaxnericʻ) | ||
| instrumental | Արցախով (Arcʻaxov) | Արցախներով (Arcʻaxnerov) | ||
| locative | — | — | ||
| definite forms | ||||
| nominative | Արցախը/Արցախն (Arcʻaxə/Arcʻaxn) | Արցախները/Արցախներն (Arcʻaxnerə/Arcʻaxnern) | ||
| dative | Արցախին (Arcʻaxin) | Արցախներին (Arcʻaxnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | Արցախս (Arcʻaxs) | Արցախներս (Arcʻaxners) | ||
| dative | Արցախիս (Arcʻaxis) | Արցախներիս (Arcʻaxneris) | ||
| ablative | Արցախիցս (Arcʻaxicʻs) | Արցախներիցս (Arcʻaxnericʻs) | ||
| instrumental | Արցախովս (Arcʻaxovs) | Արցախներովս (Arcʻaxnerovs) | ||
| locative | — | — | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | Արցախդ (Arcʻaxd) | Արցախներդ (Arcʻaxnerd) | ||
| dative | Արցախիդ (Arcʻaxid) | Արցախներիդ (Arcʻaxnerid) | ||
| ablative | Արցախիցդ (Arcʻaxicʻd) | Արցախներիցդ (Arcʻaxnericʻd) | ||
| instrumental | Արցախովդ (Arcʻaxovd) | Արցախներովդ (Arcʻaxnerovd) | ||
| locative | — | — | ||
Derived terms[edit]
- արցախահայ (arcʻaxahay)
- արցախահայություն (arcʻaxahayutʻyun)
- Արցախի Հանրապետություն (Arcʻaxi Hanrapetutʻyun)
- արցախյան (arcʻaxyan)
- արցախցի (arcʻaxcʻi)
See also[edit]
- Խաչեն (Xačʻen)
Old Armenian[edit]
Alternative forms[edit]
- Արձախ (Arjax)
Etymology[edit]
The ultimate origin is uncertain. Identical with Strabo's Ὀρχιστηνή (Orkhistēnḗ) and with Urartian 𒆳𒌨𒉈𒄭 (KURUr-ṭè-ḫi /Urṭeḫi/).
Proper noun[edit]
Արցախ • (Arcʻax)
- Artsakh (a province of Armenia)
- 5th century, Pʻawstos Buzand, Hayoc Patmutʻiwnʻ [History of the Armenians] IV.50:[1]
- Ապստամբեցին յԱրշակայ արքայէն Հայոց ամուր գաւառն Արձախայ, եւ ամուր գաւառն Տմօրեաց, եւ ամուր աշխարհն Կորդեաց․ ապա եւ տէր գաւառին Կորդուաց չոգաւ եկաց առաջի թագաւորին Պարսից։
- Apstambecʻin yAršakay arkʻayēn Hayocʻ amur gawaṙn Arjaxay, ew amur gawaṙn Tmōreacʻ, ew amur ašxarhn Kordeacʻ; apa ew tēr gawaṙin Korduacʻ čʻogaw ekacʻ aṙaǰi tʻagaworin Parsicʻ.
- Translation by Nina G. Garsoïan
- The inaccessible district of Arjax revolted against Aršak king of Armenia, and also the inaccessible district of Tmorikʿ, and the inaccessible realm of Kordikʿ.
- Ապստամբեցին յԱրշակայ արքայէն Հայոց ամուր գաւառն Արձախայ, եւ ամուր գաւառն Տմօրեաց, եւ ամուր աշխարհն Կորդեաց․ ապա եւ տէր գաւառին Կորդուաց չոգաւ եկաց առաջի թագաւորին Պարսից։
- 5th century, Ełišē, Vasn Vardanay ew Hayocʻ paterazmin [History of Vardan and the Armenian War] Chapter 4:[2][3]
- Սոյնպէս առնէր եւ ընդ ամենայն կողմանս ամրականաց աշխարհին, ի Տմորիսն եւ ի Կորդիսն, յԱրցախ (var. յԱրձախ) եւ յԱղուանսն, ի Վիրս եւ յաշխարհն Խաղտեաց
- Soynpēs aṙnēr ew ənd amenayn kołmans amrakanacʻ ašxarhin, i Tmorisn ew i Kordisn, yArcʻax (var. yArjax) ew yAłuansn, i Virs ew yašxarhn Xałteacʻ
- Translation by Robert W. Thomson
- He acted likewise with the garrisons in all regions of the country, in Tmorikʿ and in Kordikʿ, in Artsʿakh and in Albania, in Georgia and in the land of Khaḷtikʿ.
- Սոյնպէս առնէր եւ ընդ ամենայն կողմանս ամրականաց աշխարհին, ի Տմորիսն եւ ի Կորդիսն, յԱրցախ (var. յԱրձախ) եւ յԱղուանսն, ի Վիրս եւ յաշխարհն Խաղտեաց
- 7th century, Anania Širakacʻi, Ašxarhacʻoycʻ [Geography] :[4][5]
- Իններորդ աշխարհ Սիւնիք, ընդ մէջ կալով Երասխայ, եւ Արձախայ, յելից Այրարատոյ, ունի գաւառս երկոտասան […]
- Innerord ašxarh Siwnikʻ, ənd mēǰ kalov Erasxay, ew Arjaxay, yelicʻ Ayraratoy, uni gawaṙs erkotasan […]
- Translation by Robert H. Hewsen
- The ninth land, Siwnikʿ, is east of Ayrarat, between the Arax and Arjax. It has twelve districts […]
- Իններորդ աշխարհ Սիւնիք, ընդ մէջ կալով Երասխայ, եւ Արձախայ, յելից Այրարատոյ, ունի գաւառս երկոտասան […]
- 7th century, Anania Širakacʻi, Ašxarhacʻoycʻ [Geography] :[4][5]
- Տասներորդ [աշխարհ] Արցախ յերի կալով Սիւնեաց․ ունի գաւառս երկոտասան […]
- Tasnerord [ašxarh] Arcʻax yeri kalov Siwneacʻ; uni gawaṙs erkotasan […]
- Translation by Robert H. Hewsen
- The tenth, Arcʿax, borders Siwnikʿ. It has twelve districts […]
- Տասներորդ [աշխարհ] Արցախ յերի կալով Սիւնեաց․ ունի գաւառս երկոտասան […]
- 7–10th century, Movsēs Kałankatuacʻi, Patmutʻiwn Ałuanicʻ ašxarhi [The History of the Country of Albania] Chapter 23. The canons of Vačʿagan, king of Albania, promulgated in the council held in Ałuēn:[6][7]
- Ես Վաչագան՝ Աղուանից արքայ, եւ Շուփհաղիշոյ՝ Պարտաւայ արքեպիսկոպոս, Մանասէ՝ Կապաղակայ եպիսկոպոս, Յունան՝ Հաշուայ եպիսկոպոս, Անանիա եւ Սահակ, եւ Ուտոյ Փոդ եպիսկոպոս, Յովսէփ՝ Կաղանկատուաց երէց, Մատթէ՝ Պարտաւայ երէց, Թոմա՝ թագաւորի դրան երէց, Պօղոս՝ Գայեգուճու երէց, Շմաւոն՝ Ցրւոյ քորեպիսկոպոս, Մատթէ՝ Դարահոճոյ երէց, Աբիկազ՝ Բեդայ երէց, Ուրբաթայր՝ Մանուշէից երէց, Յովէլ եւ Պարմիդէ եւ՛ Յակոբ երիցունք, եւ՛ ազատ մարդիկ, եւ՛ նահապետք Արցախայ (var. Արցախա, Արձախայ), Բակուր՝ Կաղանկատուաց նահապետ եւ այլք բազումք, որք միաբան առաջի իմ եկին ի հանդէս ի հովոց՝ ի տեղւոջս յԱղուէն, կարգեցաք այսպէս.
- Es Vačʻagan, Ałuanicʻ arkʻay, ew Šupʻhałišoy, Partaway arkʻepiskopos, Manasē, Kapałakay episkopos, Yunan, Hašuay episkopos, Anania ew Sahak, ew Utoy Pʻod episkopos, Yovsēpʻ, Kałankatuacʻ erēcʻ, Mattʻē, Partaway erēcʻ, Tʻoma, tʻagawori dran erēcʻ, Pōłos, Gayeguču erēcʻ, Šmawon, Cʻrwoy kʻorepiskopos, Mattʻē, Darahočoy erēcʻ, Abikaz, Beday erēcʻ, Urbatʻayr, Manušēicʻ erēcʻ, Yovēl ew Parmidē eẃ Yakob ericʻunkʻ, eẃ azat mardik, eẃ nahapetkʻ Arcʻaxay (var. Arcʻaxa, Arjaxay), Bakur, Kałankatuacʻ nahapet ew aylkʻ bazumkʻ, orkʻ miaban aṙaǰi im ekin i handēs i hovocʻ, i tełwoǰs yAłuēn, kargecʻakʻ ayspēs.
- 1951 translation by C. J. F. Dowsett (with corrections)
- I, Vačʻagan, king of Albania, and Šupʻhałišoy, archbishop of Partaw, Manasē, bishop of Kapałak, Yunan, bishop of Hašu, Anania and Sahak, chorepiscopi of Uti (?), Yovsepʿ, priest of Kałankatukʿ, Matʿē, priest of Partaw, Tʿomay, priest of the royal court, Pōłos, priest of Gegač, Šmawon, chorepiscopus of Cʻri, Matʿē, priest of Darahoč, Abikaz, priest of Bed, Urbatʿ, priest of Ayrmanušay, Yovel and Parmidē and Yakob, priests, and the nobles and heads of clans (azgapetkʻ) of Arcʿax, Bakur, head of clan of Kałankatukʿ, and many others who assembled before me in my summer-residence at Ałuēn, ordained thus
- Ես Վաչագան՝ Աղուանից արքայ, եւ Շուփհաղիշոյ՝ Պարտաւայ արքեպիսկոպոս, Մանասէ՝ Կապաղակայ եպիսկոպոս, Յունան՝ Հաշուայ եպիսկոպոս, Անանիա եւ Սահակ, եւ Ուտոյ Փոդ եպիսկոպոս, Յովսէփ՝ Կաղանկատուաց երէց, Մատթէ՝ Պարտաւայ երէց, Թոմա՝ թագաւորի դրան երէց, Պօղոս՝ Գայեգուճու երէց, Շմաւոն՝ Ցրւոյ քորեպիսկոպոս, Մատթէ՝ Դարահոճոյ երէց, Աբիկազ՝ Բեդայ երէց, Ուրբաթայր՝ Մանուշէից երէց, Յովէլ եւ Պարմիդէ եւ՛ Յակոբ երիցունք, եւ՛ ազատ մարդիկ, եւ՛ նահապետք Արցախայ (var. Արցախա, Արձախայ), Բակուր՝ Կաղանկատուաց նահապետ եւ այլք բազումք, որք միաբան առաջի իմ եկին ի հանդէս ի հովոց՝ ի տեղւոջս յԱղուէն, կարգեցաք այսպէս.
Declension[edit]
a-type
Descendants[edit]
- → Armenian: Արցախ (Arcʻax) (learned)
References[edit]
- ^ Garsoïan, Nina G. (1989) The Epic Histories Attributed to P‘awstos Buzand (Buzandaran Patmut‘iwnk‘)[1], Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, page 167
- ^ Ełišē (1957) E. Tēr-Minasean, editor, Vasn Vardanay ew hayocʻ paterazmin [History of Vardan and the Armenian War], Yerevan: Academy Press, page 94
- ^ Thomson, Robert W. (1982) Ełišē, History of Vardan and the Armenian War (Harvard Armenian texts and studies; 5)[2], Cambridge, Massachusetts, London, England: Harvard University Press, page 146
- ↑ 4.0 4.1 Eremyan, S. T. (1963) Hayastanə əst “Ašxarhacʻoycʻ”-i (Pʻorj VII dari haykakan kʻartezi verakazmutʻyan žamanakakicʻ kʻartezagrakan himkʻi vra) [Armenia according to Ashkharhatsuyts] (An attempt of reconstructing the 7th century Armenian map on a modern cartographic basis)] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 109a
- ↑ 5.0 5.1 Hewsen, Robert H. (1992) The Geography of Ananias of Širak (Ašxarhac‘oyc‘): the long and the short recensions. Introduction, translation and commentary (Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients. Reihe B (Geisteswissenschaften); 77)[3], Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, page 65
- ^ Movsēs Kałankatuacʻi (1983) V. Aṙakʻelyan, editor, Patmutʻiwn Ałuanicʻ ašxarhi [The History of the Country of Albania][4], Yerevan: Academy Press, pages 89–90
- ^ Dowsett, C. J. F. (1961) The History of the Caucasian Albanians by Movsēs Dasxuranc‘i (English translation and commentary) (London Oriental Series; 8)[5], London, New York, Toronto: Oxford University Press, pages 50–51
Further reading[edit]
Artsakh (historic province) on Wikipedia.Wikipedia - Arutjunjan, N. V. (2001) M. L. Xačikjan, editor, Корпус урартских клинообразных надписей [Corpus of Urartian Cuneiform Inscriptions][6] (in Russian), Yerevan: Academy Press, →ISBN, page 529b
- Eremyan, S. T. (1963) Hayastanə əst “Ašxarhacʻoycʻ”-i (Pʻorj VII dari haykakan kʻartezi verakazmutʻyan žamanakakicʻ kʻartezagrakan himkʻi vra) [Armenia according to Ashkharhatsuyts] (An attempt of reconstructing the 7th century Armenian map on a modern cartographic basis)] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 41b
- Garsoïan, Nina G. (1989) The Epic Histories Attributed to P‘awstos Buzand (Buzandaran Patmut‘iwnk‘)[7], Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, pages 445–446
- Hübschmann, Heinrich (1904) Die altarmenischen Ortsnamen (in German), Strasbourg: Karl J. Trübner, pages 266–267
- Anonymous disciples of Mxitʻar Sebastacʻi (1769) “Արցախ”, in Baṙgirkʻ Haykazean lezui. Baṙaran yatuk anuancʻ [Dictionary of the Armenian Language. Dictionary of Proper Names][8] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, pages 251–252
- Xačʻatryan, Valeri (2015) “Արցախ”, in Hayastani teġanunnerə hay patmičʻneri erkerum [Toponyms of Armenia in the works of Armenian historians] (in Armenian), Yerevan: Nairi, pages 36–37
Categories:
- Armenian terms borrowed from Old Armenian
- Armenian learned borrowings from Old Armenian
- Armenian terms derived from Old Armenian
- Armenian terms with IPA pronunciation
- Armenian terms with audio links
- Armenian lemmas
- Armenian proper nouns
- hy:Historical political subdivisions
- hy:Places in Armenia
- Old Armenian terms with unknown etymologies
- Old Armenian lemmas
- Old Armenian proper nouns
- xcl:Provinces of Armenia
- xcl:Places in Armenia
- Old Armenian terms with quotations