aliż

Old Polish

Alternative forms

• aliże

Etymology

From ali +‎ -ż. First attested in 1386.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /alʲi(ː)ʃ/
• IPA^(key): (15^th CE) /alʲiʃ/

Conjunction

aliż

1. but
   • 1415, O zachowaniu się przy stole‎^[1], line 15:

     Z yutra weszol nikt ne bødze, alysz gdi za stolem szødze, tosz wszego mislena zbødze

     [Z jutra wiesioł nikt nie będzie, aliż gdy za stołem siędzie, toż wszego myślenia zbędzie]

2. until
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[2], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 17, 41:

     Any se obroczø, alisz zginø (donec deficiant)

     [Ani sie obrocą, aliż zginą (donec deficiant)]

   • 1920 [1424], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume II, number 237:

     Mroczek ne m[al] vosza any cona dacz dzewcze svogey, alisze na concz[u] svogey smerczy

     [Mroczek nie m[iał] woza ani konia dać dziewce swojej, aliże na końc[u] swojej śmierci]

   • 1880 [1400], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, volume III, page 190:

     Pani Klichna... byla w dzerszenyv dzedzini v Wanczkowicz, alysz sye latoss Budek w tø dzedzinø mocza ssilø wwansal

     [Pani Klichna... była w dzierżeniu dziedziny u Więckowic, aliż sie latoś Budek w tę dziedzinę mocą siłą wwiązał]

3. The meaning of this term is uncertain.
   • 1874-1891 [c. 1440], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXV, page 241:

     Eciam cum puer oziwe, eciam aliszø vecze

     [Eciam cum puer ożywie, eciam aliż się (?) w[yw]iedzie]

4. if not
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[3], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 126, 1:

     Alysz gospodzyn wczyny dom (nisi... aedificaverit), po prosznoszcy dzalayø, gysz czynø gy

     [Aliż Gospodzin uczyni dom (nisi... aedificaverit), po prozności działają, jiż czynią ji]

5. unless
   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[4], page 39:

     Taczy od zlosczy nye mogą bycz wzczągnyeny, alysz (nisi) gym powroz wloszą na szschyyą

     [Tacy od złości nie mogą być wściągnieni, aliż (nisi) jim powroz włożą na szyję]

   • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 8:

     Dzedzinnich rzecz sandzicz nye bandze mocz na dworze, alysch przed oblycznosczą krolową (nisi in praesentia regis)

     [Dziedzinnych rzecz sędzić nie będzie moc na dworze, aliż przed oblicznością krolową (nisi in praesentia regis)]

Conjunction

aliż

1. up to
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[5], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 107, 4:

     Bo welyke yest na nebech myloserdze twoye y alysz do oblokow (usque ad nubes) prawda twoya

     [Bo wielikie jest na niebiech miłosierdzie twoje i aliż do obłokow (usque ad nubes) prawda twoja]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[6], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 15, 7:

     Blogoslawicz bødø gospodnu, iensze my dal rozum, y nadto alisz do nocy nagabali sø me pocrotky (pro pocrøtky) moie (insuperet usque ad noctem increpuerunt me renes mei)

     [Błogosławić będę Gospodnu, jenże mi dał rozum, i nadto aliż do nocy nagabali są mie pokrątky moje (insuperet usque ad noctem increpuerunt me renes mei)]

   • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 78:

     Sądze malich rokow nye mayą oth rzeczy wyączszich, gesz alysz do trzydzesczy grzywyen (usque ad existimationem triginta marcarum) y nyzey lyczącz sądzycz bądą..., wyączey nysly dwa grossa wszącz

     [Sędzie małych rokow nie mają ot rzeczy więcszych, jeż aliż do trzydzieści grzywien (usque ad existimationem triginta marcarum) i niżej licząc sędzić będą..., więcej niżli (czy niźli) dwa grosza wziąć]

Derived terms

conjunctions

• aliżci

 

Descendants

• Polish: aliż

References

• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “aliż(e)”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish aliż. By surface analysis, ali +‎ -ż.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈa.liʂ/
• Rhymes: -aliʂ
• Syllabification: a‧liż

Conjunction

aliż

1. (archaic) until
2. (archaic) if not, unless
3. (Middle Polish) introduces a conjunctional coordinate or superordinate clause; that

   Synonym: że

4. (archaic) howbeit

   Synonym: aliści

Particle

aliż

1. (archaic) used to reinforce a point, usually expressing dissimilarity

   Synonym: aliści

References

• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “aliż”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]

Further reading

• aliż in Polish dictionaries at PWN
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “aliż”, in Słownik języka polskiego‎^[7]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “aliż”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[8]
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “aliż”, in Słownik języka polskiego‎^[9] (in Polish), volume 1, Warsaw, page 25