խուլ

Armenian

Etymology 1

From Old Armenian խուլ (xul).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /χul/, [χul]
• (Western Armenian) IPA^(key): /χul/, [χul]

Adjective

խուլ • (xul) (superlative ամենախուլ)

1. deaf
2. (phonetics, phonology) voiceless

   Antonym: ձայնեղ (jayneġ)

3. (figuratively) remote; obscure

Declension

i-type, animate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	խուլ (xul)	խուլեր (xuler)
dative	խուլի (xuli)	խուլերի (xuleri)
ablative	խուլից (xulicʻ)	խուլերից (xulericʻ)
instrumental	խուլով (xulov)	խուլերով (xulerov)
locative	—	—
	definite forms
nominative	խուլը/խուլն (xulə/xuln)	խուլերը/խուլերն (xulerə/xulern)
dative	խուլին (xulin)	խուլերին (xulerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	խուլս (xuls)	խուլերս (xulers)
dative	խուլիս (xulis)	խուլերիս (xuleris)
ablative	խուլիցս (xulicʻs)	խուլերիցս (xulericʻs)
instrumental	խուլովս (xulovs)	խուլերովս (xulerovs)
locative	—	—
	2nd person possessive forms (your)
nominative	խուլդ (xuld)	խուլերդ (xulerd)
dative	խուլիդ (xulid)	խուլերիդ (xulerid)
ablative	խուլիցդ (xulicʻd)	խուլերիցդ (xulericʻd)
instrumental	խուլովդ (xulovd)	խուլերովդ (xulerovd)
locative	—	—

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	խուլ (xul)	խուլեր (xuler)
dative	խուլի (xuli)	խուլերի (xuleri)
ablative	խուլից (xulicʻ)	խուլերից (xulericʻ)
instrumental	խուլով (xulov)	խուլերով (xulerov)
locative	խուլում (xulum)	խուլերում (xulerum)
	definite forms
nominative	խուլը/խուլն (xulə/xuln)	խուլերը/խուլերն (xulerə/xulern)
dative	խուլին (xulin)	խուլերին (xulerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	խուլս (xuls)	խուլերս (xulers)
dative	խուլիս (xulis)	խուլերիս (xuleris)
ablative	խուլիցս (xulicʻs)	խուլերիցս (xulericʻs)
instrumental	խուլովս (xulovs)	խուլերովս (xulerovs)
locative	խուլումս (xulums)	խուլերումս (xulerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	խուլդ (xuld)	խուլերդ (xulerd)
dative	խուլիդ (xulid)	խուլերիդ (xulerid)
ablative	խուլիցդ (xulicʻd)	խուլերիցդ (xulericʻd)
instrumental	խուլովդ (xulovd)	խուլերովդ (xulerovd)
locative	խուլումդ (xulumd)	խուլերումդ (xulerumd)

Noun

խուլ • (xul)

1. deaf person

Declension

i-type, animate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	խուլ (xul)	խուլեր (xuler)
dative	խուլի (xuli)	խուլերի (xuleri)
ablative	խուլից (xulicʻ)	խուլերից (xulericʻ)
instrumental	խուլով (xulov)	խուլերով (xulerov)
locative	—	—
	definite forms
nominative	խուլը/խուլն (xulə/xuln)	խուլերը/խուլերն (xulerə/xulern)
dative	խուլին (xulin)	խուլերին (xulerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	խուլս (xuls)	խուլերս (xulers)
dative	խուլիս (xulis)	խուլերիս (xuleris)
ablative	խուլիցս (xulicʻs)	խուլերիցս (xulericʻs)
instrumental	խուլովս (xulovs)	խուլերովս (xulerovs)
locative	—	—
	2nd person possessive forms (your)
nominative	խուլդ (xuld)	խուլերդ (xulerd)
dative	խուլիդ (xulid)	խուլերիդ (xulerid)
ablative	խուլիցդ (xulicʻd)	խուլերիցդ (xulericʻd)
instrumental	խուլովդ (xulovd)	խուլերովդ (xulerovd)
locative	—	—

Adverb

խուլ • (xul)

1. deafly, muffled
2. tightly

Etymology 2

From Middle Armenian խուլ (xul).

Alternative forms

• խույլ (xuyl)

Noun

խուլ • (xul)

1. swelling, tumor
2. gland

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	խուլ (xul)	խուլեր (xuler)
dative	խուլի (xuli)	խուլերի (xuleri)
ablative	խուլից (xulicʻ)	խուլերից (xulericʻ)
instrumental	խուլով (xulov)	խուլերով (xulerov)
locative	խուլում (xulum)	խուլերում (xulerum)
	definite forms
nominative	խուլը/խուլն (xulə/xuln)	խուլերը/խուլերն (xulerə/xulern)
dative	խուլին (xulin)	խուլերին (xulerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	խուլս (xuls)	խուլերս (xulers)
dative	խուլիս (xulis)	խուլերիս (xuleris)
ablative	խուլիցս (xulicʻs)	խուլերիցս (xulericʻs)
instrumental	խուլովս (xulovs)	խուլերովս (xulerovs)
locative	խուլումս (xulums)	խուլերումս (xulerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	խուլդ (xuld)	խուլերդ (xulerd)
dative	խուլիդ (xulid)	խուլերիդ (xulerid)
ablative	խուլիցդ (xulicʻd)	խուլերիցդ (xulericʻd)
instrumental	խուլովդ (xulovd)	խուլերովդ (xulerovd)
locative	խուլումդ (xulumd)	խուլերումդ (xulerumd)

Middle Armenian

Alternative forms

• խոյլ (xoyl)

Etymology

From Old Armenian խոյլ (xoyl).

Noun

խուլ • (xul)

1. swelling, tumour, gland

Derived terms

• խոյլիկ (xoylik)
• խուլիկ (xulik)

 

Descendants

• Armenian: խուլ (xul)

Further reading

• Ġazaryan, Ṙuben, Avetisyan, Henrik (2009) “խուլ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 332a

Old Armenian

Etymology

Uncertain. Ačaṙyan rejects all proposals and leaves the origin open.

According to Meillet, cognate with Ancient Greek κυλλός (kullós, “deformed, crippled, crooked”). This is accepted with reservation by J̌ahukyan, who derives both from Proto-Indo-European *(s)kel- (“to bend, crook”), positing pre-Armenian *kʰōl-.

Adjective

խուլ • (xul)

1. deaf

   խուլ առնել ― xul aṙnel ― to deafen, to stun

   խուլ առնել զունկն, խուլ լինել ― xul aṙnel zunkn, xul linel ― to turn or give a deaf ear to

2. dumb, mute, unable to speak

Declension

i-type

	singular		plural
nominative	խուլ (xul)		խուլք (xulkʻ)
genitive	խլի (xli)		խլից (xlicʻ)
dative	խլի (xli)		խլից (xlicʻ)
accusative	խուլ (xul)		խուլս (xuls)
ablative	խլէ (xlē)		խլից (xlicʻ)
instrumental	խլիւ (xliw)		խլիւք (xliwkʻ)
locative	խլի (xli)		խուլս (xuls)

Derived terms

• անխլաբար (anxlabar)
• անխլանամ (anxlanam)
• անխուլ (anxul)
• զանխլաբար (zanxlabar)
• զանխլանամ (zanxlanam)
• զանխլանիմ (zanxlanim)
• զանխլանք (zanxlankʻ)
• զանխլացուցանեմ (zanxlacʻucʻanem)
• զանխլիմ (zanxlim)
• զանխլութիւն (zanxlutʻiwn)
• զանխուլ (zanxul)
• խլագոյն (xlagoyn)
• խլանամ (xlanam)
• խլացուցանեմ (xlacʻucʻanem)
• խլխլեմ (xlxlem)
• խլութիւն (xlutʻiwn)
• խուլակույր (xulakuyr)
• խուլութիւն (xulutʻiwn)

 

Descendants

• Armenian: խուլ (xul)

Further reading

• Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “խուլ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 415ab
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խուլ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “խուլ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʻ lezvi patmutʻyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period]‎^[1] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, pages 148, 192
• Meillet, Antoine (1935) “Les sourdes aspirées en arménien”, in Bulletin de la Société de linguistique de Paris (in French), volume 36, page 115
• Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 98