lekarz

See also: lékárż

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *lěkařь. By surface analysis, lek +‎ -arz. First attested in the second half of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /lʲɛːkaːr̝/
• IPA^(key): (15^th CE) /lʲekɒr̝/

Noun

lekarz m animacy unattested (female equivalent lekarka, related adjective lekarski)

1. (attested in Greater Poland) doctor (medical healer)
   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 50, 2:

     Przykazal... lyekarzom (servis suis medicis), abi drogymy maszczyamy zmazaly oczcza

     [Przykazał... lekarzom (servis suis medicis), aby drogimi maściami zmazali oćca]

   • 1442, Wokabularz Raczyńskich, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 1360/I, page 143r:

     Medicus lecarz

     [Medicus lekarz]

   • End of the 15th century, Wokabularz petersburski I, Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu, sygn. Lat.Q.ch.XVI.33, page 7:

     Medicus lecarsz

     [Medicus lekarz]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 81r:

     Medicus id est phisicus eyn artzt [lus] lyekarz

     [Medicus id est phisicus eyn artzt [lus] lekarz]

2. doctor (preparer of medicines)
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 19:

     Lekarze vnguentarii (faciesque unctionis oleum sanctum, unguentum compositum opere unguentarii Ex 30, 25)

     [Lekarze vnguentarii (faciesque unctionis oleum sanctum, unguentum compositum opere unguentarii Ex 30, 25)]

Derived terms

nouns

• lekarstwo
• lekarz duszny
• lekarz oczny
• lekarzowa
• ranny lekarz

Related terms

nouns

• leczenie
• lek

verbs

• leczyć impf

Descendants

• Polish: lekarz
• Silesian: lykŏrz

References

• Boryś, Wiesław (2005) “lekarz”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “lekarz”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “lekarz”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “lekarz”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “lekarz”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “lekarz”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish lekarz. By surface analysis, lek +‎ -arz.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈlɛ.kaʂ/

• (Middle Polish) IPA^(key): (16^th c.) /ˈle.kɒr̝/, (17^th–18^th c.) /ˈle.kɒʂ/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -ɛkaʂ
• Syllabification: le‧karz

Noun

lekarz m pers (female equivalent lekarka, related adjective lekarski, abbreviation lek.)

1. doctor; physician, medical doctor (person who heals the sick or injured)

   Synonyms: doktor, eskulap, medyk

2. (Middle Polish) doctor (person who dispenses medications)

Declension

Declension of lekarz

	singular	plural
nominative	lekarz	lekarze
genitive	lekarza	lekarzy
dative	lekarzowi	lekarzom
accusative	lekarza	lekarzy
instrumental	lekarzem	lekarzami
locative	lekarzu	lekarzach
vocative	lekarzu	lekarze

Derived terms

nouns

• lekarstwo
• lekarz pierwszego kontaktu
• lekarz rodzinny

Derived terms

nouns

• lek

verbs

• leczyć impf

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), lekarz is one of the most used words in Polish, appearing 31 times in scientific texts, 21 times in news, 13 times in essays, 25 times in fiction, and 15 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 105 times, making it the 591st most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• lekarz in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• lekarz in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “lekarz”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Wiesław Morawski (12.07.2008) “LEKARZ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “lekarz”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “lekarz”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “lekarz”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 707