अक्ष

See also: अक्षि

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit अक्ष (akṣa), from Proto-Indo-European *h₂eḱs-. Compare English axis.

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /əkʂ/, [ɐkʃ]

• Audio:

  (file)

Noun

अक्ष • (akṣ) m (Urdu spelling اکش)

1. axle, axis
2. die (cube used in the game of dice)
3. (geography) latitude

Declension

Declension of अक्ष (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	अक्ष akṣ	अक्ष akṣ
oblique	अक्ष akṣ	अक्षों akṣõ
vocative	अक्ष akṣ	अक्षो akṣo

Sanskrit

Alternative forms

Alternative scripts

• অক্ষ (Assamese script)
• ᬅᬓ᭄ᬱ (Balinese script)
• অক্ষ (Bengali script)
• 𑰀𑰎𑰿𑰬 (Bhaiksuki script)
• 𑀅𑀓𑁆𑀱 (Brahmi script)
• အက္ၑ (Burmese script)
• અક્ષ (Gujarati script)
• ਅਕ੍ਸ਼ (Gurmukhi script)
• 𑌅𑌕𑍍𑌷 (Grantha script)
• ꦄꦏ꧀ꦰ (Javanese script)
• 𑂃𑂍𑂹𑂭 (Kaithi script)
• ಅಕ್ಷ (Kannada script)
• អក្ឞ (Khmer script)
• ອກ຺ຩ (Lao script)
• അക്ഷ (Malayalam script)
• ᠠᡬᢢᠠ (Manchu script)
• 𑘀𑘎𑘿𑘬 (Modi script)
• ᠠᢉᢔᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦠𑦮𑧠𑧌 (Nandinagari script)
• 𑐀𑐎𑑂𑐲 (Newa script)
• ଅକ୍ଷ (Odia script)
• ꢂꢒ꣄ꢰ (Saurashtra script)
• 𑆃𑆑𑇀𑆰 (Sharada script)
• 𑖀𑖎𑖿𑖬 (Siddham script)
• අක්‍ෂ (Sinhalese script)
• 𑩐𑩜 𑪙𑪀 (Soyombo script)
• 𑚀𑚊𑚶 (Takri script)
• அக்ஷ (Tamil script)
• అక్ష (Telugu script)
• อกฺษ (Thai script)
• ཨ་ཀྵ (Tibetan script)
• 𑒁𑒏𑓂𑒭 (Tirhuta script)
• 𑨀𑨋𑩇𑨯 (Zanabazar Square script)

Etymology 1

Etymology tree

Proto-Indo-European *h₂eǵ-?

Proto-Indo-European *-os?

Proto-Indo-European *h₂eḱs-

Proto-Indo-European *-os

Proto-Indo-Iranian *Háćšas

Sanskrit अक्ष॑ (ákṣa)

Inherited from Proto-Indo-Aryan *Háṭṣas, from Proto-Indo-Iranian *Háćšas, from Proto-Indo-European *h₂eḱs-. Cognate with Latin axis.

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ɐ́k.ʂɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ɐk.ʂɐ/

Noun

अक्ष॑ • (ákṣa) stem, m

1. axle, axis
2. wheel, car, cart
3. the beam of a balance or string which holds the pivot of the beam
4. snake
5. terrestrial latitude
6. the collar-bone
7. the temporal bone

Declension

Masculine a-stem declension of अक्ष

	singular	dual	plural
nominative	अक्षः (ákṣaḥ)	अक्षौ (ákṣau) अक्षा¹ (ákṣā¹)	अक्षाः (ákṣāḥ) अक्षासः¹ (ákṣāsaḥ¹)
accusative	अक्षम् (ákṣam)	अक्षौ (ákṣau) अक्षा¹ (ákṣā¹)	अक्षान् (ákṣān)
instrumental	अक्षेण (ákṣeṇa)	अक्षाभ्याम् (ákṣābhyām)	अक्षैः (ákṣaiḥ) अक्षेभिः¹ (ákṣebhiḥ¹)
dative	अक्षाय (ákṣāya)	अक्षाभ्याम् (ákṣābhyām)	अक्षेभ्यः (ákṣebhyaḥ)
ablative	अक्षात् (ákṣāt)	अक्षाभ्याम् (ákṣābhyām)	अक्षेभ्यः (ákṣebhyaḥ)
genitive	अक्षस्य (ákṣasya)	अक्षयोः (ákṣayoḥ)	अक्षाणाम् (ákṣāṇām)
locative	अक्षे (ákṣe)	अक्षयोः (ákṣayoḥ)	अक्षेषु (ákṣeṣu)
vocative	अक्ष (ákṣa)	अक्षौ (ákṣau) अक्षा¹ (ákṣā¹)	अक्षाः (ákṣāḥ) अक्षासः¹ (ákṣāsaḥ¹)

• ¹Vedic

Derived terms

• अक्षक (akṣaka)

Descendants

• Pali: akkha
• Prakrit: 𑀅𑀓𑁆𑀔 (akkha) (see there for further descendants)

Etymology 2

Uncertain; per Mayrhofer, probably of non-Indo-European origin. The comparison with अक्ष (akṣa, “eye”) is probably not tenable since Indian dice were not dotted the same way as Western dice. Compare अक्षोट (akṣoṭa, “walnut”), which may have a shared origin. Compare also Latin ālea (“die; dice-game”) which derives from axis (“axle”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ɐk.ʂɐ́/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ɐk.ʂɐ/

Noun

अ॒क्ष • (akṣá) stem, m

1. (gambling) die; cube
2. the plant Elaeocarpus angustifolius or its seed

Declension

Masculine a-stem declension of अक्ष

	singular	dual	plural
nominative	अक्षः (akṣáḥ)	अक्षौ (akṣaú) अक्षा¹ (akṣā́¹)	अक्षाः (akṣā́ḥ) अक्षासः¹ (akṣā́saḥ¹)
accusative	अक्षम् (akṣám)	अक्षौ (akṣaú) अक्षा¹ (akṣā́¹)	अक्षान् (akṣā́n)
instrumental	अक्षेण (akṣéṇa)	अक्षाभ्याम् (akṣā́bhyām)	अक्षैः (akṣaíḥ) अक्षेभिः¹ (akṣébhiḥ¹)
dative	अक्षाय (akṣā́ya)	अक्षाभ्याम् (akṣā́bhyām)	अक्षेभ्यः (akṣébhyaḥ)
ablative	अक्षात् (akṣā́t)	अक्षाभ्याम् (akṣā́bhyām)	अक्षेभ्यः (akṣébhyaḥ)
genitive	अक्षस्य (akṣásya)	अक्षयोः (akṣáyoḥ)	अक्षाणाम् (akṣā́ṇām)
locative	अक्षे (akṣé)	अक्षयोः (akṣáyoḥ)	अक्षेषु (akṣéṣu)
vocative	अक्ष (ákṣa)	अक्षौ (ákṣau) अक्षा¹ (ákṣā¹)	अक्षाः (ákṣāḥ) अक्षासः¹ (ákṣāsaḥ¹)

• ¹Vedic

Derived terms

• अक्षवाट (akṣavāṭa)
• इन्द्राक्ष (indrākṣa)
• रुद्राक्ष (rudrākṣa)

Descendants

• Pali: akkha, accha
• Prakrit: 𑀅𑀓𑁆𑀔 (akkha) (see there for further descendants)

Further reading

• Monier Williams (1899) “अक्ष”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 3.