ależby

Old Polish

Etymology

From ależ +‎ -by. First attested in the 15th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /alʲɛ(ː)ʒʲbɨ/
• IPA^(key): (15^th CE) /alʲɛʒʲbɨ/, /alʲeʒʲbɨ/

Conjunction

ależby

1. (attested in Masovia, Greater Poland) (in unreal sentences) until
   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 294:

     I odpovyedz by wszyąl od dvcha szvyathego nye vyrzecz szmyerczy, aleszby pyrvey vyrzal Cristvsa (nisi prius videret Luc 2, 26)

     [I odpowiedź by wziął od Ducha Świętego nie ujrzeć śmierci, ależby pirwej ujrzał Krystusa (nisi prius videret Luc 2, 26)]

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 54:

     Ktho kramna komorą albo dom, albo rolą czynszowa ma, themu szyą yey ne trzeba odrzekacz besz yego wolyey, aleszby yemv zaplaczona

     [Kto kramną komorę albo dom, albo rolą czynszową ma, temu się jej nie trzeba odrzekać bez jego wolej, ależby jemu zapłacona]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[1], page 237:

     Yako szye moze czlovyek narodzycz bądącz star, alyezby mogl zaszye wnycz v zyvoth svoyey matky y narodzycz szye?

     [Jako sie może człowiek narodzić będąc star, ależby mogł zasie wnić w żywot swojej matki i narodzić sie?]

2. (attested in Masovia) forms unreal conditionals
   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 305:

     Szadny nye mosze thy znamyona dzyalacz..., alyeszby byl bog sz [n]ym (nisi fuerit deus cum eo Jo 3, 2)

     [Żadny nie może ty znamiona działać..., ależby był Bog s [n]im (nisi fuerit deus cum eo Jo 3, 2)]

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “ależby”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN