Jump to content

cień

From Wiktionary, the free dictionary
See also: cien, cíen, and ĉien

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *těnь. First attested in the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /t͡ɕɛɲ/
  • IPA(key): (15th CE) /t͡ɕɛɲ/

Noun

[edit]

cień m inan

  1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) shadow; shade (darkness where light, particularly sunlight, is blocked; dark image projected onto a surface where light is blocked by an object)
    cień śmiercishadow of death
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 101, 12:
      Dnowe mogi iaco czyen otchilily se
      [Dniowie moji jako cień otchylili sie]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 108, 22:
      Iako czen, gensz to myya, wzøt yesm
      [Jako cień, jenż to mija, wzięt jeśm]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 143, 5:
      Czlowek proznoscy podoben wczynon gest dny gego yako czen myyayø
      [Człowiek prożniocy podobien uczynion jest dni jego jako cień mijają]
    • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[4], [5], [6], volume XXV, page 153:
      Umbre transitus jako czyen szchodzenye est tempus nostrum
      [Umbre transitus jako cień schodzenie est tempus nostrum]
    • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności[7], volume V, page 281:
      W czenyv in umbra
      [W cieciu in umbra]
    • 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[8], 20, 9-11:
      Chcesz, acz wzidze cyen wz gorø dzesyøcz rzøtkow, albo acz syø nawrocy tylesz slopyenyow zasyø? Y rzekl Ezechias: Snadno gest cyenyowy postøpycz dzesyøcz rzøtkow [] Naywodl cyen pan po tich rzøtkoch, gymysz ivsz bil sstøpyl na orloiv Achasowu zasyø za dzesyøcz slopyenyow
      [Chcesz, ać wzydzie cień wz gorę dziesięć rzødkow, albo ać się nawroci tyleż słopieniow zasię? I rzekł Ezechyjasz: Snadno jest cieniowi postępić dziesięć rządkow [] Nawiodł cień Pan po tych rządkoch, jimiż już był zstąpił na orłoju Achasowu zasię za dzesięć słopieniow]
    • 1885-2024 [1481], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne[9], volume IV, page 747:
      Czen vmbra
      [Cień vmbra]
    • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski[10], Greater Poland, pages 79, 11:
      Wynnyczę z Egipta przenyoslesz... Przykryl gory czyen yey
      [Winnicę z Egpita przeniosłeś... Przykrył gory cień jej]
    • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne[11], volume V, page 8:
      Czyem umbra
      [Cień umbra]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 147r:
      Vmbra schatte carens sole czyen
      [Vmbra schatte carens sole cień]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[12], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 22, 4:
      Aczbich chodzil posrzod czena smercy, ne bødø se bacz zla
      [Aczbych chodził pośrzod cienia śmierci, nie będę sie bać zła]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[13], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 106, 10:
      Sedzøcz we czmøch (pro czmach) y w czenv smerczy
      [siedząc we ćmach i w cieniu śmierci]
    • 1930 [c. 1455], “Jer”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[14], 13, 16:
      Poloszi iø w cyenyv szmyerczi
      [Położy ją w cieniu śmierci]
  2. (attested in Greater Poland) darkness
    • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski[15], Greater Poland, pages 17, 31:
      Bo ty oszwyeczasz szwyeczę moyę, gospodnye, ... oszwyeczy czyenye moye
      [Bo ty oświecasz świecę moję, Gospodnie, ... oświeci cienie moje!]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[16], page 18:
      Dziewica Marja... widziała się wszech naśmierniejsza i nabożniejsza, jako świa­tłość miedzy czy[e]nyem
      [Dziewica Marja... widziała się wszech naśmierniejsza i nabożniejsza, jako świa­tłość miedzy cieniem]
  3. (attested in Lesser Poland, Masovia) covering (that which covers something)
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[17], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 16, 10:
      Pod czenem zkrzidl twogich zaszczicy me od oblicza nemilosciwich
      [Pod cieniem skrzydł twojich zaszczyci mie od oblicza niemiłościwych]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[18], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 56, 2:
      W czen zkrzidlu twoiu pwacz bødø
      [W cień skrzydłu twoju pwać będę]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 23:
      Wyelye zzakow... ymyenyee oczczyszne trzymayącz a z thego tho ymyenya pod czeenyem zzakowskym powynnee naam... slvzbi woyenne odeymacz obikli
      [Wiele żakow... imienie oćczyzne trzymając a z tego to imienia pod cieniem żakowskim powinne nam... służby wojenne odejmać obykli]
    • 1930 [c. 1455], “Is”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[19], 49, 2:
      Pod cyenyem røki swey obronyl myø gest
      [Pod cieniem ręki swej obronił mię jest]
  4. (hapax legomenon) grove
  5. (attested in Greater Poland, Lesser Poland) wall battlement
    • 1878-1889 [1424], Archiwum Komisji Historycznej[21], volume III, Greater Poland, page 332:
      Dixit..., quod esset... post matrem Corabyew, qui gerunt in clipeo cogą et in coga turrim cum tribus menibus al. czenamy
      [Dixit..., quod esset... post matrem Corabyew, qui gerunt in clipeo cogą et in coga turrim cum tribus menibus al. cieciami]
    • 1878-1889 [1424], Archiwum Komisji Historycznej[22], volume III, Greater Poland, page 332:
      Ian Gorzescoth yest nas brath... y nassego clenotu, ktori nossyymy cogą, a w nye wyeza ze trzemy czenyamy
      [Jan Gorzeskot jest nasz brat..., i naszego klenotu, ktory nosi, i my, kogę, a w nie wieża ze trzemi cieniami]
    • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[23], [24], [25], volume XXV, Radom, Miłosław, page 197:
      Czyenye menia
      [Cienie menia]
  6. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. (hapax legomenon) vestibule, hallway
      • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 100:
        Czeny vestibuli
        [Cieni vestibuli]
  7. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. (hapax legomenon) double bed under a canopy
      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[26], page 25:
        W jego *chcieniu zawżdy są roże, kwiatki z lilją..., w jego *chcieniu zawżdy jest czas rozkoszny
        [W jego [ch]cieniu zawżdy są roże kwiatki z liliją... W jego [ch]cieniu zawżdy jest czas rozkoszny]
  8. (hapax legomenon) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[27], page 596:
      Jesus... padł na ziemię na swe oblicze, aby śmiarą swej myśli przykry cień ciała ukazał
      [Jesus... padł na ziemię na swe oblicze, aby śmiarę swej myśli przykry cień ciała ukazał]

Derived terms

[edit]

Descendants

[edit]
  • Polish: cień
  • Silesian: ciyń

References

[edit]

Polish

[edit]
Polish Wikipedia has an article on:
Wikipedia pl

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): /ˈt͡ɕɛɲ/
  • Audio:(file)
  • Rhymes: -ɛɲ
  • Syllabification: cień

Etymology 1

[edit]

Inherited from Old Polish cień.

Noun

[edit]

cień m inan

  1. shade (darkness where light, particularly sunlight, is blocked)
  2. shadow (dark image projected onto a surface where light is blocked by an object)
  3. shadow, outline (faintly visible object)
  4. (figurative) shadow, husk (inferior or faint representation)
  5. (literary) shadow, shade, ghost
    Synonyms: duch, zjawa
  6. eyeshadow
    Synonym: cień do powiek
Declension
[edit]
Derived terms
[edit]
adjective

Etymology 2

[edit]

See the etymology of the corresponding lemma form.

Verb

[edit]

cień

  1. second-person singular imperative of cienić

Further reading

[edit]
  • cień in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • cień in Polish dictionaries at PWN