źwierzę
Jump to navigation
Jump to search
Old Polish[edit]
Alternative forms[edit]
Etymology[edit]
Inherited from Proto-Slavic *zvě̄rę̀. By surface analysis, źwierz + -ę. First attested in the second half of the 14th century.
Pronunciation[edit]
Noun[edit]
źwierzę n (related adjective źwierzęcy)
- creature (living being)
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter][1], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 67, 11:
- Zwerzøta (animalia) twoia przebiwacz bødø w ney (sc. w dziedzinie twej)
- [Źwierzęta (animalia) twoja przebywać będą w niej (sc. w dziedzinie twej)]
- (sometimes collective) animal (something alive that isn't a person or plant, etc.)
- źwierzęta na ziemi/ziemska ― beasts of the Earth
- źwierzęta lasa/lasow/leśna; leśnia źwirzęta ― woodland animals
- źwierzęta polna ― field animals
- wolna źwierzęta ― free animals
- złe źwierzę ― angry animal
- źwierzęta zła ― angry animals
- żarłoczna źwierzęta ― predatory animals
- 1930 [Fifteenth century], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[2], 8, 17:
- Wszitky zwyerzøta (cuncta animantia), gez to sø s tobø,... wywyecz s sobø
- [Wszytki źwierzęta (cuncta animantia), jeż to są z tobą,... wywiedź z sobą]
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[3], page 182:
- *Nalyezonly v ktorem grzesche, odpądzyly od szyebye, aby yako zvyerza (more pecorum) na pvsczy korzenym byl zyw
- [Nalezionli w ktorem grzesze, odpędzili od siebie, aby jako źwierzę (more pecorum) na puszczy korzenim był żyw]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter][4], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page 49,11:
- Bo moia sø wszistka zwerzøta lassow (omnes ferae silvarum)
- [Bo moja są wszystka źwierzęta lasow (omnes ferae silvarum)]
- 1930 [Fifteenth century], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[5], 11, 5:
- Bo nye tilko lyvdze sluszø gemv przez cyø, ale y zwyerzøta polna (bestiae agri) poddani sø gemv
- [Bo nie tylko ludzie służą jemu przez cię, ale i źwierzęta polna (bestiae agri) poddany są jemu]
- 1882 [End of the 15th century], Emil Kałużniacki, editor, Kleinere altpolnische Texte aus Handschriften des XV. und des Anfangs des XVI. Jahrhunderts[6], page 287:
- Zle zwyerzą (auferam malas bestias Lev 26, 6) y myecz nye przeydze waszey granycze
- [Złe źwierzę (auferam malas bestias Lev 26, 6) i miecz nie przejdzie waszej granice]
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[7], page 140:
- Snadzyes navykl navką czarnoxyąska y chytrosczyą, przeto szye tym nyerozvmnem[y] a zarlocznem zvyarzatam (brutis et ferocibus... feris) przylączasz
- [Snadzieś nawykł nauką czarnoksięską i chytrością, przeto sie tym nierozumnem[y] a żarłocznem źwierzętam (brutis et ferocibus... feris) przyłączasz]
- 1930 [Fifteenth century], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[8], 1, 25:
- Vczynyl bog szwyerzøta szemska (bestias terrae)
- [Uczynił Bog źwierzęta ziemska (bestias terrae)]
- mammal
- Beginning of the 15th century, Kazania gnieźnieńskie[9], page 3b:
- Gakocz ptaskowe szukagøcz ony gnaszda szobe a sverzøtha barloga
- [Jakoć ptaszkowie szukająć oni gniazda sobie a źwierzęta barłoga]
- wild animal
- 1950 [1436], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 473:
- Jacom ya v Anninich lowczow nye wząl zwerzancza samotrzecz silø
- [Jakom ja u Anninych łowcow nie wziął źwierzęcia samotrzeć siłą]
- pet (domestic animal kept in the house)
- źwierzęta domowa ― house pet
- Beginning of the 15th century, Kazania gnieźnieńskie[10], page 3a:
- Difnecz tesze ono (sc. dzieciątko) gest medzy sverzøthy bilo
- [Dziwneć teże ono (sc. dzieciątko) jest miedzy źwierzęty było]
- (derogatory) animal (person acting wildly)
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[12], page 733:
- A thu szye yemv (sc. Krystusowi) począly nasmyevacz dopyro rzekącz: O sprostne, vczyekl[y]e zvyerze, mnymalesz, aby ty byl lepsy y mądrschy naszych byskupov?
- [A tu sie jemu (sc. Krystusowi) poczęli naśmiewać dopiro rzekąc: O sprostne, uciekłe źwierzę, mnimałeś, aby ty był lepszy i mędrszy naszych biskupow?]
- game meat (meat of hunted animals that is typically for food)
- 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 81:
- Thaky za swyerzą albo za myąszo (pro ferinis seu carnibus) trzy grzywny... zaplaczycz bącz... przyczysnyon
- [Taki za źwierzę albo za mięso (pro ferinis seu carnibus) trzy grzywny... zapłacić bądź... przyciśnion]
- The meaning of this term is uncertain.
- 1956 [Middle of the 15th century], Jerzy Woronczak, editor, Teksty polskie w rękopisie nr 43 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu z połowy XV wieku[13], page 231v:
- Szwerzø animal
- [Źwierzę animal]
Derived terms[edit]
nouns
Related terms[edit]
nouns
Descendants[edit]
References[edit]
- Boryś, Wiesław (2005) “zwierz”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Mańczak, Witold (2017) “zwierz”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
- B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “źwierzę”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Categories:
- Old Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Old Polish terms derived from Proto-Slavic
- Old Polish terms suffixed with -ę
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish lemmas
- Old Polish nouns
- Old Polish neuter nouns
- Old Polish terms with quotations
- Old Polish collective nouns
- Old Polish terms with collocations
- Old Polish derogatory terms
- Old Polish terms with uncertain meaning
- zlw-opl:Animals