wierzyć

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *věriti. By surface analysis, wiara +‎ -yć. First attested in the second half of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /vjɛr̝it͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /vjɛr̝it͡ɕ/

Verb

wierzyć impf

1. to believe (to have religious faith; to believe in a greater truth) [+ k (dative)], [+accusative] or [+dative = whom/what], [+ w (locative)] or [+ w (accusative) = in whom/what], [+infinitive = to do what]

   Wierzę w Boga. (beginning of the Apostles' Creed) ― I believe in God.

   • 1973 [15th century], Maria Kowalczyk, Elżbieta Belcarzowa, Felicja Wysocka, editors, Glosy polskie Jakuba z Piotrkowa i innych autorów w rękopisach Biblioteki Jagiellońskiej [Polish glosses of Jakub from Piotrków and other authors in the manuscripts of the Jagiellonian Library]‎^[2], page 93:

     Doyąd ne vidzicze dzyvov a sznamon, ne chczecze werzicz nisi signa et prodigia videritis, non creditis (Jo 4, 48)

     [Dojąd nie widzicie dziwow a znamion, nie chcecie wierzyć nisi signa et prodigia videritis, non creditis (Jo 4, 48)]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[3], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 118, 66:

     Kaznom twogym werszyl gesm (mandatis tuis credidi)

     [Kaźniom twojim wierzył jeśm (mandatis tuis credidi)]

   • 1930 [Fifteenth century], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[4], 1, 26:

     Nye wyerziliscze k rzeczi (increduli in sermonem) pana boga naszeg

     [Nie wierzyliście k rzeczy (increduli in sermonem) Pana Boga naszego]

   • 1447, Dekalog - Dziesięcioro przykazań bożych - Decem praecepta Dei, volume VI, page -:

     Wyersz bogą gyednego

     [Wierz Boga jednego]

   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[5], page 107 arg:

     Czerkew ku Kristowy, a oney Xpus prorokuye napomynayø nas, abychom Krista boga i czloweka werzyly

     [Cerkiew ku Krystowi, a onej Krystus prorokuje napominaję nas, abychom Krysta Boga i człowieka wierzyli]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[6], page 92:

     O przesczodry zbawyczyelyv, day my zawzdy w szyą wyerzycz!

     [O przeszczodry Zbawicielu, daj mi zawżdy w się wierzyć!]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[7], page 575:

     W tym vyerzymy (in hoc credimus Jo 16, 30), yzesz od boga vyschedl

     [W tym wierzymy (in hoc credimus Jo 16, 30), iżeś od Boga wyszedł]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[8], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 26, 19:

     Werzø widzecz dobra bosza (credo videre bona domini) w zemi sziwøczich

     [Wierzę widzieć dobra boża (credo videre bona domini) w ziemi żywących]

   • 1461–1467, Sermones. Rękopiśmienne ekscerpty pochodzące z rkpsu Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej o sygn. 230 (dawna sygn. 1421/108 Mns) z roku 1461-1467, page 444r:

     Ad tam incomprehensibile misterium se credebat (sc. Maria) electam a fszacosz na taka neogarnona tayemnoscz bozø vierzila sza bycz vibrana

     [Ad tam incomprehensibile misterium se credebat (sc. Maria) electam a wszakoż na taką nieogarnioną tajemność bożą wierzyła się być wybraną (a. wybrana)]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[9], page 93:

     Wyerzą ya, yze yest twe wyaczsche... myloszyerdzye nyz me czyaszsche zgrzeschenye

     [Wierzę ja, iże jest twe więcsze... miłosierdzie niż me cięższe zgrzeszenie]

2. to believe (to accept as true, particularly without absolute certainty) [+dative = whom/what], [+accusative] [+ w (accusative) = (in) whom/what], [+infinitive = to do what]
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[10], page 482:

     Rzeczely vam kto: Ovocz Kristus tv, onocz Kristus ondzye, nye vyrzczye (nolite credere Mat 24, 23)

     [Rzeczeli wam kto: «Owoć krystus tu, onoć krystus ondzie», nie wirzcie (nolite credere Mat 24, 23)]

   • 1967 [1421], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 868:

     Werzisz, pane Barthossu, tey procuracye? A on rzecl: Vyerzą

     [„Wierzysz panie Bartoszu, tej prokuracje”, a on rzekł „wierzę”]

   • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 59, 1:

     A tesz gey tho nye wyerza gego dzyeczy (istud amici puerorum ei non credunt)..., aby ona kthore pyenyadze k nyemv przynyoszla

     [A też jej to nie wierzą jego dzieci (istud amici puerorum ei non credunt)..., aby ona ktore pieniądze k niemu przyniosła]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[11], page 238:

     Svyeczkey rzeczy nye vyerzyczye (non creditis), a yakoszbysczye vyerzyly (credetis Jo 3, 12), abych vam czo nyebyeskyego przepovyedzyal

     [Świeckie rzeczy i nie wierzycie (non creditis), a jakoż byście wierzyli (credetis Jo 3, 12), abych wam co niebieskiego przepowiedział]

   • Spowiedź powszechna - Confessio generalis, page 3:

     Tesz sya davam vynyen deo omnipotenti..., aczbych tesz grzesny czlovyek vstąpylem, vyerzącz w czary

     [Też się dawam winien Deo omnipotenti..., aczbych też grzeszny człowiek ustąpiłem, wierząc w czary]

   • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 35:

     Gdi ktho wyerzi... y myeny szą ymyecz nyekthore prawo (si aliquis credit... se habere aliquod ius) kv nyekthorey dzedzynye

     [Gdy kto wierzy... i mieni się imieć niektore prawo (si aliquis credit... se habere aliquod ius) ku niektorej dziedzinie]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[12], page 212:

     S tego vyerzemy, yze svyąthy Yan tey Vyelyekonoczy yąt

     [Z tego wierzemy, iże święty Jan tej Wieli[e]konocy jęt]

3. to believe (to accept that someone is telling the truth.)
   • c. 1431, Kanon mszy św., Canon missae., volume XII, page 220:

     Nam t[y]akye grzesznym szlugam twoym sz wyelykyego schmylowanya twego wyerzøczym (sperantibus) czøszcz nyekthorø y poszpolythnocz d[y]acz raczy

     [Nam takie grzesznym sługam twoim, z wielikiego smiłowania twego wierzącym (sperantibus), część niektorą i pospolitnoć dać raczy]

4. (reflexive with siebie) to confide in; to confess, to pour one's heart out [+dative = in whom]
   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, page 304:

     Ihus nye vyerzyl sam szyebye gym (Jesus non credebat semetipsum eis Jo 2, 24), dlathego ysze on znal vszystky

     [Jesus nie wierzył sam siebie jim (Jesus non credebat semetipsum eis Jo 2, 24), dlatego iże on znał wszystki]

5. to entrust
   • 1967 [1424], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 1044:

     Jacom dal wysse XXX grzywen grossy na kvpyą na dzedzyna..., czsso my gich nye werzono

     [Jakom dał wysze 30 grzywien groszy na kupią na dziedzinę..., cso mi jich nie wierzono]

Derived terms

adjectives

• wierzon

 

nouns

• nowo wierzący
• wierzenie
• wierzący

 

verbs

• wierzać impf

 

Related terms

adjectives

• niewierny
• niewierzony

 

adverbs

• dowierznie
• niewiernie

 

nouns

• dowiarstwo
• dowierca
• dowierzenie
• niedowiarek
• niedowiarstwo
• niewiara
• niewierność
• niewierzący
• nowawiarek
• nowowiarek
• nowowierzący
• przezwiarek
• przezwiarstwo
• uwierzenie
• wiara

 

particles

• zawierne
• zawiernie

 

verbs

• dowierzyć pf, dowierzać impf
• uwierzyć pf
• zniewierzyć pf, zniewierzać impf
• zwierzyć pf, zwierzać impf

 

Descendants

• Polish: wierzyć
• Silesian: wierzić

References

• Boryś, Wiesław (2005) “wierzyć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “wierzyć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “wierzyć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish wierzyć. By surface analysis, wiara +‎ -yć.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈvjɛ.ʐɨt͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈvjɛ.ʐɨt͡ɕ/, /ˈvjɛ.r̝ɨt͡ɕ/

• Audio 1

  (file)

• Audio 2

  (file)

• Rhymes: -ɛʐɨt͡ɕ
• Syllabification: wie‧rzyć

Verb

wierzyć impf (perfective uwierzyć)

1. (intransitive) to believe (to accept as true, particularly without absolute certainty) [+ w (accusative) = (in) whom/what]
2. (intransitive) to believe (to accept that someone is telling the truth) [+dative = whom/what], [+ w (accusative) = (in) whom/what]

   Synonym: ufać

3. (intransitive) to believe in (to have confidence in the ability or power of) [+ w (accusative) = in whom]
4. (intransitive) to believe in (to believe that something is right or desirable) [+ w (accusative) = in what]
5. (intransitive) to believe (to have religious faith; to believe in a greater truth) [+ w (accusative) = in whom/what]

   Synonym: wyznawać

6. (transitive, obsolete) to confide in; to confess

   Synonym: powierzać

Conjugation

Conjugation of wierzyć impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		wierzyć
present tense	1st	wierzę			wierzymy
	2nd	wierzysz			wierzycie
	3rd	wierzy			wierzą
	impersonal	wierzy się
past tense	1st	wierzyłem, -(e)m wierzył	wierzyłam, -(e)m wierzyła	wierzyłom, -(e)m wierzyło	wierzyliśmy, -(e)śmy wierzyli	wierzyłyśmy, -(e)śmy wierzyły
	2nd	wierzyłeś, -(e)ś wierzył	wierzyłaś, -(e)ś wierzyła	wierzyłoś, -(e)ś wierzyło	wierzyliście, -(e)ście wierzyli	wierzyłyście, -(e)ście wierzyły
	3rd	wierzył	wierzyła	wierzyło	wierzyli	wierzyły
	impersonal	wierzono
future tense	1st	będę wierzył, będę wierzyć	będę wierzyła, będę wierzyć	będę wierzyło, będę wierzyć	będziemy wierzyli, będziemy wierzyć	będziemy wierzyły, będziemy wierzyć
	2nd	będziesz wierzył, będziesz wierzyć	będziesz wierzyła, będziesz wierzyć	będziesz wierzyło, będziesz wierzyć	będziecie wierzyli, będziecie wierzyć	będziecie wierzyły, będziecie wierzyć
	3rd	będzie wierzył, będzie wierzyć	będzie wierzyła, będzie wierzyć	będzie wierzyło, będzie wierzyć	będą wierzyli, będą wierzyć	będą wierzyły, będą wierzyć
	impersonal	będzie wierzyć się
conditional	1st	wierzyłbym, bym wierzył	wierzyłabym, bym wierzyła	wierzyłobym, bym wierzyło	wierzylibyśmy, byśmy wierzyli	wierzyłybyśmy, byśmy wierzyły
	2nd	wierzyłbyś, byś wierzył	wierzyłabyś, byś wierzyła	wierzyłobyś, byś wierzyło	wierzylibyście, byście wierzyli	wierzyłybyście, byście wierzyły
	3rd	wierzyłby, by wierzył	wierzyłaby, by wierzyła	wierzyłoby, by wierzyło	wierzyliby, by wierzyli	wierzyłyby, by wierzyły
	impersonal	wierzono by
imperative	1st	niech wierzę			wierzmy
	2nd	wierz			wierzcie
	3rd	niech wierzy			niech wierzą
active adjectival participle		wierzący	wierząca	wierzące	wierzący	wierzące
passive adjectival participle		wierzony	wierzona	wierzone	wierzeni	wierzone
contemporary adverbial participle		wierząc
verbal noun		wierzenie

Derived terms

interjections

• wierzyć się nie chce

 

nouns

• wierzący
• wierzenie

 

verbs

• dowierzyć pf, dowierzać impf
• powierzyć pf, powierzać impf
• uwierzyć pf, uwierzać impf
• zawierzyć pf, zawierzać impf
• zwierzyć pf, zwierzać impf

 

verbs

• nie wierzyć własnym oczom impf, nie uwierzyć własnym oczom pf
• nie wierzyć własnym uszom impf, nie uwierzyć własnym uszom pf
• wierzyć na słowo impf, uwierzyć na słowo pf
• wierzyć w bociany impf

 

Related terms

adjectives

• wiarołomny
• wierny

 

nouns

• wiara
• wiarołomca
• wierność
• wierny

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), wierzyć is one of the most used words in Polish, appearing 4 times in scientific texts, 2 times in news, 6 times in essays, 28 times in fiction, and 63 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 103 times, making it the 613th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• wierzyć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• wierzyć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “wierzyć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “wierzyć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Paweł Kupiszewski (28.06.2022) “WIERZYĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Paweł Kupiszewski (19.07.2022) “WIERZYĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “wierzyć”, in Słownik języka polskiego‎^[13]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “wierzyć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[14]
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “wierzyć”, in Słownik języka polskiego‎^[15] (in Polish), volume 7, Warsaw, page 591
• wierzyć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego