խեթեմ
Jump to navigation
Jump to search
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]The root is խեթ- (xetʻ-), according to Ačaṙean, J̌ahukyan and Martirosyan, an ablaut grade of խայթ (xaytʻ) and thus from Proto-Indo-European *kh₂eyd-. The form խեթկեմ (xetʻkem) also belongs here.
On the other hand, Vogt derives խեթկեմ (xetʻkem) from Old Georgian ხეთქა (xetka). However, Ačaṙean considers the latter itself an Armenian borrowing.
Verb
[edit]խեթեմ • (xetʻem)
- (transitive) to push, to shove
Conjugation
[edit]active
| infinitive | խեթել (xetʻel) | participle | խեթեցեալ, խեթեալ (xetʻecʻeal, xetʻeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | խեթեց- (xetʻecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խեթեմ (xetʻem) | խեթես (xetʻes) | խեթէ (xetʻē) | խեթեմք (xetʻemkʻ) | խեթէք (xetʻēkʻ) | խեթեն (xetʻen) | |
| imperfect | խեթէի, խեթեի* (xetʻēi, xetʻei*) | խեթէիր, խեթեիր* (xetʻēir, xetʻeir*) | խեթէր (xetʻēr) | խեթէաք, խեթեաք* (xetʻēakʻ, xetʻeakʻ*) | խեթէիք, խեթեիք* (xetʻēikʻ, xetʻeikʻ*) | խեթէին, խեթեին* (xetʻēin, xetʻein*) | |
| aorist | խեթեցի (xetʻecʻi) | խեթեցեր (xetʻecʻer) | խեթեաց (xetʻeacʻ) | խեթեցաք (xetʻecʻakʻ) | խեթեցէք, խեթեցիք (xetʻecʻēkʻ, xetʻecʻikʻ) | խեթեցին (xetʻecʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խեթիցեմ (xetʻicʻem) | խեթիցես (xetʻicʻes) | խեթիցէ (xetʻicʻē) | խեթիցեմք (xetʻicʻemkʻ) | խեթիցէք (xetʻicʻēkʻ) | խեթիցեն (xetʻicʻen) | |
| aorist | խեթեցից (xetʻecʻicʻ) | խեթեսցես (xetʻescʻes) | խեթեսցէ (xetʻescʻē) | խեթեսցուք (xetʻescʻukʻ) | խեթեսջիք (xetʻesǰikʻ) | խեթեսցեն (xetʻescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | խեթեա՛ (xetʻeá) | — | — | խեթեցէ՛ք (xetʻecʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | խեթեսջի՛ր (xetʻesǰír) | — | — | խեթեսջի՛ք (xetʻesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ խեթեր (mí xetʻer) | — | — | մի՛ խեթէք (mí xetʻēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | խեթել, խեթիլ* (xetʻel, xetʻil*) | participle | խեթեցեալ, խեթեալ (xetʻecʻeal, xetʻeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | խեթեց- (xetʻecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խեթիմ (xetʻim) | խեթիս (xetʻis) | խեթի (xetʻi) | խեթիմք (xetʻimkʻ) | խեթիք (xetʻikʻ) | խեթին (xetʻin) | |
| imperfect | խեթէի (xetʻēi) | խեթէիր (xetʻēir) | խեթէր, խեթիւր (xetʻēr, xetʻiwr) | խեթէաք (xetʻēakʻ) | խեթէիք (xetʻēikʻ) | խեթէին (xetʻēin) | |
| aorist | խեթեցայ (xetʻecʻay) | խեթեցար (xetʻecʻar) | խեթեցաւ (xetʻecʻaw) | խեթեցաք (xetʻecʻakʻ) | խեթեցայք (xetʻecʻaykʻ) | խեթեցան (xetʻecʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խեթիցիմ (xetʻicʻim) | խեթիցիս (xetʻicʻis) | խեթիցի (xetʻicʻi) | խեթիցիմք (xetʻicʻimkʻ) | խեթիցիք (xetʻicʻikʻ) | խեթիցին (xetʻicʻin) | |
| aorist | խեթեցայց (xetʻecʻaycʻ) | խեթեսցիս (xetʻescʻis) | խեթեսցի (xetʻescʻi) | խեթեսցուք (xetʻescʻukʻ) | խեթեսջիք (xetʻesǰikʻ) | խեթեսցին (xetʻescʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | խեթեա՛ց (xetʻeácʻ) | — | — | խեթեցարո՛ւք (xetʻecʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | խեթեսջի՛ր (xetʻesǰír) | — | — | խեթեսջի՛ք (xetʻesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ խեթիր (mí xetʻir) | — | — | մի՛ խեթիք (mí xetʻikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
[edit]Descendants
[edit]References
[edit]- Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “խեթ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 355a
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խեթեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʻ lezvi patmutʻyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period][1] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, pages 147, 191
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 325
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “խեթեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Vogt, Hans (1938) “Arménien et Caucasique du Sud”, in Norsk Tidsskrift for Sprogvidenskap (in French), volume 9, Oslo: H. Aschehoug & Co. (W. Nygaard), page 332 of 321–338