ձի
Armenian
Etymology
From Old Armenian ձի (ji).
Pronunciation
Audio: (file)
- (Eastern Armenian) IPA(key): /d͡zi/, [d͡zi]
- (Western Armenian) IPA(key): /t͡si/, [t͡sʰi]
Noun
ձի • (ji)
Declension
u-type, animate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ձի (ji) | ձիեր (jier) | ||
| dative | ձիու (jiu) | ձիերի (jieri) | ||
| ablative | ձիուց (jiucʻ) | ձիերից (jiericʻ) | ||
| instrumental | ձիով (jiov) | ձիերով (jierov) | ||
| locative | — | — | ||
| definite forms | ||||
| nominative | ձին (jin) | ձիերը/ձիերն (jierə/jiern) | ||
| dative | ձիուն (jiun) | ձիերին (jierin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ձիս (jis) | ձիերս (jiers) | ||
| dative | ձիուս (jius) | ձիերիս (jieris) | ||
| ablative | ձիուցս (jiucʻs) | ձիերիցս (jiericʻs) | ||
| instrumental | ձիովս (jiovs) | ձիերովս (jierovs) | ||
| locative | — | — | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ձիդ (jid) | ձիերդ (jierd) | ||
| dative | ձիուդ (jiud) | ձիերիդ (jierid) | ||
| ablative | ձիուցդ (jiucʻd) | ձիերիցդ (jiericʻd) | ||
| instrumental | ձիովդ (jiovd) | ձիերովդ (jierovd) | ||
| locative | — | — | ||
Synonyms
Derived terms
See also
| Chess pieces in Armenian · շախմատի խաղաքար (šaxmati xaġakʻar) (layout · text) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
|
|
|
|
|
| արքա (arkʻa) | թագուհի (tʻaguhi) | նավակ (navak) | փիղ (pʻiġ) | ձի (ji) | զինվոր (zinvor) |
Old Armenian
Alternative forms
- դզի (dzi)
Etymology
From Proto-Indo-European *ǵʰéyos, from *ǵʰey- (“to drive, impel, stimulate; to throw”). Cognate with Sanskrit हय (háya, “horse”). According to Martirosyan, Old Armenian ձի (ji) and Sanskrit हय (háya) represent a poetic word, belonging to the “language of gods”, as opposed to the usual unmarked Proto-Indo-European *h₁éḱwos (“horse”), whence Sanskrit अश्व (aśva) and Old Armenian էշ (ēš).
Noun
ձի • (ji)
- horse
- մատակախազ, որձի ձի ― matakaxaz, orji ji ― stallion, stone-horse
- մալեալ, որձատ ձի ― maleal, orjat ji ― a gelding
- մատակ ձի ― matak ji ― mare
- ռազմամուղ ձի ― ṙazmamuł ji ― warhorse, charger
- որսոյ ձի ― orsoy ji ― hunter
- ասպարիզական ձի ― asparizakan ji ― racehorse
- լծաբարձ, կառաձիգ ձի ― lcabarj, kaṙajig ji ― draught-horse, carriage or coach-horse
- ազատ ձի ― azat ji ― blood-horse
- հեծելութեան ձի ― hecelutʻean ji ― riding-horse, saddle-horse
- պալարակապ ձի ― palarakap ji ― prancer
- բեռնաբարձ ձի ― beṙnabarj ji ― led, pack-horse
- սայլաձիգ ձի ― saylajig ji ― cart-horse
- ձի հեծանելի կամ կառաց ― ji hecaneli kam kaṙacʻ ― a horse fit to ride or drive
- ձի մեքենական ― ji mekʻenakan ― horsepower
- մատաղ ձի, ձի փոքրիկ (բռչոյ) ― matał ji, ji pʻokʻrik (bṙčʻoy) ― nag, pony
- քուռակ ձիոյ ― kʻuṙak jioy ― colt, foal, filly
- ահիպարանոց ձի ― ahiparanocʻ ji ― fiery or superb horse
- աշխոյժ ձի ― ašxoyž ji ― highmettled horse
- խրոխտ ձի ― xroxt ji ― prancing or frisky horse
- եռանդուն ձի ― eṙandun ji ― spirited horse
- աներկիւղ ձի ― anerkiwł ji ― bold horse
- ուժեղ ձի ― užeł ji ― mettlesome horse
- հլու ձի ― hlu ji ― tractable horse
- հնազանդ ձի ― hnazand ji ― well-bitted or -broken horse
- փափկերախ ձի ― pʻapʻkerax ji ― easy upon the hand horse
- խստերախ ձի ― xsterax ji ― hard-mouthed horse
- ախտաւոր ձի ― axtawor ji ― vicious horse
- անհլու ձի ― anhlu ji ― untractable horse
- կատաղի/խենդ ձի ― katałi/xend ji ― furious or moon-eyed horse
- կիցընկէց ձի ― kicʻənkēcʻ ji ― restive or kickerhorse
- խրչան ձի ― xrčʻan ji ― skittish horse
- անպիտան ձի ― anpitan ji ― jade
- դեղձան ձի ― dełjan ji ― skittish horse
- խրչան ձի ― xrčʻan ji ― yellow-dun horse
- գորշ/մողոշիկ ձի ― gorš/mołošik ji ― greyhorse
- պիսակ ձի ― pisak ji ― dappled horse
- ճանճկէն/ճանճաճերմակ ձի ― čančkēn/čančačermak ji ― flea-bitten horse
- ճարտուկ ձի ― čartuk ji ― piebald horse
- աշխէտ ձի ― ašxēt ji ― chestnut or sorrel horse
- ճարտուկ-ճանճկէն ձի ― čartuk-čančkēn ji ― roan horse
- շիկակարմիր/շառատ ձի ― šikakarmir/šaṙat ji ― light-bay horse
- միս ձիոյ ― mis jioy ― horse-flesh
- գաւակ ձիոյ ― gawak jioy ― rump, croup, hind-quarter
- բաշ ձիոյ ― baš jioy ― horsehair
- խար, կեր ձիոյ ― xar, ker jioy ― forage, provender, horse-meat
- ջրարբ ձիոց ― ǰrarb jiocʻ ― horse-pond
- աղբ ձիոյ ― ałb jioy ― horse-dung
- պայտ ձիոյ ― payt jioy ― horse-shoe
- քերոց ձիոց ― kʻerocʻ jiocʻ ― curry-comb
- ողնուլար ձիոյ ― ołnular jioy ― crupper
- տապճակ ձիոյ ― tapčak jioy ― horse-blanket or -cloth
- վարաւանդ, կազմածք ձիոյ ― varawand, kazmackʻ jioy ― horse-trappings
- ընթացք ձիոյ ― əntʻacʻkʻ jioy ― the paces of a horse
- ճախր ձիոյ ― čaxr jioy ― caracol, wheeling about
- զբօսանք ձիոյ ― zbōsankʻ jioy ― a ride (on horseback)
- դարմանել զձի ― darmanel zji ― to groom, to curry, to comb a
- պայտել զձի ― paytel zji ― to shoe a horse
- վարժել զձի ― varžel zji ― to break in a horse
- սանձել զձի ― sanjel zji ― to master a horse
- ի ձի ելանել, վերելակել, աշտանակել, ձի ի ներքո տանել, առնուլ ― i ji elanel, verelakel, aštanakel, ji i nerkʻo tanel, aṙnul ― to ride, to get or mount on horseback, to take horse
- երթալ ի ձի ― ertʻal i ji ― to ride, to go on horseback
- զգնալ, զբօսնուլ ձիով ― zgnal, zbōsnul jiov ― to take a ride, to go on a party of ride, to go out for a ride
- ճախր առնուլ ձիոյ ― čaxr aṙnul jioy ― to caracole, to move in caracols, to wheel about
- արձակերասան զձին առնել ― arjakerasan zjin aṙnel ― to give a horse the bridle, to gallop, to run full speed
- խոպալ եւ ընդվզել ձիոյ ― xopal ew əndvzel jioy ― to prance, to rear
- կատաղել ձիոյ ― katałel jioy ― to run away, to take the bit between the teeth
- իջանել, թափել զինքն ի ձիոյ ― iǰanel, tʻapʻel zinkʻn i jioy ― to dismount, to alight, to get down
- շրջածել երախաձգութեամբ զձի ― šrǰacel eraxajgutʻeamb zji ― to lead a horse hither and thither, to and fro
- լծեալ ի չորից ձիոց ― lceal i čʻoricʻ jiocʻ ― drawn by four horses
- ձին զուլամբ չոգաւ, թալալեցաւ/նստաւ ընդ նովաւ ― jin zulamb čʻogaw, tʻalalecʻaw/nstaw ənd novaw ― his horse fell under him, fell heels upwards
- խխնջէ, վրնջէ ձին ― xxnǰē, vrnǰē jin ― the horse neighs
- որ ձրի էառ զձին՝ ոչ սպասէ սանձին ― or jri ēaṙ zjin, očʻ spasē sanjin ― you must not look a gift horse in the teeth
Declension
o-type
Derived terms
- այրեւձի (ayrewji)
- այրուձի (ayruji)
- գեղեցկաձի (gełecʻkaji)
- գետաձի (getaji)
- եզաձի (ezaji)
- երագաձի (eragaji)
- երկձի (erkji)
- կացաձի (kacʻaji)
- կիսաձի (kisaji)
- ձիաբոյծ (jiaboyc)
- ձիագետի (jiageti)
- ձիագլուխ (jiaglux)
- ձիագող (jiagoł)
- ձիազէնք (jiazēnkʻ)
- ձիաթափ (jiatʻapʻ)
- ձիալախուր (jialaxur)
- ձիախաղաց (jiaxałacʻ)
- ձիախառն (jiaxaṙn)
- ձիախրոխտ (jiaxroxt)
- ձիածին (jiacin)
- ձիակալ (jiakal)
- ձիական (jiakan)
- ձիակապ (jiakap)
- ձիակապիկ (jiakapik)
- ձիակերպ (jiakerp)
- ձիակիթ (jiakitʻ)
- ձիակորեակ (jiakoreak)
- ձիահալած (jiahalac)
- ձիաձեւ (jiajew)
- ձիամարտիկ (jiamartik)
- ձիամարտութիւն (jiamartutʻiwn)
- ձիամարտք (jiamartkʻ)
- ձիան (jian)
- ձիանդամ (jiandam)
- ձիանման (jianman)
- ձիաշարժ (jiašarž)
- ձիապիծակ (jiapicak)
- ձիասէր (jiasēr)
- ձիասպանութիւն (jiaspanutʻiwn)
- ձիաստան (jiastan)
- ձիաստանի (jiastani)
- ձիաստաց (jiastacʻ)
- ձիավազ (jiavaz)
- ձիավար (jiavar)
- ձիավարական (jiavarakan)
- ձիավարեմ (jiavarem)
- ձիավարժ (jiavarž)
- ձիավարութիւն (jiavarutʻiwn)
- ձիավարուն (jiavarun)
- ձիատած (jiatac)
- ձիատօպրակ (jiatōprak)
- ձիարկեմ (jiarkem)
- ձիարձակ (jiarjak)
- ձիարձակարան (jiarjakaran)
- ձիարշաւ (jiaršaw)
- ձիարշաւանք (jiaršawankʻ)
- ձիացուլ (jiacʻul)
- ձիաւոր (jiawor)
- ձիաւորիմ (jiaworim)
- ձիաւորութիւն (jiaworutʻiwn)
- ձիընթաց (jiəntʻacʻ)
- ձիընթացարան (jiəntʻacʻaran)
- ձիընթացիկ (jiəntʻacʻik)
- ձիընթացք (jiəntʻacʻkʻ)
- ձիլախուր (jilaxur)
- ձիոտն (jiotn)
- ձիութիւն (jiutʻiwn)
- մակաձի (makaji)
- մատաղաձի (matałaji)
- մեկնակաձի (meknakaji)
- միաձի (miaji)
- չորքձիք (čʻorkʻjikʻ)
- սպիտակաձի (spitakaji)
- վագերաձի (vageraji)
- վատաձի (vataji)
Descendants
- Armenian: ձի (ji)
References
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “ձի”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “ձի”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “ձի”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 433