क्ष्णोत्र

Sanskrit

Alternative forms

Alternative scripts

• ক্ষ্ণোত্ৰ (Assamese script)
• ᬓ᭄ᬱ᭄ᬡᭀᬢ᭄ᬭ (Balinese script)
• ক্ষ্ণোত্র (Bengali script)
• 𑰎𑰿𑰬𑰿𑰜𑰺𑰝𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
• 𑀓𑁆𑀱𑁆𑀡𑁄𑀢𑁆𑀭 (Brahmi script)
• က္ၑ္ဏောတြ (Burmese script)
• ક્ષ્ણોત્ર (Gujarati script)
• ਕ੍ਸ਼੍ਣੋਤ੍ਰ (Gurmukhi script)
• 𑌕𑍍𑌷𑍍𑌣𑍋𑌤𑍍𑌰 (Grantha script)
• ꦏ꧀ꦰ꧀ꦟꦺꦴꦠꦿ (Javanese script)
• 𑂍𑂹𑂭𑂹𑂝𑂷𑂞𑂹𑂩 (Kaithi script)
• ಕ್ಷ್ಣೋತ್ರ (Kannada script)
• ក្ឞ្ណោត្រ (Khmer script)
• ກ຺ຩ຺ໂຓຕ຺ຣ (Lao script)
• ക്ഷ്ണോത്ര (Malayalam script)
• ᡬᢢᢏᠣᢠᡵᠠ (Manchu script)
• 𑘎𑘿𑘬𑘿𑘜𑘻𑘝𑘿𑘨 (Modi script)
• ᢉᢔᢏᠣᠸᠠᢐᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦮𑧠𑧌𑧠𑦼𑧜𑦽𑧠𑧈 (Nandinagari script)
• 𑐎𑑂𑐲𑑂𑐞𑑀𑐟𑑂𑐬 (Newa script)
• କ୍ଷ୍ଣୋତ୍ର (Odia script)
• ꢒ꣄ꢰ꣄ꢠꣂꢡ꣄ꢬ (Saurashtra script)
• 𑆑𑇀𑆰𑇀𑆟𑆾𑆠𑇀𑆫 (Sharada script)
• 𑖎𑖿𑖬𑖿𑖜𑖺𑖝𑖿𑖨 (Siddham script)
• ක්‍ෂ‍්ණොත්‍ර (Sinhalese script)
• 𑩜 𑪙𑪀 𑪙𑩪𑩕𑩫 𑪙𑩼 (Soyombo script)
• 𑚊𑚶𑚶𑚘𑚴𑚙𑚶𑚤 (Takri script)
• க்ஷ்ணோத்ர (Tamil script)
• క్ష్ణోత్ర (Telugu script)
• กฺษฺโณตฺร (Thai script)
• ཀྵྞོ་ཏྲ (Tibetan script)
• 𑒏𑓂𑒭𑓂𑒝𑒼𑒞𑓂𑒩 (Tirhuta script)
• 𑨋𑩇𑨯𑩇𑨘𑨆𑨙𑩇𑨫 (Zanabazar Square script)

Etymology

From Proto-Indo-European *ksnéw-tro-m (“instrument of sharpening”), from Proto-Indo-European *ksnew- (“to sharpen”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /kʂɳɐ́wt.ɾɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈkʂɳoːt̪.ɾɐ/

Noun

क्ष्णोत्र • (kṣṇótra) stem, n (root क्ष्णु)

1. a whetstone (a hard stone with a flat surface, used to sharpen or hone an edged tool)
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 2.39.7:

     हस्ते॑व श॒क्तिम॒भि सं॑द॒दी नः॒ क्षामे॑व नः॒ सम॑जतं॒ रजां॑सि ।
     इ॒मा गिरो॑ अश्विना युष्म॒यन्तीः॒ क्ष्णोत्रे॑णेव॒ स्वधि॑तिं॒ सं शि॑शीतम् ॥

     hásteva śaktímabhí saṃdadī́ naḥ kṣā́meva naḥ sámajataṃ rájāṃsi.
     imā́ gíro aśvinā yuṣmayántīḥ kṣṇótreṇeva svádhitiṃ sáṃ śiśītam.

     Like two hands give ye us increasing vigour; like heaven and earth constrain the airy regions.
     Aśvins, these hymns that struggle to approach you, sharpen ye like an axe upon a whetstone.

Declension

Neuter a-stem declension of क्ष्णोत्र (kṣṇótra)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	क्ष्णोत्रम् kṣṇótram	क्ष्णोत्रे kṣṇótre	क्ष्णोत्राणि / क्ष्णोत्रा¹ kṣṇótrāṇi / kṣṇótrā¹
Vocative	क्ष्णोत्र kṣṇótra	क्ष्णोत्रे kṣṇótre	क्ष्णोत्राणि / क्ष्णोत्रा¹ kṣṇótrāṇi / kṣṇótrā¹
Accusative	क्ष्णोत्रम् kṣṇótram	क्ष्णोत्रे kṣṇótre	क्ष्णोत्राणि / क्ष्णोत्रा¹ kṣṇótrāṇi / kṣṇótrā¹
Instrumental	क्ष्णोत्रेण kṣṇótreṇa	क्ष्णोत्राभ्याम् kṣṇótrābhyām	क्ष्णोत्रैः / क्ष्णोत्रेभिः¹ kṣṇótraiḥ / kṣṇótrebhiḥ¹
Dative	क्ष्णोत्राय kṣṇótrāya	क्ष्णोत्राभ्याम् kṣṇótrābhyām	क्ष्णोत्रेभ्यः kṣṇótrebhyaḥ
Ablative	क्ष्णोत्रात् kṣṇótrāt	क्ष्णोत्राभ्याम् kṣṇótrābhyām	क्ष्णोत्रेभ्यः kṣṇótrebhyaḥ
Genitive	क्ष्णोत्रस्य kṣṇótrasya	क्ष्णोत्रयोः kṣṇótrayoḥ	क्ष्णोत्राणाम् kṣṇótrāṇām
Locative	क्ष्णोत्रे kṣṇótre	क्ष्णोत्रयोः kṣṇótrayoḥ	क्ष्णोत्रेषु kṣṇótreṣu
Notes	¹Vedic

References

• Monier Williams (1899) “क्ष्णोत्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 333, column 3.