ධීර

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Pali

[edit]

Alternative forms

[edit]

Adjective

[edit]

ධීර

  1. Sinhala script form of dhīra (wise; firm)
    • c. 50 BC, The Buddha, Dhammapada(pāḷi), Appamādavaɡɡa, page 32; republished in The Eighteenth Book in the Suttanta-Pitaka: Khuddaka-Nikāya[1], Colombo, 2009:
      8. පමාදං අප‍්පමාදෙන යදා නුදති පණ‍්ඩිතො 28
      පඤ‍්ඤාපාසාදමාරුය‍්හ අසොකො සොකිනිං පජං
      පබ‍්බතට‍්ඨො’ව භුම‍්මට‍්ඨෙ ධීරො බාලෙ අවෙක‍්ඛති.
      8. Pamādaṃ appamādena yadā nudati paṇḍito 28
      Paññāpāsādamāruyha asoko sokiniṃ pajaṃ
      Pabbataṭṭho'va bhummaṭṭhe dhīro bāle avekkhati.
      8. When the astute dispel negligence by means of diligence, 28
      having ascended the palace of wisdom, the sorrow-free behold this generation of sorrow,
      as a wise man on a mountain-top beholds the fools below.
      (literally, “8. When the astute dispel negligence by means of diligence, 28
      having ascended the palace of wisdom, the sorrow-free behold this generation of sorrow,
      as a wise man on a mountain-top beholds the fools on the ground.
      ”)
      (Wiktionary translation adapted from translation of the Pali by Ajahn Sujato.)

Declension

[edit]

Sanskrit

[edit]

Alternative scripts

[edit]

Etymology 1

[edit]

Adjective

[edit]

ධීර (dhī́ra) stem

  1. Sinhalese script form of धीर (firm)
Declension
[edit]
Masculine a-stem declension of ධීර (dhī́ra)
Singular Dual Plural
Nominative ධීරඃ
dhī́raḥ
ධීරෞ / ධීරා¹
dhī́rau / dhī́rā¹
ධීරාඃ / ධීරාසඃ¹
dhī́rāḥ / dhī́rāsaḥ¹
Vocative ධීර
dhī́ra
ධීරෞ / ධීරා¹
dhī́rau / dhī́rā¹
ධීරාඃ / ධීරාසඃ¹
dhī́rāḥ / dhī́rāsaḥ¹
Accusative ධීරම්
dhī́ram
ධීරෞ / ධීරා¹
dhī́rau / dhī́rā¹
ධීරාන්
dhī́rān
Instrumental ධීරෙණ
dhī́reṇa
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෛඃ / ධීරෙභිඃ¹
dhī́raiḥ / dhī́rebhiḥ¹
Dative ධීරාය
dhī́rāya
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෙභ්‍යඃ
dhī́rebhyaḥ
Ablative ධීරාත්
dhī́rāt
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෙභ්‍යඃ
dhī́rebhyaḥ
Genitive ධීරස්‍ය
dhī́rasya
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරාණාම්
dhī́rāṇām
Locative ධීරෙ
dhī́re
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරෙෂු
dhī́reṣu
Notes
  • ¹Vedic
Feminine ā-stem declension of ධීරා (dhī́rā)
Singular Dual Plural
Nominative ධීරා
dhī́rā
ධීරෙ
dhī́re
ධීරාඃ
dhī́rāḥ
Vocative ධීරෙ
dhī́re
ධීරෙ
dhī́re
ධීරාඃ
dhī́rāḥ
Accusative ධීරාම්
dhī́rām
ධීරෙ
dhī́re
ධීරාඃ
dhī́rāḥ
Instrumental ධීරයා / ධීරා¹
dhī́rayā / dhī́rā¹
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරාභිඃ
dhī́rābhiḥ
Dative ධීරායෛ
dhī́rāyai
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරාභ්‍යඃ
dhī́rābhyaḥ
Ablative ධීරායාඃ / ධීරායෛ²
dhī́rāyāḥ / dhī́rāyai²
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරාභ්‍යඃ
dhī́rābhyaḥ
Genitive ධීරායාඃ / ධීරායෛ²
dhī́rāyāḥ / dhī́rāyai²
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරාණාම්
dhī́rāṇām
Locative ධීරායාම්
dhī́rāyām
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරාසු
dhī́rāsu
Notes
  • ¹Vedic
  • ²Brāhmaṇas
Neuter a-stem declension of ධීර (dhīra)
Singular Dual Plural
Nominative ධීරම්
dhīram
ධීරෙ
dhīre
ධීරාණි / ධීරා¹
dhīrāṇi / dhīrā¹
Vocative ධීර
dhīra
ධීරෙ
dhīre
ධීරාණි / ධීරා¹
dhīrāṇi / dhīrā¹
Accusative ධීරම්
dhīram
ධීරෙ
dhīre
ධීරාණි / ධීරා¹
dhīrāṇi / dhīrā¹
Instrumental ධීරෙණ
dhīreṇa
ධීරාභ්‍යාම්
dhīrābhyām
ධීරෛඃ / ධීරෙභිඃ¹
dhīraiḥ / dhīrebhiḥ¹
Dative ධීරාය
dhīrāya
ධීරාභ්‍යාම්
dhīrābhyām
ධීරෙභ්‍යඃ
dhīrebhyaḥ
Ablative ධීරාත්
dhīrāt
ධීරාභ්‍යාම්
dhīrābhyām
ධීරෙභ්‍යඃ
dhīrebhyaḥ
Genitive ධීරස්‍ය
dhīrasya
ධීරයොඃ
dhīrayoḥ
ධීරාණාම්
dhīrāṇām
Locative ධීරෙ
dhīre
ධීරයොඃ
dhīrayoḥ
ධීරෙෂු
dhīreṣu
Notes
  • ¹Vedic

Etymology 2

[edit]

Adjective

[edit]

ධීර (dhī́ra) stem

  1. Sinhalese script form of धीर (intelligent)
    • (Can we date this quote?), The Buddha, Dhammapada(pāḷi) (subsequently translated from Pali to Sanskrit), Appamādavaɡɡa, page 32; republished in The Eighteenth Book in the Suttanta-Pitaka: Khuddaka-Nikāya[2], Colombo, 2009:
      8. ප්‍රමාදමප්‍රමාදෙන යදා නුදති පණ‍්ඩිතඃ
      ප්‍රඥාප්‍රසාදමාරුහ්‍ය ත්‍වශොකඃ ශොකිනීං ප්‍රජාම්
      පර්‍වතස‍්ථ ඉව භූමිෂ‍්ඨාන් ධීරො බාලානවෙක්‍ෂතෙ
      8 Pramādamapramādena yadā nudati paṇḍitaḥ
      Prajñāprasādamāruhya tvaśokaḥ śokinīṃ prajām
      Parvatastha iva bhūmiṣṭhān dhīro bālānavekṣate
      8. When the astute dispel negligence by means of diligence,
      having ascended the palace of wisdom, the sorrow-free then behold this generation of sorrow,
      as a wise man on a mountain-top beholds the fools below.
      (literally, “8. When the astute dispel negligence by means of diligence,
      having ascended the palace of wisdom, the sorrow-free then behold this generation of sorrow,
      as a wise man on a mountain-top beholds the fools on the ground.
      ”)
      (Wiktionary translation adapted from translation of the Pali by Ajahn Sujato.)
Declension
[edit]
Masculine a-stem declension of ධීර (dhī́ra)
Singular Dual Plural
Nominative ධීරඃ
dhī́raḥ
ධීරෞ / ධීරා¹
dhī́rau / dhī́rā¹
ධීරාඃ / ධීරාසඃ¹
dhī́rāḥ / dhī́rāsaḥ¹
Vocative ධීර
dhī́ra
ධීරෞ / ධීරා¹
dhī́rau / dhī́rā¹
ධීරාඃ / ධීරාසඃ¹
dhī́rāḥ / dhī́rāsaḥ¹
Accusative ධීරම්
dhī́ram
ධීරෞ / ධීරා¹
dhī́rau / dhī́rā¹
ධීරාන්
dhī́rān
Instrumental ධීරෙණ
dhī́reṇa
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෛඃ / ධීරෙභිඃ¹
dhī́raiḥ / dhī́rebhiḥ¹
Dative ධීරාය
dhī́rāya
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෙභ්‍යඃ
dhī́rebhyaḥ
Ablative ධීරාත්
dhī́rāt
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෙභ්‍යඃ
dhī́rebhyaḥ
Genitive ධීරස්‍ය
dhī́rasya
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරාණාම්
dhī́rāṇām
Locative ධීරෙ
dhī́re
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරෙෂු
dhī́reṣu
Notes
  • ¹Vedic
Feminine ā-stem declension of ධීරා (dhī́rā)
Singular Dual Plural
Nominative ධීරා
dhī́rā
ධීරෙ
dhī́re
ධීරාඃ
dhī́rāḥ
Vocative ධීරෙ
dhī́re
ධීරෙ
dhī́re
ධීරාඃ
dhī́rāḥ
Accusative ධීරාම්
dhī́rām
ධීරෙ
dhī́re
ධීරාඃ
dhī́rāḥ
Instrumental ධීරයා / ධීරා¹
dhī́rayā / dhī́rā¹
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරාභිඃ
dhī́rābhiḥ
Dative ධීරායෛ
dhī́rāyai
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරාභ්‍යඃ
dhī́rābhyaḥ
Ablative ධීරායාඃ / ධීරායෛ²
dhī́rāyāḥ / dhī́rāyai²
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරාභ්‍යඃ
dhī́rābhyaḥ
Genitive ධීරායාඃ / ධීරායෛ²
dhī́rāyāḥ / dhī́rāyai²
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරාණාම්
dhī́rāṇām
Locative ධීරායාම්
dhī́rāyām
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරාසු
dhī́rāsu
Notes
  • ¹Vedic
  • ²Brāhmaṇas
Feminine ī-stem declension of ධීරී (dhīrī́)
Singular Dual Plural
Nominative ධීරී
dhīrī́
ධීර්‍යෞ / ධීරී¹
dhīryaù / dhīrī́¹
ධීර්‍යඃ / ධීරීඃ¹
dhīryàḥ / dhīrī́ḥ¹
Vocative ධීරි
dhī́ri
ධීර්‍යෞ / ධීරී¹
dhī́ryau / dhī́rī¹
ධීර්‍යඃ / ධීරීඃ¹
dhī́ryaḥ / dhī́rīḥ¹
Accusative ධීරීම්
dhīrī́m
ධීර්‍යෞ / ධීරී¹
dhīryaù / dhīrī́¹
ධීරීඃ
dhīrī́ḥ
Instrumental ධීර්‍යා
dhīryā́
ධීරීභ්‍යාම්
dhīrī́bhyām
ධීරීභිඃ
dhīrī́bhiḥ
Dative ධීර්‍යෛ
dhīryaí
ධීරීභ්‍යාම්
dhīrī́bhyām
ධීරීභ්‍යඃ
dhīrī́bhyaḥ
Ablative ධීර්‍යාඃ / ධීර්‍යෛ²
dhīryā́ḥ / dhīryaí²
ධීරීභ්‍යාම්
dhīrī́bhyām
ධීරීභ්‍යඃ
dhīrī́bhyaḥ
Genitive ධීර්‍යාඃ / ධීර්‍යෛ²
dhīryā́ḥ / dhīryaí²
ධීර්‍යොඃ
dhīryóḥ
ධීරීණාම්
dhīrī́ṇām
Locative ධීර්‍යාම්
dhīryā́m
ධීර්‍යොඃ
dhīryóḥ
ධීරීෂු
dhīrī́ṣu
Notes
  • ¹Vedic
  • ²Brāhmaṇas
Neuter a-stem declension of ධීර (dhī́ra)
Singular Dual Plural
Nominative ධීරම්
dhī́ram
ධීරෙ
dhī́re
ධීරාණි / ධීරා¹
dhī́rāṇi / dhī́rā¹
Vocative ධීර
dhī́ra
ධීරෙ
dhī́re
ධීරාණි / ධීරා¹
dhī́rāṇi / dhī́rā¹
Accusative ධීරම්
dhī́ram
ධීරෙ
dhī́re
ධීරාණි / ධීරා¹
dhī́rāṇi / dhī́rā¹
Instrumental ධීරෙණ
dhī́reṇa
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෛඃ / ධීරෙභිඃ¹
dhī́raiḥ / dhī́rebhiḥ¹
Dative ධීරාය
dhī́rāya
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෙභ්‍යඃ
dhī́rebhyaḥ
Ablative ධීරාත්
dhī́rāt
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෙභ්‍යඃ
dhī́rebhyaḥ
Genitive ධීරස්‍ය
dhī́rasya
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරාණාම්
dhī́rāṇām
Locative ධීරෙ
dhī́re
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරෙෂු
dhī́reṣu
Notes
  • ¹Vedic

Etymology 3

[edit]

Noun

[edit]

ධීර (dhī́ra) stemm

  1. Sinhalese script form of धीर (ocean)
Declension
[edit]
Masculine a-stem declension of ධීර (dhī́ra)
Singular Dual Plural
Nominative ධීරඃ
dhī́raḥ
ධීරෞ / ධීරා¹
dhī́rau / dhī́rā¹
ධීරාඃ / ධීරාසඃ¹
dhī́rāḥ / dhī́rāsaḥ¹
Vocative ධීර
dhī́ra
ධීරෞ / ධීරා¹
dhī́rau / dhī́rā¹
ධීරාඃ / ධීරාසඃ¹
dhī́rāḥ / dhī́rāsaḥ¹
Accusative ධීරම්
dhī́ram
ධීරෞ / ධීරා¹
dhī́rau / dhī́rā¹
ධීරාන්
dhī́rān
Instrumental ධීරෙණ
dhī́reṇa
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෛඃ / ධීරෙභිඃ¹
dhī́raiḥ / dhī́rebhiḥ¹
Dative ධීරාය
dhī́rāya
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෙභ්‍යඃ
dhī́rebhyaḥ
Ablative ධීරාත්
dhī́rāt
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෙභ්‍යඃ
dhī́rebhyaḥ
Genitive ධීරස්‍ය
dhī́rasya
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරාණාම්
dhī́rāṇām
Locative ධීරෙ
dhī́re
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරෙෂු
dhī́reṣu
Notes
  • ¹Vedic

Etymology 4

[edit]

Noun

[edit]

ධීර (dhī́ra) stemn

  1. Sinhalese script form of धीर (saffron)
Usage notes
[edit]

In compounds, this meaning cannot always be distinguished from that of 'wise' etc.

Declension
[edit]
Neuter a-stem declension of ධීර (dhī́ra)
Singular Dual Plural
Nominative ධීරම්
dhī́ram
ධීරෙ
dhī́re
ධීරාණි / ධීරා¹
dhī́rāṇi / dhī́rā¹
Vocative ධීර
dhī́ra
ධීරෙ
dhī́re
ධීරාණි / ධීරා¹
dhī́rāṇi / dhī́rā¹
Accusative ධීරම්
dhī́ram
ධීරෙ
dhī́re
ධීරාණි / ධීරා¹
dhī́rāṇi / dhī́rā¹
Instrumental ධීරෙණ
dhī́reṇa
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෛඃ / ධීරෙභිඃ¹
dhī́raiḥ / dhī́rebhiḥ¹
Dative ධීරාය
dhī́rāya
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෙභ්‍යඃ
dhī́rebhyaḥ
Ablative ධීරාත්
dhī́rāt
ධීරාභ්‍යාම්
dhī́rābhyām
ධීරෙභ්‍යඃ
dhī́rebhyaḥ
Genitive ධීරස්‍ය
dhī́rasya
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරාණාම්
dhī́rāṇām
Locative ධීරෙ
dhī́re
ධීරයොඃ
dhī́rayoḥ
ධීරෙෂු
dhī́reṣu
Notes
  • ¹Vedic