zatem
Jump to navigation
Jump to search
Old Polish[edit]
Alternative forms[edit]
Etymology[edit]
Inherited from Proto-Slavic *za tomь. By surface analysis, univerbation of za + tym, influenced by potem. First attested in the 14th century.
Pronunciation[edit]
Adverb[edit]
zatem
- over the time of; meanwhile
- 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[2], 27, 44:
- Tu przebødzesz kylko czassow s nym, asczy syø zatym vpokogy (donec requiescat) gnyew brata twego
- [Tu przebędziesz kilko czasow s nim, ażci się zatym upokoji (donec requiescat) gniew brata twego]
- (attested in Masovia) later; lower in text
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 5:
- Prawa, yesz... krol Kazymyrz... vstavil y... dzirzecz przikazal, zathym rzandnye szą popyszana
- [Prawa, jeż... krol Kazimirz... ustawił i... dzirżeć przykazał, zatym rządnie są popisana]
Conjunction[edit]
zatem
- (attested in Sieradz, Greater Poland) and then, after that
- 1897 [1398], Teki Adolfa Pawińskiego[3], volume IV, number 456, Łęczyca Land:
- Nicholt tenetur sex marcas, veniens ad iudicium... sigillum recepit, satim sø uyednal pro duabus marcis sza poswem
- [Nicholt tenetur sex marcas, veniens ad iudicium... sigillum recepit, zatym się ujednał pro duabus marcis za pozwem]
- 1960 [1415], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 427, Pyzdry:
- Jaco Michal wysnal szą Swąskowy przed prawem y przeprosil go trzemi grz[y]wnami a szatim mu Swąsek [t]rzich policzcow nye dal
- [Jako Michał wyznał się Święszkowi przed prawem i przeprosił go trzemi grz[y]wnami a zatym mu Święszek [t]rzych policzkow nie dał]
- 1960 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 15, Pyzdry:
- Jaco Meczslaw rzekl *Boguslaowi: Y ot onegos zdraczcze ot Potra, czso braczø zdradza, y zatim i ranil
- [Jako Miecsław rzekł *Boguslaowi: I ot onegoż zdraćce ot Piotra, czso bracią zdradza, i zatym ji ranił]
- (attested in Masovia) that's why; consequently
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 15:
- Ktho swyeczą przy zwadze w noczi zagasi, a zathym kogo vranyą, ma rannemv o rani bicz skazan
- [Kto świecę przy zwadzie w nocy zagasi, a zatym kogo uranią, ma rannemu o rany być skazan]
- (attested in Masovia) refers a new sentence to the previous context specifying the temporal sequence of a given action; then
- 1896 [Middle of the 15th century], Lucjan Malinowski, editor, Żywot świętego Błażeja. Zabytek języka polskiego z początku wieku XV,[4], page 320:
- […] A zatym vzrzely wylka a on wyeprza zasyø nyesye
- [ […] A zatym uźrzeli wilka a on wieprza zasię niesie]
- 1930 [c. 1455], “I Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[5], 17, 1:
- Zatym sebrawszi syø (congregantes autem) Fylystinowye... prziszly do Sochot
- [Zatym sebrawszy się (congregantes autem) Filistynowie... przyszli do Sochot]
- 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[6], 22, 10:
- Vdzalal oltarz y nakladl nan drew. A zatym røkøø podnyeszye myecz (extenditque manum et arripuit gladium)
- [Udziałał ołtarz i nakładł nań drew. A zatym ręką podniesie miecz (extenditque manum et arripuit gladium)]
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[7], page 797:
- A zathym przystampyącz byskupovye... począly nan s pelna zalovacz
- [A zatym przystąpiąc biskupowie... poczęli nań z pełna żałować]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 4:
- Thedi przebiwacze tego *myascza przysząngą, iako wynowaczcza yąncz nye mogli... Zathym (extunc) byskvp... slozy... interdicht prawem polozoni
- [Tedy przebywacze tego mieśca przysięgą, jako winowaćca jąć nie mogli... Zatym (extunc) biskup... słoży... interdycht prawem położony]
- 1930 [c. 1455], “I Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[8], 28, 4:
- Prziszly a wzdzalaly sobye twyrdze w Sunnam. A zatim takesz sebral Saul (congregavit autem et Saul) wszitek lyvd israhelski
- [Przyszli a wzdziałali sobie twirdze w Sunnam. A zatym takież sebrał Saul (congregavit autem et Saul) wszytek lud israhelski]
- 1930 [c. 1455], “Jos”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[9], 3, 1:
- A zatim (igitur) Iozve powstaw w noczi... a viszedwszi s Sethim prziszli sø kv Iordanv
- [A zatym (igitur) Jozue powstaw w nocy... a wyszedwszy z Setym przyszli są ku Jordanu]
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[10], page 582:
- Nye bądzye, kto by vass bronyl... Tako zathem rzekly zvolenyczy (at illi dixerunt Luc 22, 38): Gospodnye, ymamy thv dva myecza
- [Nie będzie, kto by was bronił... Tako zatem rzekli zwolenicy (at illi dixerunt Luc 22, 38): Gospodnie, imamy tu dwa miecza]
Descendants[edit]
References[edit]
- B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “zatem”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish[edit]
Etymology[edit]
Inherited from Old Polish zatem. By surface analysis, univerbation of za + tym.
Pronunciation[edit]
- IPA(key): /ˈza.tɛm/
- (Middle Polish) IPA(key): /ˈza.tɛm/, /ˈza.tem/
Audio: (file) - Rhymes: -atɛm
- Syllabification: za‧tem
Particle[edit]
zatem
- ergo, then, therefore
- Synonyms: a więc, czyli, eo ipso, inaczej, inaczej mówiąc, innymi słowy, jednym słowem, krótko mówiąc, mianowicie, przeto, słowem, tedy, to jest, toteż, to znaczy, tym samym, więc, w takim razie, w takim układzie, znaczy, znaczy się
Conjunction[edit]
zatem
- (resultative) which is why
- Synonym: dlatego
- (temporal) and then; after that
- Synonym: dlatego
Trivia[edit]
According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), zatem is one of the most used words in Polish, appearing 33 times in scientific texts, 0 times in news, 20 times in essays, 11 times in fiction, and 2 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 66 times, making it the 1002nd most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
References[edit]
Further reading[edit]
- zatem in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- zatem in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zatem”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zatem”, in Słownik języka polskiego[11]
- Aleksander Zdanowicz (1861) “zatem”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861[12]
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zatym, zatem”, in Słownik języka polskiego[13] (in Polish), volume 8, Warsaw, page 328
Categories:
- Old Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Old Polish terms derived from Proto-Slavic
- Old Polish univerbations
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish lemmas
- Old Polish adverbs
- Old Polish terms with quotations
- Masovia Old Polish
- Old Polish conjunctions
- Sieradz Old Polish
- Greater Poland Old Polish
- Polish terms derived from Proto-Slavic
- Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Polish terms inherited from Old Polish
- Polish terms derived from Old Polish
- Polish univerbations
- Polish 2-syllable words
- Polish terms with IPA pronunciation
- Polish terms with audio links
- Rhymes:Polish/atɛm
- Rhymes:Polish/atɛm/2 syllables
- Polish lemmas
- Polish particles
- Polish conjunctions