համհարզ

Armenian

Etymology

Learned borrowing from Old Armenian համհարզ (hamharz).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /hɑmˈhɑɾz/, [hɑmhɑ́ɾz]
• (Western Armenian) IPA^(key): /hɑmˈhɑɾz/, [hɑmhɑ́ɾz]

Noun

համհարզ • (hamharz)

1. aide-de-camp; adjutant

Declension

i-type, animate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	համհարզ (hamharz)	համհարզներ (hamharzner)
dative	համհարզի (hamharzi)	համհարզների (hamharzneri)
ablative	համհարզից (hamharzicʻ)	համհարզներից (hamharznericʻ)
instrumental	համհարզով (hamharzov)	համհարզներով (hamharznerov)
locative	—	—
	definite forms
nominative	համհարզը/համհարզն (hamharzə/hamharzn)	համհարզները/համհարզներն (hamharznerə/hamharznern)
dative	համհարզին (hamharzin)	համհարզներին (hamharznerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	համհարզս (hamharzs)	համհարզներս (hamharzners)
dative	համհարզիս (hamharzis)	համհարզներիս (hamharzneris)
ablative	համհարզիցս (hamharzicʻs)	համհարզներիցս (hamharznericʻs)
instrumental	համհարզովս (hamharzovs)	համհարզներովս (hamharznerovs)
locative	—	—
	2nd person possessive forms (your)
nominative	համհարզդ (hamharzd)	համհարզներդ (hamharznerd)
dative	համհարզիդ (hamharzid)	համհարզներիդ (hamharznerid)
ablative	համհարզիցդ (hamharzicʻd)	համհարզներիցդ (hamharznericʻd)
instrumental	համհարզովդ (hamharzovd)	համհարզներովդ (hamharznerovd)
locative	—	—

Derived terms

• համհարզային (hamharzayin)
• համհարզություն (hamharzutʻyun)

---

Old Armenian

Alternative forms

• համահարզ (hamaharz)
• համհարց (hamharcʻ)

Etymology

An Iranian borrowing. See Parthian 𐫍𐫀𐫖𐫍𐫏𐫡𐫉 (hʾmhyrz) for more.

Noun

համհարզ • (hamharz)

1. aide-de-camp; adjutant
   • 5th century, Ełišē, Vasn Vardanay ew Hayocʻ paterazmin [History of Vardan and the Armenian War] chapter 4, (1859 edition, page 74):

     Թող զայլ ամենայն, այլ և դրօշից անգամ իւրաքանչիւրոց տեղեկանայր ՚ի նմանէ․ և թէ քանի՛ գունդ զզօրսն բաժանիցեն, և ո՛ր ոք ՚ի նոցանէ սաղարք լինիցին, և ո՛ր զօրագլուխ յորմէ՛ կողմանէ յռազմ մտանիցէ, և զի՛նչ անուանք՝ իւրաքանչիւր համհարզ անցանիցեն, և քանի՛ փողահարք ՚ի մէջ գնդին ձայնիցեն։

     Tʻoł zayl amenayn, ayl ew drōšicʻ angam iwrakʻančʻiwrocʻ tełekanayr ’i nmanē; ew tʻē kʻaní gund zzōrsn bažanicʻen, ew ór okʻ ’i nocʻanē sałarkʻ linicʻin, ew ór zōraglux yormḗ kołmanē yṙazm mtanicʻē, ew zínčʻ anuankʻ, iwrakʻančʻiwr hamharz ancʻanicʻen, ew kʻaní pʻołaharkʻ ’i mēǰ gndin jaynicʻen.

   • 5th century, Ełišē, Vasn Vardanay ew Hayocʻ paterazmin [History of Vardan and the Armenian War] chapter 6, (1859 edition, page 90):

     Զգունդն առաջին տայր ՚ի ձեռն իշխանին արծրունեաց, և նիզակակից նմա զմեծ իշխանն Մոկաց․ և զայլն ամենայն նախարարեան համահարզս երկոցունց, և զեմանայն բազմութիւն գնդին թեւս աստի և անտի կազմէր նոցա։

     Zgundn aṙaǰin tayr ’i jeṙn išxanin arcruneacʻ, ew nizakakicʻ nma zmec išxann Mokacʻ; ew zayln amenayn naxararean hamaharzs erkocʻuncʻ, ew zemanayn bazmutʻiwn gndin tʻews asti ew anti kazmēr nocʻa.

Declension

i-a-type

	singular		plural
nominative	համհարզ (hamharz)		համհարզք (hamharzkʻ)
genitive	համհարզի (hamharzi)		համհարզաց (hamharzacʻ)
dative	համհարզի (hamharzi)		համհարզաց (hamharzacʻ)
accusative	համհարզ (hamharz)		համհարզս (hamharzs)
ablative	համհարզէ (hamharzē)		համհարզաց (hamharzacʻ)
instrumental	համհարզաւ (hamharzaw)		համհարզաւք = համհարզօք (hamharzawkʻ = hamharzōkʻ)
locative	համհարզի (hamharzi)		համհարզս (hamharzs)
an n-type genitive plural համհարզանց (hamharzancʻ) is also attested due by confusing the ending with ազն (azn)

Synonyms

• նիզակակից (nizakakicʻ), թիկնապահ (tʻiknapah)

Related terms

• համ- (ham-), համա- (hama-)
• արձակ (arjak)
• ապահարզան (apaharzan)

Descendants

• → Armenian: համհարզ (hamharz)

Further reading

• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “համահարզ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 16c
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “համահարզ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 372a