հերթ

Armenian

Etymology

Inherited from Middle Armenian հերթ (hertʻ).

Pronunciation

• (Eastern Armenian, standard) IPA^(key): [heɾtʰ]
• (Western Armenian, standard) IPA^(key): [heɾtʰ]

Noun

հերթ • (hertʻ)

1. turn

   իմ հերթն է ― im hertʻn ē ― it's my turn

   հերթով ― hertʻov ― in turns

2. (games) turn, move

   Synonym: օյին (ōyin)

3. queue, line

   հերթ կանգնել ― hertʻ kangnel ― to stand in a line

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	հերթ (hertʻ)	հերթեր (hertʻer)
dative	հերթի (hertʻi)	հերթերի (hertʻeri)
ablative	հերթից (hertʻicʻ)	հերթերից (hertʻericʻ)
instrumental	հերթով (hertʻov)	հերթերով (hertʻerov)
locative	հերթում (hertʻum)	հերթերում (hertʻerum)
	definite forms
nominative	հերթը/հերթն (hertʻə/hertʻn)	հերթերը/հերթերն (hertʻerə/hertʻern)
dative	հերթին (hertʻin)	հերթերին (hertʻerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	հերթս (hertʻs)	հերթերս (hertʻers)
dative	հերթիս (hertʻis)	հերթերիս (hertʻeris)
ablative	հերթիցս (hertʻicʻs)	հերթերիցս (hertʻericʻs)
instrumental	հերթովս (hertʻovs)	հերթերովս (hertʻerovs)
locative	հերթումս (hertʻums)	հերթերումս (hertʻerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	հերթդ (hertʻd)	հերթերդ (hertʻerd)
dative	հերթիդ (hertʻid)	հերթերիդ (hertʻerid)
ablative	հերթիցդ (hertʻicʻd)	հերթերիցդ (hertʻericʻd)
instrumental	հերթովդ (hertʻovd)	հերթերովդ (hertʻerovd)
locative	հերթումդ (hertʻumd)	հերթերումդ (hertʻerumd)

Derived terms

• անհերթ (anhertʻ)
• անհերթափոխ (anhertʻapʻox)
• առաջնահերթ (aṙaǰnahertʻ)
• արտահերթ (artahertʻ)
• բազմահերթ (bazmahertʻ)
• բազմահերթայնություն (bazmahertʻaynutʻyun)
• բազմահերթություն (bazmahertʻutʻyun)
• ենթահերթափոխ (entʻahertʻapʻox)
• եռահերթ (eṙahertʻ)
• երկհերթ (erkhertʻ)
• կրակահերթ (krakahertʻ)
• հերթագայել (hertʻagayel)
• հերթագայություն (hertʻagayutʻyun)
• հերթագայում (hertʻagayum)
• հերթագրել (hertʻagrel)
• հերթագրվել (hertʻagrvel)
• հերթագրում (hertʻagrum)
• հերթազուրկ (hertʻazurk)
• հերթակալ (hertʻakal)
• հերթակալություն (hertʻakalutʻyun)
• հերթական (hertʻakan)
• հերթականություն (hertʻakanutʻyun)
• հերթապահ (hertʻapah)
• հերթապահել (hertʻapahel)
• հերթապահություն (hertʻapahutʻyun)
• հերթափոխ (hertʻapʻox)
• հերթափոխային (hertʻapʻoxayin)
• հերթափոխել (hertʻapʻoxel)
• հերթափոխիչ (hertʻapʻoxičʻ)
• հերթափոխվել (hertʻapʻoxvel)
• հերթափոխություն (hertʻapʻoxutʻyun)
• հերթափոխում (hertʻapʻoxum)
• մեկհերթյա (mekhertʻya)
• միջհերթափոխային (miǰhertʻapʻoxayin)
• շարքահերթ (šarkʻahertʻ)

 

Further reading

• Amatuni, Sahak (1912) “դոր”, in Hayocʻ baṙ u ban [Armenian Words and Idioms] (in Armenian), Vagharshapat: Mother See of Holy Etchmiadzin, page 169b
• Ačaṙean, Hračʻeay (1913) “հերթ”, in Hayerēn gawaṙakan baṙaran [Armenian Provincial Dictionary] (Ēminean azgagrakan žoġovacu; 9) (in Armenian), Tiflis: Lazarev Institute of Oriental Languages, page 656b

Middle Armenian

Etymology

Inherited from Old Armenian յերթ (yertʻ), from յ- (y-) +‎ երթ (ertʻ, “going”). The spelling հերթ (hertʻ) instead of յերթ (yertʻ) reflects the late pronunciation of յ (y) word-initially and the obscuration of the etymology. For the development of the sense "turn" from "going" compare typologically Russian ход (xod).

Noun

հերթ • (hertʻ)

1. going, procession
   • 16th century, Grigoris Ałtʿamarcʿi, Tałer [Poems] :

     Սիրտս չկայ հետ իւրն հերթ,
     Քանի՜ խոցէք, ասէք թէ ե՛րթ․
     Հողմն շարժէ զվարդին թերթ,
     Նա ի դողման դառնայ իմ լերթ։

     Sirts čʻkay het iwrn hertʻ,
     Kʻani^! xocʻēkʻ, asēkʻ tʻē értʻ;
     Hoġmn šaržē zvardin tʻertʻ,
     Na i doġman daṙnay im lertʻ.

2. turn
   • 14th century, Grigor Tatʿewacʿi, Girkʿ kʿarozutʿean or kočʿi Amaṙan hator [Sermons, Summer Part] :

     Որպէս նոքա, որք սաթրինճ խաղան, հերթով առնուն ի ձեռն զսաթրինճն և ձգեն ի թասն։

     Orpēs nokʻa, orkʻ satʻrinč xaġan, hertʻov aṙnun i jeṙn zsatʻrinčn ew jgen i tʻasn.

     Like those who play shatranj, take the shatranj in hand by turns and throw it into the bowl.

Descendants

• Armenian: հերթ (hertʻ)

Further reading

• J̌ahukyan, Geworg (1972) Hay barbaṙagitutʻyan neracutʻyun [Introduction into Armenian Dialectology]‎^[3] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 314, derives from Proto-Indo-European *ser- (“to bind, put together”)
• Ġazaryan, Ṙ. S., Avetisyan, H. M. (2009) “հերթով”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 425a
• Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 405, follows J̌ahukyan
• Norayr N. Biwzandacʻi (2000) “հերթ”, in Martiros Minassian, editor, Baṙagirkʻ storin hayerēni i matenagrutʻeancʻ ŽA–ŽĒ darucʻ [Dictionary of Middle Armenian Based on the Literature of 11–17th Centuries]‎^[4], edited from the author's unfinished manuscript written 1884–1915, Geneva: Martiros Minassian, page 430