արտալայ

Middle Armenian

Alternative forms

• ատալայ (atalay)

Etymology

Borrowed from the Old Anatolian Turkish parent of dialectal Turkish ardala.

Noun

արտալայ • (artalay) (plural արտալայնի)

1. shank (meat from the leg of an animal)
   • 1184, Mxitʿar Heracʿi, J̌ermancʿ mxitʿarutʿiwn [Relief of Fevers] 10:

     Եւ կերակուր խաշուի ջուր տալ ի թեթեւ մսէ եւ ի գիճային, զերդ ուլի ոտներ եւ արտալայնի։

     Ew kerakur xašui ǰur tal i tʻetʻew msē ew i gičayin, zerd uli otner ew artalayni.

     • Translation by Ernst Seidel

       Zu essen soll man Fleischbrühe geben von leichtem (magerem) und feuchtem Fleisch, wie z. B. von den Füßen des Zickleins oder dessen Schenkeln.

   • 1184, Mxitʿar Heracʿi, J̌ermancʿ mxitʿarutʿiwn [Relief of Fevers] 23:

     Ապա թէ կարիք է որ ուժվորցնես զմարմինն, եւ իւր ջերմն չլինի ուժով, ապա տուռայճ տուր, եւ հաւու ձագ, եւ կաքվու ձագ, եւ տահուճ, եւ ուլու ոտներ եւ արտալայնի՝ դդմով եփած եւ տանւոյ խուպազով, եւ վլիտօն եւ սպանախ եւ թախտ եփած մաշով, եւ գառին ոտներ եփած փերճոկած գարւով։

     Apa tʻē karikʻ ē or užvorcʻnes zmarminn, ew iwr ǰermn čʻlini užov, apa tuṙayč tur, ew hawu jag, ew kakʻvu jag, ew tahuč, ew ulu otner ew artalayni, ddmov epʻac ew tanwoy xupazov, ew vlitōn ew spanax ew tʻaxt epʻac mašov, ew gaṙin otner epʻac pʻerčokac garwov.

     • Translation by Ernst Seidel

       Ist es fernerhin notwendig, den Körper zu stärken, und ist das Fieber nicht zu kräftig, so gib Haselhuhn, junges Haus-, junges Rebhuhn und Dahudsch, sowie Zickleinfüße und -schenkel, mit Kürbis gekocht und mit Gartenmalve, ferner Blitum, Spinat und Melde, mit Mungobohnen gekocht, und Lammfüße, mit enthülster Gerste gekocht.

   • 13th century, Faraj the Syrian, Bžškaran jioy ew aṙhasarak grastnoy [Medical Book on Horses and Other Beasts of Burden] :

     Ու թէ չլինի կաթին ժամ, դու ա՛ռ զխոզին ոտվին ու զատալայնին ու եփէ՛, ու առ զիր ջուրն ու լից ընդ փողքն ի վայր։

     U tʻē čʻlini katʻin žam, du áṙ zxozin otvin u zatalaynin u epʻḗ, u aṙ zir ǰurn u licʻ ənd pʻoġkʻn i vayr.

Descendants

• Armenian: արտալա (artala)

Further reading

• Ačaṙean, Hračʻeay (1971) “արտալայ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume I, Yerevan: University Press, pages 338–339
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836) “արտալայն”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume I, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, pages 376–377, incorrectly lemmatizing under արտալայն (artalayn)
• Čʻugaszyan, B. L. (1980) Bžškaran jioy ew aṙhasarak grastnoy (ŽG dar) [Medical Book on Horses and Other Beasts of Burden (13th century)]‎^[2], Yerevan: Academy Press, page 137, glosses ատալայ (atalay) as "muscle" and derives from Arabic عَضَلَة (ʕaḍala, “muscle”), explaining արտալայ (artalay) with epenthetic -ր- (-r-), as in ատորալ (atoral) → արտորալ (artoral)
• J̌ahukyan, Geworg (2010) “արտալայ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 96a
• Ġazaryan, Ṙ. S., Avetisyan, H. M. (2009) “արտալայ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 93b
• Ġazaryan, Ṙ. S., Avetisyan, H. M. (2009) “առտալայ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 77b, quoting the passage with առտալայնի (aṙtalayni), but the 1832 edition has արտալայնի (artalayni)
• Ġazaryan, Ṙ. S., Avetisyan, H. M. (2009) “ատալայ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 82b
• Norayr N. Biwzandacʻi (2000) “արտալայ”, in Martiros Minassian, editor, Baṙagirkʻ storin hayerēni i matenagrutʻeancʻ ŽA–ŽĒ darucʻ [Dictionary of Middle Armenian Based on the Literature of 11–17th Centuries]‎^[3], edited from the author's unfinished manuscript written 1884–1915, Geneva: Martiros Minassian, page 85
• Seidel, Ernst (1908) Mechithar’s, des Meisterarztes aus Her, ‘Trost bei Fiebern’: nach dem Venediger Druck vom Jahre 1832 zum ersten Male aus dem Mittelarmenischen übersetzt und erläutert (in German), Leipzig: Verlag von Johann Ambrosius Barth, § 74, page 130