अपेय

Hindi

Etymology

Learned borrowing from Classical Sanskrit अपेय (apeya). By surface analysis, अ- (a-) +‎ पेय (pey).

Pronunciation

• (Delhi Hindi) IPA^(key): /ə.peːj/, [ɐ.peːj], /ə.peː.jᵊ/, [ɐ.peː.jᵊ]

Adjective

अपेय • (apey) (indeclinable)

1. undrinkable
   • 2005–2018, Manoj Singh, वैदिक सनातन हिंदुत्व [Vedic eternal Hindutva]‎^[1], Delhi: Prabhat Prakashan, →ISBN, →OCLC, →ISBN:

     ऋग्वेद में समुद्र का उल्लेख अनेक ऋचाओं में हुआ है। […] अपेय समुद्री जल के बीच पानी के लिए तरसते हुए यात्रियों की कष्ट कथा का भी उल्लेख किया गया है।

     ŕgved mẽ samudra kā ullekh anek ŕcāõ mẽ huā hai. […] apey samudrī jal ke bīc pānī ke lie taraste hue yātriyõ kī kaṣṭ kathā kā bhī ullekh kiyā gayā hai.

     In the Rigveda, there is mention of the sea in many verses. The pain-story of travellers longing for water amidst undrinkable seawater is also mentioned.

References

• Dāsa, Śyāmasundara (1965–1975) “अपेय”, in Hindī Śabdasāgara [lit. Sea of Hindi words] (in Hindi), Kashi [Varanasi]: Nagari Pracarini Sabha, page 254
• McGregor, Ronald Stuart (1993) “अपेय”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press, page 43

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• অপেয় (Assamese script)
• ᬅᬧᬾᬬ (Balinese script)
• অপেয় (Bengali script)
• 𑰀𑰢𑰸𑰧 (Bhaiksuki script)
• 𑀅𑀧𑁂𑀬 (Brahmi script)
• အပေယ (Burmese script)
• અપેય (Gujarati script)
• ਅਪੇਯ (Gurmukhi script)
• 𑌅𑌪𑍇𑌯 (Grantha script)
• ꦄꦥꦺꦪ (Javanese script)
• 𑂃𑂣𑂵𑂨 (Kaithi script)
• ಅಪೇಯ (Kannada script)
• អបេយ (Khmer script)
• ອເປຍ (Lao script)
• അപേയ (Malayalam script)
• ᠠᢒᡝᠶᠠ (Manchu script)
• 𑘀𑘢𑘹𑘧 (Modi script)
• ᠠᢒᠧᠶ᠋ᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦠𑧂𑧚𑧇 (Nandinagari script)
• 𑐀𑐥𑐾𑐫 (Newa script)
• ଅପେଯ (Odia script)
• ꢂꢦꢾꢫ (Saurashtra script)
• 𑆃𑆥𑆼𑆪 (Sharada script)
• 𑖀𑖢𑖸𑖧 (Siddham script)
• අපෙය (Sinhalese script)
• 𑩐𑩰𑩔𑩻 (Soyombo script)
• 𑚀𑚞𑚲𑚣 (Takri script)
• அபேய (Tamil script)
• అపేయ (Telugu script)
• อเปย (Thai script)
• ཨ་པེ་ཡ (Tibetan script)
• 𑒁𑒣𑒹𑒨 (Tirhuta script)
• 𑨀𑨞𑨄𑨪 (Zanabazar Square script)

Etymology

अ- (a-, “un-”) +‎ पेय (peya, “drinkable; fit for drinking; to be drunk”)

Pronunciation

• (Classical) IPA^(key): /ɐˈpeː.jɐ/

Adjective

अपेय • (apeya) stem (Classical Sanskrit)

1. undrinkable
   • c. 400 BCE, Mahābhārata 3.197.24:

     जानामि तेजो विप्राणां महाभाग्यं च धीमताम् । अपेयः सागरः क्रोधात्कृतो हि लवणोदकः ॥

     jānāmi tejo viprāṇāṃ mahābhāgyaṃ ca dhīmatām. apeyaḥ sāgaraḥ krodhātkṛto hi lavaṇodakaḥ.

     I know the brilliance of the wise sages, and the high excellence of the intelligent. For the sea turned undrinkable with salty water by their anger.

   • c. 800 CE – 950 CE, Nārāyaṇa, Hitopadeśa Prāstavika [Preface].47:

     गुणा गुणज्ञेषु गुणा भवन्ति ते निर्गुणं प्राप्य भवन्ति दोषाः । आस्वाद्यतोयाः प्रवहन्ति नद्यः समुद्रमासाद्य भवन्त्य्अपेयाः ॥

     guṇā guṇajñeṣu guṇā bhavanti te nirguṇaṃ prāpya bhavanti doṣāḥ. āsvādyatoyāḥ pravahanti nadyaḥ samudramāsādya bhavantyapeyāḥ.

     Virtues become multiplied in those appreciative of them; they become vices when they meet with the virtueless. Rivers that flow with sweet water become undrinkable after meeting with the sea.

Declension

Masculine a-stem declension of अपेय (apeya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अपेयः apeyaḥ	अपेयौ apeyau	अपेयाः apeyāḥ
Vocative	अपेय apeya	अपेयौ apeyau	अपेयाः apeyāḥ
Accusative	अपेयम् apeyam	अपेयौ apeyau	अपेयान् apeyān
Instrumental	अपेयेन apeyena	अपेयाभ्याम् apeyābhyām	अपेयैः apeyaiḥ
Dative	अपेयाय apeyāya	अपेयाभ्याम् apeyābhyām	अपेयेभ्यः apeyebhyaḥ
Ablative	अपेयात् apeyāt	अपेयाभ्याम् apeyābhyām	अपेयेभ्यः apeyebhyaḥ
Genitive	अपेयस्य apeyasya	अपेययोः apeyayoḥ	अपेयानाम् apeyānām
Locative	अपेये apeye	अपेययोः apeyayoḥ	अपेयेषु apeyeṣu

Feminine ā-stem declension of अपेया (apeyā)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अपेया apeyā	अपेये apeye	अपेयाः apeyāḥ
Vocative	अपेये apeye	अपेये apeye	अपेयाः apeyāḥ
Accusative	अपेयाम् apeyām	अपेये apeye	अपेयाः apeyāḥ
Instrumental	अपेयया apeyayā	अपेयाभ्याम् apeyābhyām	अपेयाभिः apeyābhiḥ
Dative	अपेयायै apeyāyai	अपेयाभ्याम् apeyābhyām	अपेयाभ्यः apeyābhyaḥ
Ablative	अपेयायाः apeyāyāḥ	अपेयाभ्याम् apeyābhyām	अपेयाभ्यः apeyābhyaḥ
Genitive	अपेयायाः apeyāyāḥ	अपेययोः apeyayoḥ	अपेयानाम् apeyānām
Locative	अपेयायाम् apeyāyām	अपेययोः apeyayoḥ	अपेयासु apeyāsu

Neuter a-stem declension of अपेय (apeya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अपेयम् apeyam	अपेये apeye	अपेयानि apeyāni
Vocative	अपेय apeya	अपेये apeye	अपेयानि apeyāni
Accusative	अपेयम् apeyam	अपेये apeye	अपेयानि apeyāni
Instrumental	अपेयेन apeyena	अपेयाभ्याम् apeyābhyām	अपेयैः apeyaiḥ
Dative	अपेयाय apeyāya	अपेयाभ्याम् apeyābhyām	अपेयेभ्यः apeyebhyaḥ
Ablative	अपेयात् apeyāt	अपेयाभ्याम् apeyābhyām	अपेयेभ्यः apeyebhyaḥ
Genitive	अपेयस्य apeyasya	अपेययोः apeyayoḥ	अपेयानाम् apeyānām
Locative	अपेये apeye	अपेययोः apeyayoḥ	अपेयेषु apeyeṣu

References

• Monier Williams (1899) “अपेय”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 56, column 3.
• Hellwig, Oliver (2010-2024) “apeya”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.
• Apte, Vaman Shivram (1890) “अपेय”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 159