prózny

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search
See also: prozny, próżny, and prōzny

Old Polish

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *porzdьnъ.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /prɔːznɨː/
  • IPA(key): (15th CE) /proznɨ/

Adjective

[edit]

prózny

  1. (attested in Lesser Poland, Southern Borderlands) miserable, worthless; unrighteous
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 5, 10:
      Bo ne w gich vsczech prawdy, sercze gich proszne iest (vanum est)
      [Bo nie w jich uściech prawdy, sierce jich prozne jest (vanum est)]
    • 1880-1894 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności[2], volume I, Lviv, page 76:
      Nemo vos seducat inanibus verbis nyechacz nye szwodzy waasz nykt proznymy albo marnymy szlowy (Eph 5, 6)
      [Nemo vos seducat inanibus verbis niechać nie zwodzi was nikt proznymi albo marnymi słowy (Eph 5, 6)]
  2. idle (not busy with work)
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[3], page 392:
      W[y]schedschy o trzeczyey godzynye vzral yne na targv stoyącz prosne (stantes in foro otiosos Mat 20, 3)
      [W[y]szedszy o trzeciej godzinie uźrał ine na targu stojąc prozne (stantes in foro otiosos Mat 20, 3)]
  3. empty (not having anything)
    • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[4], 34, 20:
      Pyrworodzencza synow twich wiplaczysz any szyø vkaszesz w opatrzenyu meem prozen (nec apparebis in conspectu meo vacuus)
      [Pirworodzeńca synow twych wypłacisz ani się ukażesz w opatrzeniu mem prozen (nec apparebis in conspectu meo vacuus)]
  4. free, unrestrained
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[5], page 826:
      Gdyz myly Cristus yvze prosn stal..., tedy odstąpyvschy od slupa..., poklyąknąl
      [Gdyż miły Krystus juże prozn stał..., tedy odstąpiwszy od słupa..., poklęknął]
    • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[6], 24, 5:
      Gdisz møsz poymye zonø novo, nye poydze kv boyv..., ale prozen bødze przes pokvti w domu swem (sed vacabit absque culpa domi suae)
      [Gdyż mąż pojmie żonę nowo, nie pojdzie ku boju..., ale prozen będzie przez pokuty w domu swem (sed vacabit absque culpa domi suae)]
    • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 30, 1:
      Spy-ly maszczyszna... sz dzyewką, czo proszna gest albo szobye wolna
      [Śpi-li mężczyzna... z dziewką, co prozna jest albo sobiewolna]
  5. free from obligations, accusations, or guilt
    • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 83, 2:
      Tedy bandze proszno tego dlugv
      [Tedy będzie prozno tego długu]
  6. (i.e. of a document, attested in Masovia) invalid
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 28:
      Thy przywyleye ylko k themv yako szmyerthnee a bląndnee prooznee czynymy, kazymy, wsrzvcami y odszywami (cassamus, irritamus et revocamus)
      [Ty przywileje, ilko k temu jako śmiertne a błędne, prozne czynimy, kazimy, wzrzucamy i odzywamy (cassamus, irritamus et revocamus)]
  7. unchaste, impure, immodest, immoral, lewd
    • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[7], [8], [9], volume XXIV, page 361:
      Meretricem mulierem prozna, nyepoczeslywa (abiit, sc. Samson, quoque in Gazam et vidit ibi mulierem meretricem ingressusque est ad eam Jud 16, 1)
      [Meretricem mulierem prozną, niepocześliwą (abiit, sc. Samson, quoque in Gazam et vidit ibi mulierem meretricem ingressusque est ad eam Jud 16, 1)]
  8. empty inside
    • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[10], 38, 7:
      Oltarz ten nye byl czali, alye wnøøtrz proszni (cavum) s desk a nøtrz dzurawi
      [Ołtarz ten nie był cały, ale wnątrz prozny (cavum) z desk a [w]nątrz dziurawy]
  9. empty and light
    • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 75:
      Prozny gracialis (war. lub. rp.: czyenka gracilis; quoniam spes impii... tanquam spuma gracilis, quae a procella dispergitur Sap 5, 15)
      [Prozny gracialis (war. lub. rp.: cienka gracilis; quoniam spes impii... tanquam spuma gracilis, quae a procella dispergitur Sap 5, 15)]

Derived terms

[edit]
nouns
verbs

Descendants

[edit]
  • Polish: próżny
  • Silesian: prōzny

References

[edit]
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “prózny”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN