chwila

See also: chwilą and chwiła

Kashubian

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *kʷyeh₁-

Proto-Germanic *hwīlōder.

Old Polish chwila

Polish chwilabor.

Kashubian chwila

Borrowed from Polish chwila.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈxfi.la/
• Rhymes: -ila
• Syllabification: chwi‧la

Noun

chwila f (diminutive chwilka)

1. moment (brief, unspecified amount of time)

   Synonyms: sztërk, sztót, moment

Derived terms

adjective

• chwilowi

Related terms

noun

• chwileczka

Further reading

• Stefan Ramułt (1893) “χvila”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego (in Kashubian), page 57
• Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “chwila”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi‎^[1]
• “chwila”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022

Old Polish

Alternative forms

• fila

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *kʷyeh₁-

Proto-Germanic *hwīlōder.

Old Polish chwila

Borrowed from Middle High German wīle, from Old High German wīla, from Proto-Germanic *hwīlō. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /xfiːlʲa/
• IPA^(key): (15^th CE) /xfilʲa/

Noun

chwila f (diminutive filka)

1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) moment (brief, unspecified amount of time)
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[2], Krakow, page 171b:

     Thø to chwylø ne czasz gest tego tho vyslouicz

     [Tą to chwilą nie czas jest tego to wysłowić]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[3], Krakow, page 173b:

     A szaprafdøcz by ten tho clouek malo sgrzesil, ysze gdisci bi szø on na tho rosmislil, isbicz on f krothke chvyly vmrzecz muszyl

     [A zaprawdęć by ten to człowiek mało zgrzeszył, iże gdyżciby się on na to rozmyślił, iżbyć on w krotkie chwili umrzeć musił]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[4], Krakow, page 182a:

     A presto bøczcze vy na them tho swecze na chfilø bogaczy, alle biscze vy pothem na ueky szebraly

     [A przez to bądźcie wy na tem to świecie na chwilę bogaci, ale byście wy potem na wieki żebrali]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[5], Krakow, page 182b:

     Tedy vøcz po male chvily on mlodzenecz gesthcy on smarthfyfstal byl

     [Tedy więc po małe chwili on młodzieniec jestci on smartwywstał był]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[6], [7], [8]}, volume XXII, page 241:

     A tasz nye da prosznowacz w tą to fila, bo grzechom kąblanye gest proznowanye

     [A taż nie da proznować w tę to filę, bo grzechom kębłanie jest proznowanie]

   • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym‎^[9], line 163:

     Chcza czyrzpyecz mąką y wsz[y]thky szle phyle ymyecz v mego oczcza na dworze, gdym nye przebil za morze

     [Chcę cirzpieć mękę i wsz[y]tki złe file imieć, u mego oćca na dworze, gdym nie przebył za morze]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[10], 29, 20:

     Iacob sluzyl z Rachel syedm lyat, a wydzala syø gemu mala wyelmy chwyla

     [Jakob służył z Rachel siedm lat, a widziała się jemu mała wielmi chwila]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[11], 9, 14:

     Albocz w tøø to chwylyø poszlyø wszitky swe rany

     [Alboć w tą to chwilę poślę wszytki swe rany]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[12], 17, 4:

     Geszcze po maley chwyly, a ukamyonuyøcz myø

     [Jeszcze po małej chwili, a ukamionująć mię]

   • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[13], 21, 19:

     Dzen ku dnyv przichodzil a chwyle czasu przed syø biezali, a dwye lecye syø popelnyle swim byegem

     [Dzień ku dniu przychodził a chwile czasu przed się bieżały, a dwie lecie się popełnile swym biegiem]

   • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[14], 7, 18:

     Sstal syø placz... za dlugø chwylyø

     [zstał się płacz... za długą chwilę]

   • 1930 [c. 1455], “Is”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[15], 48, 7:

     Nynye stworzo[ne s]ø a nye od oney chwyle pr[zed] dnyem

     [Ninie stworzenie są a nie od onej chwile przed dniem]

   • 1930 [c. 1455], “Is”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[16], 48, 8:

     Anysz sliszal..., any od oney chwyle ot[war]to vcho twe

     [Aniś słyszał..., ani od onej chwile ot[war]to ucho twe]

   • 1874 [1458], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[17], volume XVI, page 550:

     Respondit, quod post expulsionem gregis post meridiem et bibit usque prope occasum solis et perbibit duos grossos pro ista parva hora al. thsila

     [Respondit, quod post expulsionem gregis post meridiem et bibit usque prope occasum solis et perbibit duos grossos pro ista parva hora al. [pro chwila]]

   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[18], [19], [20]}, volume XIX, Nowa Słupia, page 48:

     Czaszka moya chwylya, krwawa godzyn[a], wydzacz nyewyernego Zydowyna, ysz on bygye, maczy mego mylego syna

     [Ciężka moja chwila, krwawa godzin[a], widzę-ć niewiernego Żydowina, iż on bije, męczy mego miłego syna]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[21], page 302:

     Usłyszawszy to niewiasta... dała odpoczywanie miłemu Krystusowi w swem domu, a mieszkał tamo Jesus dobrą chwilę

     [Usłyszawszy to niewiasta... dała odpoczywanie miłemu Krystusowi w swem domu, a mieszkał tamo Jesus dobrą chwilę]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[22], page 611:

     A zmówiwszy to miły Krystus długą chwilę milczał

     [A zmówiwszy to miły Krystus długą chwilę milczał]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[23], page 687:

     Jako był podań Annaszowi, tako na chwilę był rozwiązań

     [Jako był podań Annaszowi, tako na chwilę był rozwiązań]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[24], page 690:

     Po małej chwili jakoby po godzinie... rzekli Piotrowi

     [Po małej chwili jakoby po godzinie... rzekli Piotrowi]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[25], page 701:

     Postawili ji śród domu i dali jemu długą chwilę stać

     [Postawili ji śród domu i dali jemu długą chwilę stać]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[26], page 758:

     Od... silnej żałości nie mogła przemówić długą chwilę ni słowa

     [Od... silnej żałości nie mogła przemówić długą chwilę ni słowa]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[27], page 769:

     Szatan... odstąpił od niego na chwilę

     [Szatan... odstąpił od niego na chwilę]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[28], page 821:

     A po małej chwili ocuciwszy sie uźrałam ciało jego wszytko zedrane

     [A po małej chwili ocuciwszy sie uźrałam ciało jego wszytko zedrane]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 69r:

     Interim darzwischen oder vnter des thą chwylą

     [Interim darzwischen oder vnter des tą chwilą]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 68v:

     Interea et interim deriuantur ab inter vnterdesz tunc temporis tha chwyla

     [Interea et interim deriuantur ab inter vnterdesz tunc temporis tą chwilą]

Descendants

• Polish: chwila, chfila (Middle Polish), chwiła (Central Greater Poland, Poznań)
  • → Belarusian: хві́ля (xvílja)
  • → Kashubian: chwila
  • → Ukrainian: хви́ля (xvýlja)
• Silesian: chwila

References

• Boryś, Wiesław (2005) “chwila”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “chwila”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “chwila”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “chwila”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1954), “chwila, fila”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 271
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “chwila, fila”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “chwila”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Wanda Decyk-Zięba, Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Zygmunt Gałecki, Justyna Garczyńska, Halina Karaś, Alina Kępińska, Anna Pasoń, Izabela Stąpor, Barbara Taras, Izabela Winiarska-Górska (2008) “chwila”, in Wanda Decyk-Zięba, Stanisław Dubisz, editors, Glosariusz staropolski - dydaktyczny słownik etymologiczny [Old Polish Glossary - Didactic Etymological Dictionary] (in Polish), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, →ISBN, page 17

Polish

Alternative forms

• chfila (Middle Polish)
• chwiła (Central Greater Poland, Poznań)

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *kʷyeh₁-

Proto-Germanic *hwīlōder.

Old Polish chwila

Polish chwila

Inherited from Old Polish chwila. Compare Czech chvíle, English while, German Weile.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈxfi.la/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈxfi.la/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -ila
• Syllabification: chwi‧la

Noun

chwila f (diminutive chwilka or chwilunia)

1. instant, moment (very short period of time)

   Synonym: moment

   Hypernym: okres

2. instant, moment (single, usually precise, point in time)

   Synonym: moment

3. (regional) weather, especially bad weather
4. (Middle Polish) free time, time off

Declension

Declension of chwila

	singular	plural
nominative	chwila	chwile
genitive	chwili	chwil
dative	chwili	chwilom
accusative	chwilę	chwile
instrumental	chwilą	chwilami
locative	chwili	chwilach
vocative	chwilo	chwile

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), chwila is one of the most used words in Polish, appearing 46 times in scientific texts, 35 times in news, 47 times in essays, 181 times in fiction, and 97 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 406 times, making it the 116th most common word in a corpus of 500,000 words.

Interjection

chwila

1. (colloquial) wait a minute, wait a moment, wait a second (used when the speaker expects to refrain from speaking or acting for a short time)

   Synonyms: chwila moment, chwileczkę, momencik, moment

Derived terms

adjective

• chwilowy

adverbs

• chwilami
• co chwila
• co chwilę
• w tej chwili
• za chwilę

interjection

• chwila moment

nouns

• chwilówka
• potrzeba chwili

verbs

• nie mieć chwili do stracenia impf

Related terms

adverb

• chwilowo

interjection

• chwileczkę

nouns

• chwileczka
• chwilowość

Descendants

• → Belarusian: хві́ля (xvílja)
• → Kashubian: chwila
• → Ukrainian: хви́ля (xvýlja)

Further reading

• chwila in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• chwila in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “chwila, chfila”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CHWILA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 07.05.2010
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “chwila”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “chwila”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “chwila”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 309
• chwila in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *kʷyeh₁-

Proto-Germanic *hwīlōder.

Old Polish chwila

Silesian chwila

Inherited from Old Polish chwila.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈxfi.la/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ila
• Syllabification: chwi‧la

Noun

chwila f (diminutive chwilka)

1. instant, moment (very short period of time)

   Synonym: mōmynt

2. instant, moment (single, usually precise, point in time)

   Synonym: mōmynt

Further reading

• chwila in dykcjonorz.eu
• chwila in silling.org