दात्र

Sanskrit

Alternative forms

Alternative scripts

• দাত্ৰ (Assamese script)
• ᬤᬵᬢ᭄ᬭ (Balinese script)
• দাত্র (Bengali script)
• 𑰟𑰯𑰝𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
• 𑀤𑀸𑀢𑁆𑀭 (Brahmi script)
• ဒါတြ (Burmese script)
• દાત્ર (Gujarati script)
• ਦਾਤ੍ਰ (Gurmukhi script)
• 𑌦𑌾𑌤𑍍𑌰 (Grantha script)
• ꦢꦴꦠꦿ (Javanese script)
• 𑂠𑂰𑂞𑂹𑂩 (Kaithi script)
• ದಾತ್ರ (Kannada script)
• ទាត្រ (Khmer script)
• ທາຕ຺ຣ (Lao script)
• ദാത്ര (Malayalam script)
• ᡩᠠ᠎᠊ᠠᢠᡵᠠ (Manchu script)
• 𑘟𑘰𑘝𑘿𑘨 (Modi script)
• ᢑᠠᢗᢐᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦿𑧑𑦽𑧠𑧈 (Nandinagari script)
• 𑐡𑐵𑐟𑑂𑐬 (Newa script)
• ଦାତ୍ର (Odia script)
• ꢣꢵꢡ꣄ꢬ (Saurashtra script)
• 𑆢𑆳𑆠𑇀𑆫 (Sharada script)
• 𑖟𑖯𑖝𑖿𑖨 (Siddham script)
• දාත්‍ර (Sinhalese script)
• 𑩭𑩛𑩫 𑪙𑩼 (Soyombo script)
• 𑚛𑚭𑚙𑚶𑚤 (Takri script)
• த³ாத்ர (Tamil script)
• దాత్ర (Telugu script)
• ทาตฺร (Thai script)
• དཱ་ཏྲ (Tibetan script)
• 𑒠𑒰𑒞𑓂𑒩 (Tirhuta script)
• 𑨛𑨊𑨙𑩇𑨫 (Zanabazar Square script)

Etymology 1

From Proto-Indo-Iranian *dáHtram (“sickle, scythe”), from *daH- (“to cut, mow”) +‎ *-tram. By surface analysis, दा (dā, “to cut, mow”) +‎ -त्र (-tra, suffix denoting an instrument). Cognate with Persian داس (dâs, “sickle”), Parthian [script needed] (dēš, “sickle”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /dɑ́ːt.ɾɐ/
• (Classical) IPA^(key): /ˈd̪ɑːt̪.ɾɐ/

Noun

दात्र • (dā́tra) stem, n

1. a sickle; a kind of crooked knife
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 8.78.10:

     तवेदि॑न्द्रा॒हमा॒शसा॒ हस्ते॒ दात्रं॑ च॒ना द॑दे ।
     दि॒नस्य॑ वा मघव॒न्त्संभृ॑तस्य वा पू॒र्धि यव॑स्य का॒शिना॑ ॥

     távédindrāhámāśásā háste dā́traṃ canā́ dade.
     dinásya vā maghavantsáṃbhṛtasya vā pūrdhí yávasya kāśínā.

     Indra, through hope in thee alone do I grasp this sickle.
     Fill my hand, Maghavan, with all that it can hold of barley cut or gathered up.

Declension

Neuter a-stem declension of दात्र (dā́tra)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	दात्रम् dā́tram	दात्रे dā́tre	दात्राणि / दात्रा¹ dā́trāṇi / dā́trā¹
Vocative	दात्र dā́tra	दात्रे dā́tre	दात्राणि / दात्रा¹ dā́trāṇi / dā́trā¹
Accusative	दात्रम् dā́tram	दात्रे dā́tre	दात्राणि / दात्रा¹ dā́trāṇi / dā́trā¹
Instrumental	दात्रेण dā́treṇa	दात्राभ्याम् dā́trābhyām	दात्रैः / दात्रेभिः¹ dā́traiḥ / dā́trebhiḥ¹
Dative	दात्राय dā́trāya	दात्राभ्याम् dā́trābhyām	दात्रेभ्यः dā́trebhyaḥ
Ablative	दात्रात् dā́trāt	दात्राभ्याम् dā́trābhyām	दात्रेभ्यः dā́trebhyaḥ
Genitive	दात्रस्य dā́trasya	दात्रयोः dā́trayoḥ	दात्राणाम् dā́trāṇām
Locative	दात्रे dā́tre	दात्रयोः dā́trayoḥ	दात्रेषु dā́treṣu
Notes	¹Vedic

Derived terms

• *dātr-ikā
  • Central:
    • Prakrit: 𑀤𑀢𑁆𑀢𑀺𑀬𑀸 (dattiyā)
      • Hindi: दाँती (dā̃tī)
  • Dardic:
    • Kashmiri: द्रा॑च़ू॒ (dröċᷴ)
    • Pashayi:
      • Areti: [Term?] (drāᵉt)
      • Chilasi: [Term?] (lāit)
  • Northern:
    • Central Pahari:
      • Garhwali: दाथि (dāthi)
      • Kumaoni: दाती (dātī)
    • Western Pahari:
      • Bhadrawahi: ड्ळाति (ḍḷāti)
      • Bhalesi: ड्ळाति (ḍḷāti)
      • Chameali: द्राटी (drāṭī)
      • Churahi: द्राटी (drāṭī)
      • Khashali: लाटी (lāṭī)
      • Kotgarhi: दच्चि (dacci), दाच्टि (dācṭi)
      • Rohrui: दचे (dace)
  • Northwestern:
    • Awankari: داتری (dātrī)
    • Lahnda: ڈاتری (ḍātrī)
    • Punjabi: ਦਰਾਤੀ (darātī), ਦਰਾਟੀ (darāṭī), ਦਾਤਰੀ (dātrī), ਦਾਤੀ (dātī), ਡਾਤਰੀ (ḍātrī)
• *dātra-illa
  • Eastern:
    • Odia: ଦାଇଲ୍ (dail)
  • Northern:
    • Gangoi: दातुल (datul), दछुल (dachul)
• *dātra-lla-ka
  • Kumaoni: दातुलो (dātulo)
• *dātra-ill-ikā
  • Eastern:
    • Odia: ଦାଇଲି (daili)
  • Northern:
    • Kumaoni: दतलिया (dataliyā)
• *dātra-ḍa-ka
  • Gujarati: દાતરડું (dātarḍũ)
• *dātra-ḍ-ikā
  • Garhwali: दातड़ी (dātṛī)

Descendants

• Central:
  • Braj: द्राँत (drā̃t)
  • Hindi: दा (dā), दाव (dāv)
• Dardic:
  • Kashmiri: द्रोतु॒ (drôtᵘ)
• Eastern:
  • Bengali-Assamese:
    • Assamese: দা (da), দাৱ (daw)
    • Bengali: দাও (daō), দা (da)
    • Kamta: দাও (daü)
  • Odia: ଦା (da), ଦାଆ (daa)
• Northern:
  • Bhadrawahi: ड्ळात (ḍḷāt)
  • Bhalesi: द्रत (drat)
  • Kothgarhi: दाच (dāc)
• Northwestern:
  • Punjabic:
    • Lahnda: ڈاتر (ḍ̠ātr)
    • Punjabi: [script needed] (dāttar)
  • Sindhic:
    • Kachchi: [script needed] (ḍātro), [script needed] (ḍā̃tro), [script needed] (ḍāytro)
    • Sindhi: ڏانٽو (ḍ̠ā̃ṭro)
• Pali: dātta
• Prakrit: 𑀤𑀢𑁆𑀢 (datta)
• Southern:
  • Sinhalese: දැ(-කැත්ත) (dæ(-kætta))
• → Kannada: ದಾತ್ರ (dātra)
• → Tamil: தாத்திரம் (tāttiram)
• → Telugu: దాత్రము (dātramu)

Etymology 2

From Proto-Indo-Iranian *dáHtram (“gift, offering”), from Proto-Indo-European *déh₃-trom, from *deh₃- (“to give”). Cognate with Avestan 𐬛𐬁𐬚𐬭𐬀 (dāθra, “gift, offering”)

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /dɑːt.ɾɐ́/
• (Classical) IPA^(key): /ˈd̪ɑːt̪.ɾɐ/

Noun

दात्र • (dātrá) stem, n

1. a gift
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 4.38.1:

     उ॒तो हि वां॑ दा॒त्रा सन्ति॒ पूर्वा॒ या पू॒रुभ्य॑स्त्र॒सद॑स्युर्नितो॒शे ।
     क्षे॒त्रा॒सां द॑दथुरुर्वरा॒सां घ॒नं दस्यु॑भ्यो अ॒भिभू॑तिमु॒ग्रम् ॥

     utó hí vāṃ dātrā́ sánti pū́rvā yā́ pūrúbhyastrasádasyurnitośé.
     kṣetrāsā́ṃ dadathururvarāsā́ṃ ghanáṃ dásyubhyo abhíbhūtimugrám

     From you two came the gifts in days aforetime which Trasadasyu granted to the Pūrus.
     Ye gave the winner of our fields and plough-lands, and the strong smiter who subdued the Dasyus.

Declension

Neuter a-stem declension of दात्र (dātrá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	दात्रम् dātrám	दात्रे dātré	दात्राणि / दात्रा¹ dātrā́ṇi / dātrā́¹
Vocative	दात्र dā́tra	दात्रे dā́tre	दात्राणि / दात्रा¹ dā́trāṇi / dā́trā¹
Accusative	दात्रम् dātrám	दात्रे dātré	दात्राणि / दात्रा¹ dātrā́ṇi / dātrā́¹
Instrumental	दात्रेण dātréṇa	दात्राभ्याम् dātrā́bhyām	दात्रैः / दात्रेभिः¹ dātraíḥ / dātrébhiḥ¹
Dative	दात्राय dātrā́ya	दात्राभ्याम् dātrā́bhyām	दात्रेभ्यः dātrébhyaḥ
Ablative	दात्रात् dātrā́t	दात्राभ्याम् dātrā́bhyām	दात्रेभ्यः dātrébhyaḥ
Genitive	दात्रस्य dātrásya	दात्रयोः dātráyoḥ	दात्राणाम् dātrā́ṇām
Locative	दात्रे dātré	दात्रयोः dātráyoḥ	दात्रेषु dātréṣu
Notes	¹Vedic