տառեղն

Old Armenian

Etymology

The origin is uncertain. Possibly related to Hittite [script needed] (tarla-, “a type of bird”) and either borrowed from Anatolian or together with Hittite inherited from Proto-Indo-European *(s)ter-, whence Proto-Germanic *sturkaz (“stork”).

Noun

տառեղն • (taṙełn)

1. stork (bird of the family Ciconiidae) or heron (bird of the family Ardeidae)

   Synonym: արագիլ (aragil)

   • 6th century, Dawitʻ Anyałtʻ, Verlucʻutʻiwn neracutʻeann Porpʻiwri [Commentary on Porphyry’s Isagoge] 28.15:

     Առ այսորիկ ընդդիմաբանելով ասեմք, թէ եւ այլ կենդանիք են ծիծաղական, որպէս վիպէ Արիստոտէլ «Յաղագս կենդանեաց», յորոց մի է եւ տառեղն:

     Aṙ aysorik ənddimabanelov asemkʻ, tʻē ew ayl kendanikʻ en cicałakan, orpēs vipē Aristotēl “Yałags kendaneacʻ”, yorocʻ mi ē ew taṙełn:

     • Translation by Gohar Muradyan

       Against this we say, contradicting them, that other animals too are capable of laughter, as Aristotle tells in the History of Animals one of which is the heron.

   • 8th century, Gregory of Nyssa, Meknutʻiwn Ergocʻ ergoyn Sołomoni [Commentary on Song of Songs] :

     Յորս որջանան թռչունք, որոց տառեղանն բոյն առաջնորդէ […] Որոց առաջնորդէ տառեղանն բոյն

     Yors orǰanan tʻṙčʻunkʻ, orocʻ taṙełann boyn aṙaǰnordē […] Orocʻ aṙaǰnordē taṙełann boyn

   • 11th century, Aristakēs Lastivertcʻi, Patmutʻiwn [History] 28:

     Բայց այժմ շէնք աւերակք եւ ամայիք եւ անմարդիք, եւ նոցա ոչ գոյ տեղի բնակութեան․ զի ո՞ւր տառեղունքն բոյն կառուցանեն, եւ ո՞ւր տկարք ի թռչնոց ի նոսա ապաւինին ըստ սաղմոսին ձայնի․ եւ կամ ո՛ւր ծիծառն զիւր վարանից բունիկն յարդարէ՝ աներկիւղ սնուցանելով զառ ի յինքենէ ծնեալսն։

     Baycʻ ayžm šēnkʻ awerakkʻ ew amayikʻ ew anmardikʻ, ew nocʻa očʻ goy tełi bnakutʻean; zi u^?r taṙełunkʻn boyn kaṙucʻanen, ew u^?r tkarkʻ i tʻṙčʻnocʻ i nosa apawinin əst sałmosin jayni; ew kam úr cicaṙn ziwr varanicʻ bunikn yardarē, anerkiwł snucʻanelov zaṙ i yinkʻenē cnealsn.

     • Translation by Robert Bedrosian

       Presently the cultivated places are in ruins, desolate, depopulated, and lacking places of habitation. Where do the storks build their nests? Where may the weaker birds find refuge in them, as is said in the Psalms. Where does the swallow in agitation fashion a nest to fearlessly raise her chicks?

   • 11th century, Anania Sanahnecʻi :

     […] բնաբար ի բարս ունելով […] զարդարութիւն՝ տառեղն, որ զծերացեալ ծնօղն կերակրեն

     […] bnabar i bars unelov […] zardarutʻiwn, taṙełn, or zceracʻeal cnōłn kerakren

     • Translation by John A. C. Greppin

       the stork, which nourishes his aged parent, is naturally behaving in an upright way

   • 12–13th century, Mxitʻar Goš, Aṙakkʻ [Fables] 122:

     Եւ եղեւ ի հանել նոցա ձագ, սողաց օձ առնուլ ի նոցանէ․ և տեսեալ տառեղան՝ եհար աատակեաց զօձն․ և շրջէր եւս շուրջ ի սահմանսն, միանգամայն աատակել զօձսն յաղագս փրկութեան նոցա։

     Ew eġew i hanel nocʻa jag, soġacʻ ōj aṙnul i nocʻanē; ew teseal taṙeġan, ehar aatakeacʻ zōjn; ew šrǰēr ews šurǰ i sahmansn, miangamayn aatakel zōjsn yaġags pʻrkutʻean nocʻa.

     • Translation by Robert Bedrosian

       Now it happened that when [the sparrows] had hatched chicks, a snake creeped by to take from among them. When the stork saw this, it struck at and killed the snake; then it flew once around it borders simultaneously killing snakes, for the preservation [of the sparrows].

Usage notes

In Dawitʻ Anyałtʻ and Gregory of Nyssa, translates Ancient Greek ἐρῳδιός (erōidiós, “heron”), but the other attestations point to the stork. It is possible ancient Armenians did not distinguish these birds. Note that the synonymous արագիլ (aragil) corresponds both to ἐρῳδιός (erōidiós, “heron”) and πελαργός (pelargós, “stork”).

Declension

n-type

	singular		plural
nominative	տառեղն (taṙełn)		տառեղունք (taṙełunkʻ)
genitive	տառեղան (taṙełan)		տառեղանց (taṙełancʻ)
dative	տառեղան (taṙełan)		տառեղանց (taṙełancʻ)
accusative	տառեղն (taṙełn)		տառեղունս (taṙełuns)
ablative	տառեղանէ (taṙełanē)		տառեղանց (taṙełancʻ)
instrumental	տառեղամբ (taṙełamb)		տառեղամբք (taṙełambkʻ)
locative	տառեղան (taṙełan)		տառեղունս (taṙełuns)

Descendants

• → Armenian: տառեղ (taṙeġ)

Further reading

• Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “տառեղն”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 377–388, unknown origin
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “տառեղն”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 848a
• Petersson, Herbert (1920) Arische und armenische Studien (Lunds Universitets Årsskrift N.F. Avd. 1, Bd. 16. Nr. 3) (in German), Lund, Leipzig, pages 101–102, connecting with Proto-Germanic *tersaz (“penis”)
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “տառեղն”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 692a