सनातन

Hindi

Etymology

Learned borrowing from Sanskrit सनातन (sanātána).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /sə.nɑː.t̪ən/, [sɐ.näː.t̪ɐ̃n]

Adjective

सनातन • (sanātan) (indeclinable, Urdu spelling سَناتَن)

1. existing from the old, immemorial, continuing, eternal

   Synonym: शाश्वत (śāśvat)

2. Hindu, relating to Hinduism; (more generally) Indic, Dharmic (relating to the Indic religions)

   सनातन धर्म ― sanātan dharm ― Hinduism (literally, “the eternal religion”)

   सनातन संस्कृति ― sanātan sanskŕti ― Indic culture (literally, “the eternal culture”)

Derived terms

• सनातनी (sanātanī, “a Hindu”)

References

• McGregor, Ronald Stuart (1993) “सनातन”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press, page 980
• “सनातन”, in ریخْتَہ لُغَت (rexta luġat) - Rekhta Dictionary [Urdu dictionary with meanings in Hindi & English], Noida, India: Rekhta Foundation, 2024.

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• সনাতন (Assamese script)
• ᬲᬦᬵᬢᬦ (Balinese script)
• সনাতন (Bengali script)
• 𑰭𑰡𑰯𑰝𑰡 (Bhaiksuki script)
• 𑀲𑀦𑀸𑀢𑀦 (Brahmi script)
• သနာတန (Burmese script)
• સનાતન (Gujarati script)
• ਸਨਾਤਨ (Gurmukhi script)
• 𑌸𑌨𑌾𑌤𑌨 (Grantha script)
• ꦱꦤꦴꦠꦤ (Javanese script)
• 𑂮𑂢𑂰𑂞𑂢 (Kaithi script)
• ಸನಾತನ (Kannada script)
• សនាតន (Khmer script)
• ສນາຕນ (Lao script)
• സനാതന (Malayalam script)
• ᠰᠠᠨᠠ᠎᠊ᠠᢠᠠᠨᠠ (Manchu script)
• 𑘭𑘡𑘰𑘝𑘡 (Modi script)
• ᠰᠠᠨᠠᢗᢐᠠᠨᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑧍𑧁𑧑𑦽𑧁 (Nandinagari script)
• 𑐳𑐣𑐵𑐟𑐣 (Newa script)
• ସନାତନ (Odia script)
• ꢱꢥꢵꢡꢥ (Saurashtra script)
• 𑆱𑆤𑆳𑆠𑆤 (Sharada script)
• 𑖭𑖡𑖯𑖝𑖡 (Siddham script)
• සනාතන (Sinhalese script)
• 𑪁𑩯𑩛𑩫𑩯 (Soyombo script)
• 𑚨𑚝𑚭𑚙𑚝 (Takri script)
• ஸநாதந (Tamil script)
• సనాతన (Telugu script)
• สนาตน (Thai script)
• ས་ནཱ་ཏ་ན (Tibetan script)
• 𑒮𑒢𑒰𑒞𑒢 (Tirhuta script)
• 𑨰𑨝𑨊𑨙𑨝 (Zanabazar Square script)

Etymology

From सना (sanā, “from the old”) +‎ -तन (-tana, “extending, till”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /sɐ.nɑː.tɐ́.nɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /s̪ɐˈn̪ɑː.t̪ɐ.n̪ɐ/

Adjective

सनातन • (sanātána) stem

1. existing from the old, eternal, perpetual, permanent, everlasting

   Synonym: शाश्वत (śāśvata)

   • c. 700 BCE, Śatapatha Brāhmaṇa
   • Udānavarga 14.11:

     न हि वैरेण वैराणि शाम्यन्तीह कदाचन ।
     क्षान्त्या वैराणि शाम्यन्त्येष धर्मः सनातनः ॥

     na hi vaireṇa vairāṇi śāmyantīha kadācana.
     kṣāntyā vairāṇi śāmyantyeṣa dharmaḥ sanātanaḥ.

     For in this world hatreds are not ever settled by hatred.
     Hatreds are settled by forbearance. This is an eternal law.

Declension

Masculine a-stem declension of सनातन (sanātána)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	सनातनः sanātánaḥ	सनातनौ / सनातना¹ sanātánau / sanātánā¹	सनातनाः / सनातनासः¹ sanātánāḥ / sanātánāsaḥ¹
Vocative	सनातन sánātana	सनातनौ / सनातना¹ sánātanau / sánātanā¹	सनातनाः / सनातनासः¹ sánātanāḥ / sánātanāsaḥ¹
Accusative	सनातनम् sanātánam	सनातनौ / सनातना¹ sanātánau / sanātánā¹	सनातनान् sanātánān
Instrumental	सनातनेन sanātánena	सनातनाभ्याम् sanātánābhyām	सनातनैः / सनातनेभिः¹ sanātánaiḥ / sanātánebhiḥ¹
Dative	सनातनाय sanātánāya	सनातनाभ्याम् sanātánābhyām	सनातनेभ्यः sanātánebhyaḥ
Ablative	सनातनात् sanātánāt	सनातनाभ्याम् sanātánābhyām	सनातनेभ्यः sanātánebhyaḥ
Genitive	सनातनस्य sanātánasya	सनातनयोः sanātánayoḥ	सनातनानाम् sanātánānām
Locative	सनातने sanātáne	सनातनयोः sanātánayoḥ	सनातनेषु sanātáneṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ī-stem declension of सनातनी (sanātánī)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	सनातनी sanātánī	सनातन्यौ / सनातनी¹ sanātányau / sanātánī¹	सनातन्यः / सनातनीः¹ sanātányaḥ / sanātánīḥ¹
Vocative	सनातनि sánātani	सनातन्यौ / सनातनी¹ sánātanyau / sánātanī¹	सनातन्यः / सनातनीः¹ sánātanyaḥ / sánātanīḥ¹
Accusative	सनातनीम् sanātánīm	सनातन्यौ / सनातनी¹ sanātányau / sanātánī¹	सनातनीः sanātánīḥ
Instrumental	सनातन्या sanātányā	सनातनीभ्याम् sanātánībhyām	सनातनीभिः sanātánībhiḥ
Dative	सनातन्यै sanātányai	सनातनीभ्याम् sanātánībhyām	सनातनीभ्यः sanātánībhyaḥ
Ablative	सनातन्याः / सनातन्यै² sanātányāḥ / sanātányai²	सनातनीभ्याम् sanātánībhyām	सनातनीभ्यः sanātánībhyaḥ
Genitive	सनातन्याः / सनातन्यै² sanātányāḥ / sanātányai²	सनातन्योः sanātányoḥ	सनातनीनाम् sanātánīnām
Locative	सनातन्याम् sanātányām	सनातन्योः sanātányoḥ	सनातनीषु sanātánīṣu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of सनातन (sanātána)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	सनातनम् sanātánam	सनातने sanātáne	सनातनानि / सनातना¹ sanātánāni / sanātánā¹
Vocative	सनातन sánātana	सनातने sánātane	सनातनानि / सनातना¹ sánātanāni / sánātanā¹
Accusative	सनातनम् sanātánam	सनातने sanātáne	सनातनानि / सनातना¹ sanātánāni / sanātánā¹
Instrumental	सनातनेन sanātánena	सनातनाभ्याम् sanātánābhyām	सनातनैः / सनातनेभिः¹ sanātánaiḥ / sanātánebhiḥ¹
Dative	सनातनाय sanātánāya	सनातनाभ्याम् sanātánābhyām	सनातनेभ्यः sanātánebhyaḥ
Ablative	सनातनात् sanātánāt	सनातनाभ्याम् sanātánābhyām	सनातनेभ्यः sanātánebhyaḥ
Genitive	सनातनस्य sanātánasya	सनातनयोः sanātánayoḥ	सनातनानाम् sanātánānām
Locative	सनातने sanātáne	सनातनयोः sanātánayoḥ	सनातनेषु sanātáneṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

• Prakrit: 𑀲𑀡𑀸𑀢𑀡 (saṇātaṇa), 𑀲𑀡𑀸𑀬𑀡 (saṇāyaṇa)

References

• Monier Williams (1899) “सनातन”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1141.
• Apte, Vaman Shivram (1890) “सनातन”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 1617