węgiel

See also: węgieł and Węgiel

Old Polish

Alternative forms

• (alternative reading) wągiel, wągl

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *ǫ̀glь. First attested in the 15th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /væ̃ɡjɛlʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /væ̃ɡjɛlʲ/

Noun

węgiel m animacy unattested

1. (attested in Greater Poland) coal; charcoal
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[1], page 124:

     Tedy on, vz[v]yawszy vegla v lono svey suknye, ponyosl

     [Tedy on wźwiąwszy węgla w łono swej suknie poniosł]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 23v:

     Carbo […] eyn kol vel est proprium nomen viri vagl

     [Carbo […] eyn kol vel est proprium nomen viri wągl]

2. spark of a fire
   • [c. 1500], rękopiśmienne ekscerpty - glosy z rozariusza w rkpsie Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, obecnie we Wrocławiu, o sygn. 381, z r. 1457, page 86ra:

     Favilla dicitur extincta scintilla Et scintilla proprie dicitur accenssa Et favilla aphos graece id est ignis latine wągyel

     [Favilla dicitur extincta scintilla Et scintilla proprie dicitur accenssa Et favilla aphos graece id est ignis latine wągiel]

Derived terms

nouns

• żywe węgle

 

Descendants

• Polish: węgiel
• Silesian: wōngel, wōngiel; wůngel (Steuers Silesian alphabet)

References

• Boryś, Wiesław (2005) “węgiel”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “węgiel”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “węgiel czy wągiel, wągl, też coll. wągle czy węgle”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “węgiel”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Chemical element
C
Previous: bor (B)
Next: azot (N)

Etymology

Inherited from Old Polish węgiel.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈvɛŋ.ɡjɛl/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈvɛ̃.ɡjɛl/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛŋɡjɛl
• Syllabification: wę‧giel
• Homophones: Wengiel, Węgiel

Noun

węgiel m inan (diminutive węgielek, related adjective węglowy or węgielny)

1. (uncountable) coal; charcoal (black mineral)
2. (countable) coal; charcoal (single piece or lump of such a mineral)
3. (uncountable, chemistry) carbon (chemical element (symbol C) with an atomic number of 6)

   dwutlenek węgla ― carbon dioxide

4. (uncountable, pharmacology) carbon (chemical element carbon used against poison and diarrhea)
5. (countable) carbon (stick of charcoal - a substance used for sketching on paper)

Declension

Declension of węgiel

	singular	plural
nominative	węgiel	węgle
genitive	węgla	węgli
dative	węglowi	węglom
accusative	węgiel	węgle
instrumental	węglem	węglami
locative	węglu	węglach
vocative	węglu	węgle

Derived terms

adjectives

• węgielny
• węglonośny

 

adverbs

• jak na rozżarzonych węglach

 

nouns

• wąglik
• węgiel brunatny
• węgiel drzewny
• węgiel kamienny
• węgiel koksujący
• węglan
• węglarka
• węglarz
• węglik
• węglowiec

 

verbs

• zwęglić pf, zwęglać impf

 

Further reading

• węgiel in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• węgiel in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “węgiel”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Paweł Kupiszewski (19.01.2022) “WĘGIEL”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “węgiel”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “węgiel”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “węgiel”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 7, Warsaw, page 523