cielę

See also: ciele and Ciele

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *telę̀. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ɕɛlʲæ̃/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ɕɛlʲæ̃/

Noun

cielę n (related adjective cielęcy)

1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) calf (young bovine)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 21, 12:

     Ogarnøli me czeløt wele y iunczowe tlusci osedli me

     [Ogarnęły mie cieląt wiele i juńcowie tłuści osiedli mie]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 49, 10:

     Ne wezmø z domu twego czeløt ani s stad twich kozlow

     [Nie wezmę z domu twego cieląt ani z stad twych kozłow]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 50, 20:

     Tegdi przymesz ofarø..., tegdi wloszø na twoy oltarz czeløt

     [Tegdy przymiesz ofiarę..., tegdy włożą na twoj ołtarz cieląt]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 105, 20:

     Y vczynyly czyelø w Orebv, y modlyly sø sie rytym balwanom

     [I uczynili cielę w Orebu, i modlili są sie rytym bałwanom]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[5], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 105, 21:

     Y przemyenyly *seø slawø swoyø w podobenstwo czeløcza gedzøczego syeno

     [I przemienili się sławę swoją w podobieństwo cielęcia jedzącego sieno]

   • 1872 [XV in.], Konstanty Małkowski, editor, Przegląd najdawniejszych pomników języka polskiego‎^[6], page 118:

     A *podalismø mu... dwe crowe, dwoye czeli[ø]th, dwa cona

     [A podaliśmy mu... dwie krowie, dwoje cieląt, dwa konia]

   • 1895 [1420], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎^[7], volume VIIIa, page 151:

     Iurabit..., yze dal pancznacze grzywen y crową s czelancz[em]

     [Jurabit..., iże dał pięćnacie grzywien i krowę z cielęciem]

   • 1856-1870 [1422], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[8], volume II, number 1864:

     Debet reddere... sex cornuta peccora, tres juuenes vlg. czelantha duorum annorum et tres vaccas

     [Debet reddere... sex cornuta peccora, tres juuenes vlg. cielęta duorum annorum et tres vaccas]

   • 1861 [1432], Józef Przyborowski, editor, Vetustissimam adiectivorum linguae Polonae declinationem monumentis ineditis illustravit, Greater Poland, page 24:

     Mikolay... *zayaul owcze... y czelantha: sto owyecz przessz troya a czelanth szedmoro

     [Mikołaj... zajął owce... i cielęta: sto owiec przez troja a cieląt siedmioro]

   • 1921 [1436], Kazimierz Tymieniecki, editor, Procesy twórcze formowania się społeczeństwa polskiego w wiekach średnich‎^[9], page 241:

     Paulus... dedit... vitulum unius anni stantem post fornacem al. czelą za pyeczem

     [Paulus... dedit... vitulum unius anni stantem post fornacem al. cielę za piecem]

   • 1925 [1432-1437], Roczniki Historyczne‎^[10], volume XV, Pyzdry, page 246:

     Yako czsom zayanl owcze pana Szymanowy..., thom zayanl na sszwem szyce y czelantha

     [Jako czsom zajął owce pana Szymanowi..., tom zajął na swem życie i cielęta]

   • 1868 [1446], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[11], volume XI, page 273:

     Item octo czelanth

     [Item octo cieląt]

   • 1921 [1447], Kazimierz Tymieniecki, editor, Procesy twórcze formowania się społeczeństwa polskiego w wiekach średnich‎^[12], page 128:

     Debet dare... vaccam cum hynulo anni preteriti al. s czyelączyem lonskim

     [Debet dare... vaccam cum hynulo anni preteriti al. s cielęciem łońskim]

   • 1401–1425, Karta Świdzińskiego, przekład psalmu 50‎^[13], Krakow:

     Tegdy nakladøø na oltarz tvoy cieløøt

     [Tegdy nakładą na ołtarz twoj cieląt]

   • 1915 [XV med.], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[14], page 517:

     Pecceavi vpeklem, in populo w popyele, comedi celum czelą

     [Pecceavi upiekłem, in populo w popiele, comedi celum cielę]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[15], 18, 7:

     A sam byeszal ku stadu, a wszøl czyelyø tluste a wyelmy dobre, a dal ge pacholku, genze w masie a w mlecze to czyelø warzyl y poloszil przed nymy

     [A sam bieżał ku stadu, a wziął cielę, tłuste a wielmi dobre, a dał je pachołku, jenże w masie a w mlece to cielę warzył i położył przed nimi]

   • 1930 [c. 1455], “I Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[16], 14, 32:

     A wrocyw syø na lup, pobrał owce, woli y cyelyøta, y zbyly ge na zemy, a gedly se krwyø

     [Pobrał owce, woły i cielęta i zbili je na ziemi, a jedli ze krwią]

   • 1868 [1457], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[17], volume XV, page 22:

     Debet reddere... yitulam et duos vitulos al. czelanth

     [Debet reddere... yitulam et duos vitulos al. cieląt]

   • 1907 [c. 1470], Jakub Parkoszowic, edited by Jan Łoś, Traktat o ortografii polskiej‎^[18], Żurawica, Świętokrzyskie Voivodeship, Krakow, page 407:

     Facilem poterimus diflferenciam ponere, ut si scribamus cz et y, ut: czyalo, czyasno, czyemø, czyelø, czyolek

     [Facilem poterimus diflferenciam ponere, ut si scribamus cz et y, ut: ciało, ciasno, ciemię, cielę, ciołek]

   • 1907 [c. 1470], Jakub Parkoszowic, edited by Jan Łoś, Traktat o ortografii polskiej‎^[19], Żurawica, Świętokrzyskie Voivodeship, Krakow, page 413:

     Ale celøcu y calu pod c przypissy thak gemv

     [Ale cielęciu i cału pod c przypiszy tak jemu]

   • 1921 [1471], Kazimierz Tymieniecki, editor, Procesy twórcze formowania się społeczeństwa polskiego w wiekach średnich‎^[20], page 275:

     Jakom ya kmyeczyw Jacubowy... krowy s *czyelanczon... nye wszalem gwaltem

     [Jakom ya kmieciw Jakubowi... krowy z cielęciem... nie wziąłem gwałtem]

   • 1868 [1491], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[21], volume XVIII, page 316:

     Pro eo, quia tu... inequitasti in hereditatem ville Kryszowycze..., recepisti ibidem decem boves et alia pecora minora al. *czylyątha viginti varii coloris

     [Pro eo, quia tu... inequitasti in hereditatem ville Kryszowicze..., recepisti ibidem decem boves et alia pecora minora al. *cielęta viginti varii coloris]

   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[22], Greater Poland, pages 28, 6:

     Zlomy gospodzyn czedry lybayn[s]ke i pomnyeyszy ye yako czyelyę lybaynske

     [Złomy gospodzin cedry lubiańskie i pomniejszy je jako cielę lubiańskie]

   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[23], Greater Poland, pages 49, 11:

     Bo moya sø wszytka zwyerzęta lyassow, czyelyęta na gorach y wolowye

     [Bo moja są wszytka zwierzęta lassow, cielęta na gorach i wołowie]

   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[24], Greater Poland, pages 68, 36:

     Wyelbycz gy będę w chwalye i lyubo będze bogu nad czyelyę mlode, yesz dobywa rogow y paznokty

     [Wielbić ji będę w chwale i lubo będzie Bogu nad cielę młode, jeś dobywa rogow i paznoci]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[25], page 387:

     Ociec rzekł... ku swem sługam:... przywiedźcie ci[e]lę tłuste, zabijcież, abyśmy używali i godowali

     [Ociec rzekł... ku swem sługam:... przywiedźcie ci[e]lę tłuste, zabijcież, abyśmy używali i godowali]

   • 1442, Wokabularz Raczyńskich, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 1360/I, page 130r:

     Iuuentus est bos iuuenis Iuuenta iuuenis vacca vlg. czelą

     [Iuuentus est bos iuuenis Iuuenta iuuenis vacca vlg. cielę]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 146v:

     Vitulus eyn kalp czyelą

     [Vitulus eyn kalp cielę]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 29:

     Czielą dąnthe conflatile

     [Cielę dęte conflatile]

   1. (hapax legomenon) calf (young camel)
      • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[26], 32, 15:

        Wibral s tego, czso gymyal...: kooz dwyessczye, kozlow dwadzeszczya..., *wyelblodow y *gyg czyelyød trzydzeszczy... y poslal

        [Wybrał z tego, cso jimiał...: koz dwieście, kozłow dwadzieścia..., wielbłądow i jich cieląt trzydzieści... i posłał]

Derived terms

nouns

• cielec
• cielęcina
• cielętny
• morskie cielę

Descendants

• Polish: cielę
• Silesian: cielã

References

• Boryś, Wiesław (2005) “cielę”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “cielę”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “cielę”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “cielę”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1955), “cielę”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 292
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “cielę”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “cielę”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Wanda Decyk-Zięba, Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Zygmunt Gałecki, Justyna Garczyńska, Halina Karaś, Alina Kępińska, Anna Pasoń, Izabela Stąpor, Barbara Taras, Izabela Winiarska-Górska (2008) “cielę”, in Wanda Decyk-Zięba, Stanisław Dubisz, editors, Glosariusz staropolski - dydaktyczny słownik etymologiczny [Old Polish Glossary - Didactic Etymological Dictionary] (in Polish), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, →ISBN, page 19

Polish

cielę

Pronunciation

• IPA^(key): (normal speech) /ˈt͡ɕɛ.lɛ/, (careful speech) /ˈt͡ɕɛ.lɛw̃/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛlɛw̃
• Syllabification: cie‧lę
• Homophone: ciele

Etymology 1

Inherited from Old Polish cielę.

Noun

cielę n (diminutive cielątko)

1. calf (young bovine)
2. calf (young of certain other mammals such as some cervids, cetaceans, pinnipeds, elephants, rhinos, giraffes, hippopotami, camels)
3. a slow-witted person; a dimwit; a dolt

Declension

Declension of cielę

	singular	plural
nominative	cielę	cielęta
genitive	cielęcia	cieląt
dative	cielęciu	cielętom
accusative	cielę	cielęta
instrumental	cielęciem	cielętami
locative	cielęciu	cielętach
vocative	cielę	cielęta

Derived terms

adjective

• cielęcy

nouns

• cielak
• cielęcina
• cielętnik
• cielica

Etymology 2

See the etymology of the corresponding lemma form.

Verb

cielę

1. first-person singular present of cielić

Further reading

• cielę in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• cielę in Polish dictionaries at PWN