խարպիզակ
Jump to navigation
Jump to search
Middle Armenian[edit]
Alternative forms[edit]
Etymology[edit]
From Old Armenian *խարբիզակ (*xarbizak) and *խարբուզակ (*xarbuzak), borrowed from Middle Iranian. See Persian خربزه (xarboze) for more.
Noun[edit]
խարպիզակ • (xarpizak)
- melon (the fruit of Cucumis melo)
- c. 1130, Dawitʿ Ganjakecʿi, Xratkʿ kanonakankʿ [Canonical advice] 10:[1][2]
- Իսկ զտուեալն ի նոցանէ մի՛ կերիցեն՝ զհաց, զպանիր, զմիս, զխաւարտ, զխաղող, զգինի, բայց յայնցանէ, որ կտեւովն են՝ ընգույզ, նուռնն, խարբզակ (var. խարպզակ, խարբուզակ) և այլք այսպիսիք, եւ այնոքիկ, որ ի պէտս մարմնոյ բժշկութեան վարեն, բայց ի թիրակեաց, եւս պիղծ դեղոց։
- Isk ztuealn i nocʻanē mí kericʻen, zhacʻ, zpanir, zmis, zxawart, zxaġoġ, zgini, baycʻ yayncʻanē, or ktewovn en, ənguyz, nuṙnn, xarbzak (var. xarpzak, xarbuzak) ew aylkʻ ayspisikʻ, ew aynokʻik, or i pēts marmnoy bžškutʻean varen, baycʻ i tʻirakeacʻ, ews piġc deġocʻ.
- Translation by C.J.F. Dowsett
- One shall not eat anything given by them [the infidels] — bread, cheese, meat, vegetables, grapes, and wine — except for those [fruits] which are in shells [or rinds] : walnuts, pomegranates, and melons, etc., and those things which are used to heal the body, apart from theriaca and other filthy drugs.
- Իսկ զտուեալն ի նոցանէ մի՛ կերիցեն՝ զհաց, զպանիր, զմիս, զխաւարտ, զխաղող, զգինի, բայց յայնցանէ, որ կտեւովն են՝ ընգույզ, նուռնն, խարբզակ (var. խարպզակ, խարբուզակ) և այլք այսպիսիք, եւ այնոքիկ, որ ի պէտս մարմնոյ բժշկութեան վարեն, բայց ի թիրակեաց, եւս պիղծ դեղոց։
- 1184, Mxitʿar Heracʿi, J̌ermancʿ mxitʿarutʿiwn [Relief of Fevers] 40:[3][4]
- եւ տուր կերակուր՝ զոր յառաջդ ասացաք․ եւ տուր միրգ՝ քաղցր նուռն, եւ բարունակի մեծապտուղ խաղող, եւ յերկայն հասած խարբզակ, որ է սեխ, որ չլինի քաղցր
- ew tur kerakur, zor yaṙaǰd asacʻakʻ; ew tur mirg, kʻaġcʻr nuṙn, ew barunaki mecaptuġ xaġoġ, ew yerkayn hasac xarbzak, or ē sex, or čʻlini kʻaġcʻr
- Translation by Ernst Seidel
- Als Kost verabreiche das oben Erwähnte, sowie von Obst die süße Granate, die großbeerige Traube des Weinstockes und die reife, länglich gezogene Charpzag, d. h. Melone, die nicht süß ist
- եւ տուր կերակուր՝ զոր յառաջդ ասացաք․ եւ տուր միրգ՝ քաղցր նուռն, եւ բարունակի մեծապտուղ խաղող, եւ յերկայն հասած խարբզակ, որ է սեխ, որ չլինի քաղցր
- 1303, Mkrtičʻ kʻahanay, Colophon (A manuscript written in Karbi) :[6]
- Այսաւր եկն առ մեզ ստացող սորա՝ Արղունն, եւ Աստուածատուր երէց զկնի եւ եբեր մեզ խարպզակ՝ նոր եւ քաղցր։ Տացէ Տէր Աստուած զԻւր պտուղն անո[ւ]շ սոցա․ ամէն։
- Aysawr ekn aṙ mez stacʻoġ sora, Arġunn, ew Astuacatur erēcʻ zkni ew eber mez xarpzak, nor ew kʻaġcʻr. Tacʻē Tēr Astuac zIwr ptuġn ano[w]š socʻa; amēn.
- Today came to us the recepients of this [manuscript], Arġun and priest Astuacatur, and brought us a melon, new and fresh. May God give His sweet fruit to these, amen.
- Այսաւր եկն առ մեզ ստացող սորա՝ Արղունն, եւ Աստուածատուր երէց զկնի եւ եբեր մեզ խարպզակ՝ նոր եւ քաղցր։ Տացէ Տէր Աստուած զԻւր պտուղն անո[ւ]շ սոցա․ ամէն։
- 14th century, Grigor Tatʿewacʿi, Girkʿ kʿarozutʿean or kočʿi Amaṙan hator [Sermons, Summer Part] :[7]
- Առաջին՝ որպէս թէ ոք ունիցի մեծ խնծոր կամ խարպիզակ, եւ կամիցի զնա բոլոր կլանել, վնասէ զնա. բայց թէ կըտրատէ մասն եւ կերիցէ՝ ոչ ինչ վնասեսցէ։
- Aṙaǰin, orpēs tʻē okʻ unicʻi mec xncor kam xarpizak, ew kamicʻi zna bolor klanel, vnasē zna. baycʻ tʻē kətratē masn ew kericʻē, očʻ inčʻ vnasescʻē.
- Առաջին՝ որպէս թէ ոք ունիցի մեծ խնծոր կամ խարպիզակ, եւ կամիցի զնա բոլոր կլանել, վնասէ զնա. բայց թէ կըտրատէ մասն եւ կերիցէ՝ ոչ ինչ վնասեսցէ։
- 17th century, Eremia Mełrecʿi, Baṙgirkʿ hayocʿ [Armenian Dictionary] Ս.138:[8]
- Սեխ· խարպիզակ, կամ բթեղ, կամ կլոր, կամ դուկլակ։
- Sex· xarpizak, kam btʻeġ, kam klor, kam duklak.
- Սեխ· խարպիզակ, կամ բթեղ, կամ կլոր, կամ դուկլակ։
Descendants[edit]
- Armenian: խարբիզակ (xarbizak)
References[edit]
- ^ Dowsett, C.J.F. (1961) The Penitential of David of Ganjak (Corpus scriptorum Christianorum Orientalium; 216. Scriptores Armeniaci; 3)[1], a critical edition of the Armenian text prepared by A. Abrahamyan, Louvain: Peeters, page 17
- ^ Dowsett, C.J.F. (1961) The Penitential of David of Ganjak (Corpus scriptorum Christianorum Orientalium; 217. Scriptores Armeniaci; 4)[2], a translation from Armenian into English, Louvain: Peeters, page 14
- ^ Mxitʻar Heracʻi (1832) J̌ermancʻ mxitʻarutʻiwn [Relief of Fevers] (Matenagrutʻiwnkʻ naxneacʻ) (in Middle Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 119
- ^ Seidel, Ernst (1908) Mechithar’s, des Meisterarztes aus Her, ‘Trost bei Fiebern’: nach dem Venediger Druck vom Jahre 1832 zum ersten Male aus dem Mittelarmenischen übersetzt und erläutert (in German), Leipzig: Verlag von Johann Ambrosius Barth, page 86
- ^ Grigoris (1962) A. S. Kcoyan, editor, Kʻnnutʻiwn bnutʻean mardoy ew norin cʻawocʻ [Study of the nature of man and his ailments], Yerevan: Academy Press, page 31
- ^ Xačʻikyan, L., Matʻewosyan, A., Ġazarosyan, A. (2018) K. A. Matʻewosyan, editor, ŽD dari hayeren jeṙagreri hišatakaranner, Masn A (1301—1325 tʻtʻ.) [Colophons of Armenian Manuscripts, XIV Century, Part I (1301–1325)] (Nyutʻer hay žoġovrdi patmutʻyan; 22) (in Armenian), Yerevan: Nairi, page 67
- ^ Grigor Tatʻewacʻi (1741) Girkʻ kʻarozutʻean, or kočʻi Amaṙan hator [Sermons, Summer Part][3], Constantinople: Abraham Tʻrakacʻi Press, page 597a
- ^ Amalyan, H. M., editor (1975), Baṙgirkʻ hayocʻ[4] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 286
Further reading[edit]
- Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “խարպիզակ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 348b
- Ališan, Ġewond (1895) “խարպիզակ. խարբզակ”, in Haybusak kam haykakan busabaṙutʻiwn [Armenian Botany] (in Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, § 1038, page 245
- Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 159
- Ġazaryan, Ṙ. S., Avetisyan, H. M. (2009) “խարպիզակ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 314a
- Norayr N. Biwzandacʻi (2000) “խարպիզակ”, in Martiros Minassian, editor, Baṙagirkʻ storin hayerēni i matenagrutʻeancʻ ŽA–ŽĒ darucʻ [Dictionary of Middle Armenian Based on the Literature of 11–17th Centuries][5], edited from the author's unfinished manuscript written 1884–1915, Geneva: Martiros Minassian, pages 283–284
- Seidel, Ernst (1908) Mechithar’s, des Meisterarztes aus Her, ‘Trost bei Fiebern’: nach dem Venediger Druck vom Jahre 1832 zum ersten Male aus dem Mittelarmenischen übersetzt und erläutert (in German), Leipzig: Verlag von Johann Ambrosius Barth, § 329, page 237