वत्स

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• ৱত্স (Assamese script)
• ᬯᬢ᭄ᬲ (Balinese script)
• বত্স (Bengali script)
• 𑰪𑰝𑰿𑰭 (Bhaiksuki script)
• 𑀯𑀢𑁆𑀲 (Brahmi script)
• ဝတ္သ (Burmese script)
• વત્સ (Gujarati script)
• ਵਤ੍ਸ (Gurmukhi script)
• 𑌵𑌤𑍍𑌸 (Grantha script)
• ꦮꦠ꧀ꦱ (Javanese script)
• 𑂫𑂞𑂹𑂮 (Kaithi script)
• ವತ್ಸ (Kannada script)
• វត្ស (Khmer script)
• ວຕ຺ສ (Lao script)
• വത്സ (Malayalam script)
• ᠸᠠᢠᠰ᠌ᠠ (Manchu script)
• 𑘪𑘝𑘿𑘭 (Modi script)
• ᠸᠠᢐᠰᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑧊𑦽𑧠𑧍 (Nandinagari script)
• 𑐰𑐟𑑂𑐳 (Newa script)
• ଵତ୍ସ (Odia script)
• ꢮꢡ꣄ꢱ (Saurashtra script)
• 𑆮𑆠𑇀𑆱 (Sharada script)
• 𑖪𑖝𑖿𑖭 (Siddham script)
• වත‍්ස (Sinhalese script)
• 𑩾𑩫 𑪙𑪁 (Soyombo script)
• 𑚦𑚙𑚶𑚨 (Takri script)
• வத்ஸ (Tamil script)
• వత్స (Telugu script)
• วตฺส (Thai script)
• ཝ་ཏྶ (Tibetan script)
• 𑒫𑒞𑓂𑒮 (Tirhuta script)
• 𑨭𑨙𑩇𑨰 (Zanabazar Square script)

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *wet-

Proto-Indo-European *-os

Proto-Indo-European *wétos

Proto-Indo-European *-ós

Proto-Indo-Iranian *watsás

Sanskrit वत्स (vatsa)

From Proto-Indo-Iranian *watsás (“yearling, calf”), from Proto-Indo-European *wet- (“year”). Cognate with Persian بچه (bačče, “child, kid”). Compare also Finnish vasa (“calf, fawn”), inherited from an Indo-Iranian borrowing.

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ʋɐt.sɐ́/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈʋɐt̪.s̪ɐ/

Noun

वत्स • (vatsá) stem, m

1. a calf
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.110.8.1:

     निश्चर्म॑ण ऋभवो॒ गाम॑पिंशत॒ सं व॒त्सेना॑सृजता मा॒तरं॒ पुनः॑ ।

     níścármaṇa ṛbhavo gā́mapiṃśata sáṃ vatsénāsṛjatā mātáraṃ púnaḥ.

     Out of skin, O Ṛbhus, once ye formed a cow, and brought the mother close unto her calf again.

2. the young of any animal, offspring, child
3. a son, boy
4. (only in compounds like संवत्सम् (saṃvatsam, “for a year”) and त्रिवत्स (trivatsa, “three years old”)) a year
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda

Declension

Masculine a-stem declension of वत्स (vatsá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वत्सः vatsáḥ	वत्सौ / वत्सा¹ vatsaú / vatsā́¹	वत्साः / वत्सासः¹ vatsā́ḥ / vatsā́saḥ¹
Vocative	वत्स vátsa	वत्सौ / वत्सा¹ vátsau / vátsā¹	वत्साः / वत्सासः¹ vátsāḥ / vátsāsaḥ¹
Accusative	वत्सम् vatsám	वत्सौ / वत्सा¹ vatsaú / vatsā́¹	वत्सान् vatsā́n
Instrumental	वत्सेन vatséna	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सैः / वत्सेभिः¹ vatsaíḥ / vatsébhiḥ¹
Dative	वत्साय vatsā́ya	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Ablative	वत्सात् vatsā́t	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Genitive	वत्सस्य vatsásya	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सानाम् vatsā́nām
Locative	वत्से vatsé	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सेषु vatséṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

• Magadhi Prakrit:
  • Assamese: বাছা (basa)
  • Bengali: বাছা (bacha), বাছুর (bachur)
• Pali: vaccha
• Sauraseni Prakrit: 𑀯𑀘𑁆𑀙 (vaccha)
  • Hindi: बाछा (bāchā)
• ⇒ Ashokan Prakrit: 𑀯𑀘𑁆𑀙𑀉𑀟 (vacchaüḍa)
  • Dardic:
    • Kalasha: bač̣họ́a
    • Khowar: بَݯھوڑ (bac̣hóɫ)
  • Sauraseni Prakrit:
    • Hindustani:

      Hindi: बछड़ा (bachṛā)

      Urdu: بچھڑا (bachṛā)

Noun

वत्स • (vatsa) stem, m or n

1. the breast, chest

Declension

Masculine a-stem declension of वत्स (vatsá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वत्सः vatsáḥ	वत्सौ / वत्सा¹ vatsaú / vatsā́¹	वत्साः / वत्सासः¹ vatsā́ḥ / vatsā́saḥ¹
Vocative	वत्स vátsa	वत्सौ / वत्सा¹ vátsau / vátsā¹	वत्साः / वत्सासः¹ vátsāḥ / vátsāsaḥ¹
Accusative	वत्सम् vatsám	वत्सौ / वत्सा¹ vatsaú / vatsā́¹	वत्सान् vatsā́n
Instrumental	वत्सेन vatséna	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सैः / वत्सेभिः¹ vatsaíḥ / vatsébhiḥ¹
Dative	वत्साय vatsā́ya	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Ablative	वत्सात् vatsā́t	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Genitive	वत्सस्य vatsásya	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सानाम् vatsā́nām
Locative	वत्से vatsé	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सेषु vatséṣu
Notes	¹Vedic

Neuter a-stem declension of वत्स (vatsá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वत्सम् vatsám	वत्से vatsé	वत्सानि / वत्सा¹ vatsā́ni / vatsā́¹
Vocative	वत्स vátsa	वत्से vátse	वत्सानि / वत्सा¹ vátsāni / vátsā¹
Accusative	वत्सम् vatsám	वत्से vatsé	वत्सानि / वत्सा¹ vatsā́ni / vatsā́¹
Instrumental	वत्सेन vatséna	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सैः / वत्सेभिः¹ vatsaíḥ / vatsébhiḥ¹
Dative	वत्साय vatsā́ya	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Ablative	वत्सात् vatsā́t	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Genitive	वत्सस्य vatsásya	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सानाम् vatsā́nām
Locative	वत्से vatsé	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सेषु vatséṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

• Bengali: বাছা (bacha)
• Bengali: বৎস (botśo)
• → Telugu: వత్సము (vatsamu), వత్సుడు (vatsuḍu)

References

• Monier Williams (1899) “वत्स”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 915.