स्फटिक

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Hindi[edit]

Etymology[edit]

Borrowed from Sanskrit स्फटिक (sphaṭika)

Pronunciation[edit]

  • (Delhi Hindi) IPA(key): /spʰə.ʈɪk/, [spʰɐ.ʈɪk]

Noun[edit]

स्फटिक (sphaṭikm

  1. quartz; rock-crystal
  2. crystal

Sanskrit[edit]

Alternative forms[edit]

Etymology[edit]

Unknown. The word is traditionally associated with the root स्फट् (sphaṭ, to burst forth), possibly going back to Proto-Indo-European *(s)bʰel- (to burst forth)[1] with a -t- extension.

Pronunciation[edit]

Noun[edit]

स्फटिक (sphaṭika) stemm or n

  1. crystal; quartz
    • c. 500 BCE – 300 BCE, Śvetāśvataropaniṣad 2.11:
      नीहारधूमार्कानिलानलानां खद्योतविद्युत्स्फटिकशशीनाम् ।
      एतानि रूपाणि पुरःसराणि ब्रह्मण्यभिव्यक्तिकराणि योगे ॥
      nīhāradhūmārkānilānalānāṃ khadyotavidyutsphaṭikaśaśīnām.
      etāni rūpāṇi puraḥsarāṇi brahmaṇyabhivyaktikarāṇi yoge.
      Mist-smoke-sunshine-wind-fires, firefly-lightning-crystal-moons,
      These forms in yoga are the forerunners, bringers of manifestation unto brahman.
    • c. 400 BCE, Mahābhārata 3.212.13:
      आस्यात्सुगन्धि तेजश्च अस्थिभ्यो देवदारु च ।
      श्लेष्मणः स्फटिकं तस्य पित्तान्मरकतं तथा ॥
      āsyātsugandhi tejaśca asthibhyo devadāru ca.
      śleṣmaṇaḥ sphaṭikaṃ tasya pittānmarakataṃ tathā.
      From (his) mouth (came) the fragrant heat, his bones the deodar tree,
      His phlegm the quartz, and likewise his bile the emerald.
    • c. 400 BCE – 200 CE, Cāṇakya, Arthaśāstra 2.11.32:
      शुद्धस्फटिको मूलाटवर्णः शीतवृष्टिः सूर्यकान्तश्च । इति मणयः ॥
      śuddhasphaṭiko mūlāṭavarṇaḥ śītavṛṣṭiḥ sūryakāntaśca. iti maṇayaḥ.
      The pure crystal, the mūlāṭavarṇa, the śītavṛṣṭi ("cool-rainwater"), and the sun-stone; such are the gems.

Declension[edit]

Masculine a-stem declension of स्फटिक (sphaṭika)
Singular Dual Plural
Nominative स्फटिकः
sphaṭikaḥ
स्फटिकौ / स्फटिका¹
sphaṭikau / sphaṭikā¹
स्फटिकाः / स्फटिकासः¹
sphaṭikāḥ / sphaṭikāsaḥ¹
Vocative स्फटिक
sphaṭika
स्फटिकौ / स्फटिका¹
sphaṭikau / sphaṭikā¹
स्फटिकाः / स्फटिकासः¹
sphaṭikāḥ / sphaṭikāsaḥ¹
Accusative स्फटिकम्
sphaṭikam
स्फटिकौ / स्फटिका¹
sphaṭikau / sphaṭikā¹
स्फटिकान्
sphaṭikān
Instrumental स्फटिकेन
sphaṭikena
स्फटिकाभ्याम्
sphaṭikābhyām
स्फटिकैः / स्फटिकेभिः¹
sphaṭikaiḥ / sphaṭikebhiḥ¹
Dative स्फटिकाय
sphaṭikāya
स्फटिकाभ्याम्
sphaṭikābhyām
स्फटिकेभ्यः
sphaṭikebhyaḥ
Ablative स्फटिकात्
sphaṭikāt
स्फटिकाभ्याम्
sphaṭikābhyām
स्फटिकेभ्यः
sphaṭikebhyaḥ
Genitive स्फटिकस्य
sphaṭikasya
स्फटिकयोः
sphaṭikayoḥ
स्फटिकानाम्
sphaṭikānām
Locative स्फटिके
sphaṭike
स्फटिकयोः
sphaṭikayoḥ
स्फटिकेषु
sphaṭikeṣu
Notes
  • ¹Vedic
Neuter a-stem declension of स्फटिक (sphaṭika)
Singular Dual Plural
Nominative स्फटिकम्
sphaṭikam
स्फटिके
sphaṭike
स्फटिकानि / स्फटिका¹
sphaṭikāni / sphaṭikā¹
Vocative स्फटिक
sphaṭika
स्फटिके
sphaṭike
स्फटिकानि / स्फटिका¹
sphaṭikāni / sphaṭikā¹
Accusative स्फटिकम्
sphaṭikam
स्फटिके
sphaṭike
स्फटिकानि / स्फटिका¹
sphaṭikāni / sphaṭikā¹
Instrumental स्फटिकेन
sphaṭikena
स्फटिकाभ्याम्
sphaṭikābhyām
स्फटिकैः / स्फटिकेभिः¹
sphaṭikaiḥ / sphaṭikebhiḥ¹
Dative स्फटिकाय
sphaṭikāya
स्फटिकाभ्याम्
sphaṭikābhyām
स्फटिकेभ्यः
sphaṭikebhyaḥ
Ablative स्फटिकात्
sphaṭikāt
स्फटिकाभ्याम्
sphaṭikābhyām
स्फटिकेभ्यः
sphaṭikebhyaḥ
Genitive स्फटिकस्य
sphaṭikasya
स्फटिकयोः
sphaṭikayoḥ
स्फटिकानाम्
sphaṭikānām
Locative स्फटिके
sphaṭike
स्फटिकयोः
sphaṭikayoḥ
स्फटिकेषु
sphaṭikeṣu
Notes
  • ¹Vedic

Descendants[edit]

References[edit]

  1. ^ Mayrhofer, Manfred (1996) “sphaṭika”, in Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan]‎[1] (in German), volume II, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 775