yırtmak

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Turkish[edit]

Etymology[edit]

From Ottoman Turkish یرتمق (yırtmaḳ, “to tear, to rend, to slit”),[1] causative of Ottoman Turkish یرمق (yırmaḳ, “to tear”), from Proto-Turkic *yīr- or *yï̄r- (“to split lengthwise, to break, to tear”).[2][3] Causative form replaced the original verb, see dialectal yırmak.

Cognate with Karakhanid [script needed] (yırt-, “to tear”), Azerbaijani, Crimean Tatar yırtmaq (“to tear”), Kyrgyz жыртуу (jırtuu, “to tear”), Turkmen ýyrtmak (“to tear”), Tuvan чирер (çirer, “to break away, jag”), Uzbek yirtmoq (“to tear”), Yakut сиир (siir, “to tear”).

Compare also Mongolian жиргэх (jirgeh, “to chop, hack, split”). (Can this(+) etymology be sourced?)

Pronunciation[edit]

  • IPA(key): /jɯɾtˈmak/
  • Hyphenation: yırt‧mak

Verb[edit]

yırtmak (third-person singular simple present yırtar)

  1. (transitive) To split foldable, bendable materials like paper, fabric etc.; to tear, to rend, to rip.
  2. (transitive) To have one's skin cut deep enough to draw blood; to tear, to lacerate, to gash.
  3. (transitive) To break in a riding animal by slightly tearing its haunches with spurs.
  4. (figuratively) To force, to strain a body part to its excess.
  5. (figuratively) Ellipsis of kefeni yırtmak; to get away from a task, a responsibility or a punishment; to have a narrow escape, to cheat death.
    Synonyms: yakayı kurtarmak, kurtulmak
  6. (figuratively) To land on one's feet, to hit the jackpot.
    Synonym: köşeyi dönmek

Conjugation[edit]

Conjugation of yırtmak (aorist in -V²r)

Note: Actual conjugations can be more complex than tables below. Compound forms with the auxiliary olmak not shown. See also Appendix:Turkish suffixes#Verbs.

Positive declarative
infinitive yırtmak
impersonal participle imperfective yırtan
perfective yırtmış
prospective yırtacak
personal participle non-prospective yırttığım yırttığın yırttığı yırttığımız yırttığınız yırttıkları
prospective yırtacağım yırtacağın yırtacağı yırtacağımız yırtacağınız yırtacakları
verbal noun yırtma
way of doing yırtış
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
ben sen o biz siz onlar
indicative present aorist yırtarım yırtarsın yırtar yırtarız yırtarsınız yırtarlar
imperfective yırtıyorum yırtıyorsun yırtıyor yırtıyoruz yırtıyorsunuz yırtıyorlar
past perfective yırttım yırttın yırttı yırttık yırttınız yırttılar
imperfective yırtıyordum yırtıyordun yırtıyordu yırtıyorduk yırtıyordunuz yırtıyorlardı (or yırtıyordular)
future yırtacağım yırtacaksın yırtacak yırtacağız yırtacaksınız yırtacaklar
inferential perfective yırtmışım yırtmışsın yırtmış yırtmışız yırtmışsınız yırtmışlar
aorist yırtarmışım yırtarmışsın yırtarmış yırtarmışız yırtarmışsınız yırtarlarmış (or yırtarmışlar)
imperfective yırtıyormuşum yırtıyormuşsun yırtıyormuş yırtıyormuşuz yırtıyormuşsunuz yırtıyorlarmış
conditional simple yırtsam yırtsan yırtsa yırtsak yırtsanız yırtsalar
perfective yırtsaydım yırtsaydın yırtsaydı yırtsaydık yırtsaydınız yırtsaydılar
optative yırtayım yırtasın yırta yırtalım yırtasınız yırtalar
progressive yırtmaktayım yırtmaktasın yırtmakta yırtmaktayız yırtmaktasınız yırtmaktalar
necessitative yırtmalıyım yırtmalısın yırtmalı yırtmalıyız yırtmalısınız yırtmalılar
imperative yırt yırtsın yırtın yırtsınlar
Positive interrogative
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
ben sen o biz siz onlar
indicative present aorist yırtar mıyım? yırtar mısın? yırtar mı? yırtar mıyız? yırtar mısınız? yırtarlar mı?
imperfective yırtıyor muyum? yırtıyor musun? yırtıyor mu? yırtıyor muyuz? yırtıyor musunuz? yırtıyorlar mı?
past perfective yırttım mı? yırttın mı? yırttı mı? yırttık mı? yırttınız mı? yırttılar mı?
imperfective yırtıyor muydum? yırtıyor muydun? yırtıyor muydu? yırtıyor muyduk? yırtıyor muydunuz? yırtıyorlar mıydı?
future yırtacak mıyım? yırtacak mısın? yırtacak mı? yırtacak mıyız? yırtacak mısınız? yırtacaklar mı?
inferential perfective yırtmış mıyım? yırtmış mısın? yırtmış mı? yırtmış mıyız? yırtmış mısınız? yırtmışlar mı?
aorist yırtar mıymışım? yırtar mıymışsın? yırtar mıymış? yırtar mıymışız? yırtar mıymışsınız? yırtarlar mıymış?
imperfective yırtıyor muymuşum? yırtıyor muymuşsun? yırtıyor muymuş? yırtıyor muymuşuz? yırtıyor muymuşsunuz? yırtıyorlar mıymış?
conditional simple yırtsam mı? yırtsan mı? yırtsa mı? yırtsak mı? yırtsanız mı? yırtsalar mı?
perfective yırtsa mıydım? yırtsa mıydın? yırtsa mıydı? yırtsa mıydık? yırtsa mıydınız? yırtsalar mıydı?
progressive yırtmakta mıyım? yırtmakta mısın? yırtmakta mı? yırtmakta mıyız? yırtmakta mısınız? yırtmaktalar mı?
necessitative yırtmalı mıyım? yırtmalı mısın? yırtmalı mı? yırtmalı mıyız? yırtmalı mısınız? yırtmalılar mı?
Negative declarative
infinitive yırtmamak
impersonal participle imperfective yırtmayan
perfective yırtmamış
prospective yırtmayacak
personal participle non-prospective yırtmadığım yırtmadığın yırtmadığı yırtmadığımız yırtmadığınız yırtmadıkları
prospective yırtmayacağım yırtmayacağın yırtmayacağı yırtmayacağımız yırtmayacağınız yırtmayacakları
verbal noun yırtmama
way of doing yırtmayış
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
ben sen o biz siz onlar
indicative present aorist yırtmam yırtmazsın yırtmaz yırtmayız yırtmazsınız yırtmazlar
imperfective yırtmıyorum yırtmıyorsun yırtmıyor yırtmıyoruz yırtmıyorsunuz yırtmıyorlar
past perfective yırtmadım yırtmadın yırtmadı yırtmadık yırtmadınız yırtmadılar
imperfective yırtmıyordum yırtmıyordun yırtmıyordu yırtmıyorduk yırtmıyordunuz yırtmıyorlardı
future yırtmayacağım yırtmayacaksın yırtmayacak yırtmayacağız yırtmayacaksınız yırtmayacaklar
inferential perfective yırtmamışım yırtmamışsın yırtmamış yırtmamışız yırtmamışsınız yırtmamışlar
aorist yırtmazmışım yırtmazmışsın yırtmazmış yırtmazmışız yırtmazmışsınız yırtmazlarmış
imperfective yırtmıyormuşum yırtmıyormuşsun yırtmıyormuş yırtmıyormuşuz yırtmıyormuşsunuz yırtmıyorlarmış
conditional simple yırtmasam yırtmasan yırtmasa yırtmasak yırtmasanız yırtmasalar
perfective yırtmasaydım yırtmasaydın yırtmasaydı yırtmasaydık yırtmasaydınız yırtmasaydılar
optative yırtmayayım yırtmayasın yırtmaya yırtmayalım yırtmayasınız yırtmayalar
progressive yırtmamaktayım yırtmamaktasın yırtmamakta yırtmamaktayız yırtmamaktasınız yırtmamaktalar
necessitative yırtmamalıyım yırtmamalısın yırtmamalı yırtmamalıyız yırtmamalısınız yırtmamalılar
imperative yırtma yırtmasın yırtmayın yırtmasınlar
Negative interrogative
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
ben sen o biz siz onlar
indicative present aorist yırtmaz mıyım? yırtmaz mısın? yırtmaz mı? yırtmaz mıyız? yırtmaz mısınız? yırtmazlar mı?
imperfective yırtmıyor muyum? yırtmıyor musun? yırtmıyor mu? yırtmıyor muyuz? yırtmıyor musunuz? yırtmıyorlar mı?
past perfective yırtmadım mı? yırtmadın mı? yırtmadı mı? yırtmadık mı? yırtmadınız mı? yırtmadılar mı?
imperfective yırtmıyor muydum? yırtmıyor muydun? yırtmıyor muydu? yırtmıyor muyduk? yırtmıyor muydunuz? yırtmıyorlar mıydı?
future yırtmayacak mıyım? yırtmayacak mısın? yırtmayacak mı? yırtmayacak mıyız? yırtmayacak mısınız? yırtmayacaklar mı?
inferential perfective yırtmamış mıyım? yırtmamış mısın? yırtmamış mı? yırtmamış mıyız? yırtmamış mısınız? yırtmamışlar mı?
aorist yırtmaz mıymışım? yırtmaz mıymışsın? yırtmaz mıymış? yırtmaz mıymışız? yırtmaz mıymışsınız? yırtmazlar mıymış?
imperfective yırtmıyor muymuşum? yırtmıyor muymuşsun? yırtmıyor muymuş? yırtmıyor muymuşuz? yırtmıyor muymuşsunuz? yırtmıyorlar mıymış?
conditional simple yırtmasam mı? yırtmasan mı? yırtmasa mı? yırtmasak mı? yırtmasanız mı? yırtmasalar mı?
perfective yırtmasa mıydım? yırtmasa mıydın? yırtmasa mıydı? yırtmasa mıydık? yırtmasa mıydınız? yırtmasalar mıydı?
progressive yırtmamakta mıyım? yırtmamakta mısın? yırtmamakta mı? yırtmamakta mıyız? yırtmamakta mısınız? yırtmamaktalar mı?
necessitative yırtmamalı mıyım? yırtmamalı mısın? yırtmamalı mı? yırtmamalı mıyız? yırtmamalı mısınız? yırtmamalılar mı?

Derived terms[edit]

References[edit]

  1. ^ Redhouse, James W. (1890) “یرتمق”, in A Turkish and English Lexicon‎[1], Constantinople: A. H. Boyajian, page 2201
  2. ^ Starostin, Sergei, Dybo, Anna, Mudrak, Oleg (2003) “*jīr- / *jɨ̄r-”, in Etymological dictionary of the Altaic languages (Handbuch der Orientalistik; VIII.8), Leiden, New York, Köln: E.J. Brill
  3. ^ Nişanyan, Sevan (2002–) “yırt-”, in Nişanyan Sözlük

Further reading[edit]

  • “yırtmak”, in Turkish dictionaries, Türk Dil Kurumu
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=yırtmak&oldid=78165980"