cześć

See also: czesc and część

Old Polish

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *kʷeyt-

Proto-Slavic *čь̏stь

Old Polish cześć

Inherited from Proto-Slavic *čь̏stь. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲɛɕt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲɛɕt͡ɕ/

Noun

cześć f

1. (attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca, Greater Poland, Masovia) honor (good standing, good name)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 98, 3:

     Gospodzin w Syon weliky... a czescz crolowa sød miluie

     [Gospodzin w Syjon wieliki... a cześć krolowa sąd miłuje]

   • 1415, Przecław Słota, O zachowaniu się przy stole‎^[2], Łęczyca, Poznań, line 94:

     Ktocoly czsznø matkø ma, sz ney wszytkø czescz otrzima

     [Ktokoli czsną matkę ma, z niej wszytkę cześć otrzyma]

   • 1856-1870 [1420], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[3], volume VII, number 456:

     Czsso sse yego czczy tycze que ipsius honori tractat

     [Czso się jego czci tycze que ipsius honori tractat]

   • 1874-1891 [c. 1420], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[4], [5], [6]}, volume XXIV, page 85:

     Przechodzøczi yest czczø a czszonathami

     [Przechodzący jest czcią a cnotami]

   • 1879 [1424], Jan Tadeusz Lubomirski, editor, Księga ziemi czerskiej 1404-1425. Liber terrae Cernensis‎^[7], Masovia, page 298:

     To b[e]rze ku mey *cziczi y ku mey dusi

     [To bierze ku mej czci i ku mej duszy]

   • 1887-2024 [1433], Franciszek Ksawery Liske, editor, Kwartalnik Historyczny‎^[8], volume XXIV, Nowy Korczyn, Wiślica, page 533:

     Tetigit ipsum in honore al. sangnales na czescz gego

     [Tetigit ipsum in honore al. sangnales na cześć jego]

   • 1950 [1436], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 676, Warsaw:

     Ja tho byerzą ku mey duszy y ku czczy

     [Ja to bierzę ku mej duszy i ku czci]

   • 1895 [1444], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎^[9], volume II, page XIII:

     Turpiloquium idem... quod deprawacio vlg. narazenye czczy vel nathknyenye

     [Turpiloquium idem... quod deprawacio vlg. narażenie czczi vel natknienie]

   • 1874-1891 [1448], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[10], [11], [12]}, volume XXIV, Częstochowa, page 354:

     Wasszą czescz oprawy quia vos reparavit

     [Wasza cześć oprawi quia vos reparavit]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 20:

     Obwynyoni o szlodzeystwo alybo o ssboystwo trzymy razy a sąndem przekonani przeze czczy wyekugyscze ma zostacz

     [Obwiniony o złodziejstwo alibo o zbojstwo trzymi razy a sądem przekonany, przeze czci wiekujiście ma zostać]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 56:

     Harnaszowey slachcze alybo vbraney czescz krolewska y wszego krolewsthwa szalezy obrona

     [[w] Harnaszowej ślachcie alibo ubranej cześć krolewska i wszego krolewstwa zależy obrona]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 67:

     O slodzeysthwye przekonany czescz straczyl

     [O złodziejstwie przekonany cześć stracił]

   • 1901 [XV med.], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 425:

     [Za] yego czescz cz[irpiał]

     [Za jego cześć cirpiał]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[13], [14], [15]}, volume XXII, page 245:

     Czy cyrpyą przeczywnoscz, gisch swey dobre woley nye *odmyenyu ani vmislu otstąpyą, ny syą mączą o sloscz, yasch ge potka na gymyenyv, na czczy albo na szdrowyu od slich ludzi

     [Ci cirpią przeciwność, jiż swej dobre wolej nie odmienią ani umysłu otstąpią, ni się męczą o złość, jaż je potka na jimieniu, na ćci albo na zdrowiu od złych ludzi]

   • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[16], 8, 20:

     On pomscy naszey krwye w udrøczenyv nyeprzyiacyol naszich, a ponyszi wszech narodow..., a vcziny ge przes czcy pan bog nasz

     [On pomści naszej krwie w udręczeniu nieprzyjacioł naszych, a poniszży wszech narodow..., a uczyni je przez czci Pan Bog nasz]

   • 1884 [c. 1455-1460], “Die Magdeburger Urtheile. Ein Deutschen Rechtes in polnischer Sprache aus der Mitte des XV Jahrhunderts”, in Aleksander Brückner, editor, Archiv für slavische Philologie, volume VI, page 371:

     Gdy raczcze kogo odszandzą czczy o takye albo o gyne rzeczy

     [Gdy raczcie kogo odsądzą czci o takie albo o jine rzeczy]

   • 1884 [c. 1455-1460], “Die Magdeburger Urtheile. Ein Deutschen Rechtes in polnischer Sprache aus der Mitte des XV Jahrhunderts”, in Aleksander Brückner, editor, Archiv für slavische Philologie, volume VI, page 376:

     Nye mogą go wyączey layacz, szlowye czynycz krzywoprzysząsczą, any o tho, kto straczyl szwą czescz albo prawo

     [Nie mogę go więcej lajać, słowie czynić krzywoprzysiężcą, ani o to, kto stracił swą cześć albo prawo]

   • 1930 [c. 1455-1460], Ortyle magdeburskie Vrtel 116-120, page 120:

     Przestapyl swa przysagą a gest krzywoprzyszasczą y straczyl czescz y glową swą

     [Przestąpił swą przysięgę a jest krzyprzysiężcą i stracił cześć]

   • 1868 [1457], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[17], volume XV, page 11:

     Datus est terminus... ad decernendum al. ku dokazanyu, quia nunquam fuit inculpatus pro honore al. nye dawana gemu wina o czescz

     [Datus est terminus... ad decernendum al. ku dokazanyu, quia nunquam fuit inculpatus pro honore al. nie dawana jemu wina o cześć]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[18], Lesser Poland, page 22:

     Tedy my... przysądzylysmy Ianowy wlosną raką przysyągwszy odydz, a to tako, aczby Ian nye byl pyrwey poruszon we czczy

     [Tedy my... przysądzilismy Janowi włosną ręką przysiągwszy odyć, a to tako, aczby Jan nie był pirwej poruszon we czci.]

   • 1915 [1474], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[19], Sieradz, page 540:

     Pomowil gy bycz slodzegya... y gynsze vele slow, tym rowna,... omavyayøcza y czczy gego *nagabayocza, vczynyl

     [Pomowił ji być złodzieja... i jinsze wiele słow, tym rowna,... omawiająca i czci jego nagabająca, uczynił]

   • 1915 [1474], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[20], Sieradz, page 540:

     Volalby... smercz ymecz y podyocz, nisly taka slova sprosna,... gego czescy naga­bayocza, od przerzeczonego Iana czirpecz

     [Wolałby... śmierć imieć i podjąć, niźli taka słowa sprośna,... jego cześć nagabająca, od przerzeczonego Jana cirpieć]

   • 1858 [1498], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich‎^[21], 2 edition, volume VI, page 272:

     Thakowi gwalthownik uthracza czescz

     [Takowy gwałtownik utraca cześć]

   • 1868 [1499], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[22], volume XV, page 369:

     Choma de Szmygrod questus fuerat super... Roman de Trebovla, quod sibi damnum fecisset sicut una marca in nonparicione honore al. na czczy

     [Choma de Szmygrod questus fuerat super... Roman de Trebovla, quod sibi damnum fecisset sicut una marca in nonparicione honore al. na czci]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[23], page 774:

     Przeto rzekly, yze chczyely, aby vkrzyzovan, aby yego slavy y yego czczy mogly tem vyączey vvlecz, bo... smyercz krzyzova byla sromotnyeyscha nade vschytky ganyebne smyerczy

     [Przeto rzekli, iże chcieli, aby ukrzyżowan, a by jego sławy i jego czci mogli tem więcej uwlec. Bo... śmierć krzyżowa była sromotniejsza nade wszytki ganiebne śmierci]

2. (attested in Lesser Poland, Southern Borderlands, Sieradz-Łęczyca, Greater Poland) fame, renown
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[24], Krakow, page gl. 157b:

     Czescz gloria

     [Cześć gloria]

   • 1874-1891 [c. 1420], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[25], [26], [27]}, volume XXIV, page 81:

     Bo z wczena mødrego dobywayø czczy

     [Bo z uczenia mądrego dobywają czci]

   • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[28], volume I, Lviv, page 51:

     Kv czczy boga otczą in honorem dei

     [Ku czci boga otczą in honorem dei]

   • 1930 [c. 1455], “I Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[29], 15, 12:

     W tø dobø powyedzano Samuelowy, ysze Saul prziszedl na Karmelum y wiwyesyl sobye na czescz chorøgew wycyøsznø

     [W tę dobę powiedziano Samuelowi, iże Saul przyszedł na Karmelum i wywiesił sobie na cześć chorągiew wiciężną]

   • 1886 [c. 1455-1460], Emil Kałużniacki, editor, Die polnische Recension der Magdeburger Urtheile und die einschlägigen deutschen, lateinischen und czechischen Sammlungen, page 178:

     Mogą k temv przyszwolycz gyny przyszasznyczy..., gdy to nye gest naprzeczyw gych przyszandze a myasty ku czczy

     [Mogą k temu przyzwolić jini przysiężnicy..., gdy to nie jest naprzeciw jich przysiędze a miasty ku czci]

   • 1874-1891 [1455-1460], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[30], [31], [32]}, volume XIX, page 110:

     Chwala thobye gospodzyne, ysz o thwych szwyatych czescz slyne

     [Chwała tobie godpodzinie, iż o twych świętych cześć słynie]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 98:

     Czescz non timebit te, o rex gentium? Tuum est enim decus

     [Cześć non timebit te, o rex gentium? Tuum est enim decus]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[33], Krakow, Brodnia, page 48a:

     A przetosz wisszokosczi czczi wasszey ządam..., abisczie my bili na pomocz w kazdey potrzebie

     [A przetoż wysokości czci waszej żądam..., abyście mi były na pomoc w każdey potrzebie]

   • 1880-1894 [XV ex.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[34], volume I, page 150:

     Tobye, oczcze nyebyeszky, bącz czescz

     [Tobie, oćce niebieski, bądź cześć]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[35], page 181:

     Saducei... dusz wszech pospolicie mąk nie wierzyli ani czci, ani dosto­ jeństwa

     [Saducei... dusz wszech pospolicie mąk nie wierzyli ani czci, ani dosto­ jeństwa]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[36], page 381:

     Przyszedwszy ten, który cie wezwał, i rzekł tobie: Przyjacielu, siądź wysszej. Tedy tobie cześć będzie przede wszytkimi godującymi po spełu

     [Przyszedwszy ten, który cie wezwał, i rzekł tobie: Przyjacielu, siądź wysszej. Tedy tobie cześć będzie przede wszytkimi godującymi po spełu]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[37], page 647:

     (Żydzi) rzekli miedzy sobą:... Damyji poganom w ręce, a tego będziemy wieliką cześć mieć

     [(Żydzi) rzekli miedzy sobą:... Damyji poganom w ręce, a tego będziemy wieliką cześć mieć]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[38], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 8, 6:

     Czso iest czlowek, isz gi pomnisz...? Slawø y czczø coronowal ies gi

     [Cso jest człowiek, iż ji pomnisz...? sławą i czcią koronował jeś ji]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[39], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 95, 7:

     Przinescze gospodnu, oczcziszni goganow, przinescze bogu slawø y czescz!

     [Przynieście Gospodnu, oćczyzny poganow, przynieście Bogu sławę i cześć!]

   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[40], Miechów, page dv 2:

     Ta sloua pise suøti Lucas na cesch y na falø godom nyneysim

     [Ta słowa pisze Święty Łukasz na cześć i na fałę godom niniejszym]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[41], Krakow, page 184a:

     Gego oczecz svøthemu Ganu na czescz y na chfalø gestcy mu on kosczol vmuroual byl

     [Jego ociec świętemu Panu na cześć i na chwalę jest-ci mu on kościoł umurował był]

   • 1424, Kanon mszy św., Canon missae., volume III, page 63:

     Prze Ihesu Crista... gest tobye, bogu oczczu... welka czescz y chwala na weky wekom albo przes wyeka, day

     [Prze Jesu Krysta... jest tobie, Bogu Oćcu... w[sz]elka cześć i chwała na wieki wiekom albo przez wieka. Daj]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[42], Krakow, Brodnia, page 102a:

     Nyechay bandze chwala bogu ocz­czu, szynu y duchu szwyąthemu, czeszcz, chwala troyczy szwyathey na weky wyekom

     [Niechaj będzie chwała bogu oćcu, synu, i duchu świętemu, cześć, chwała trojcy świętej na wieki wiekom]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[43], Krakow, Brodnia, page 123b:

     Cziebie dostoyna iest chwala y czescz, gospodnye

     [Ciebie dostojna jest chwała i cześć, gospodnie]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[44], Modlitewnik Nawojki, page 139:

     Thakyez tho przyyaczye thwoye raczylo my bycz na zbawyenye, a thobye kv czczy y kv chwalye

     [Takież to przyjącie twoje raczyło mi być na zbawienie, a tobie ku czci i ku chwale]

   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[45], [46], [47]}, volume XXV, page 265:

     Ku czczy a ku chwale krolewnye a ye welebnemv wnebowzączw

     [Ku czci a ku chwale krolewnie a je wielebnemu wniebowzięciu]

   • 1853 [XV ex.], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page 141:

     Then, kthory thą pyosznką yesth zlozyl, ku czczy, chwale thwey, Chryste, gyą wylozyl

     [Ten, ktory tę piosnkę jest złożył, ku czci, chwale twej, Chryste, ją wyłożył]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[48], page 66:

     Gospodnie,... bądź tobie cześć i chwała wysznego dostojeństwa

     [Gospodnie,... bądź tobie cześć i chwała wysznego dostojeństwa]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 8v:

     Ambitio id est circumdatio vel cupiditas et maxime honoris zadanye czczy

     [Ambitio id est circumdatio vel cupiditas et maxime honoris zadanie czci]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 58r:

     Laus czescz

     [Laus cześć]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 73v:

     Laus czescz

     [Laus cześć]

3. (attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca, Greater Poland) virtue (good behaviors)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[49], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 49, 18:

     Ale grzesznemu rzekl bog: ... Ti zaprawdø ne nasrzal ies czcy y porzucyl ies molwi moie za sø

     [Ale grzesznemu rzekł Bog: ... Ty zaprawdę nienaźrzał jeś czci i porzucił jeś mołwy moje zasię]

   • 1415, Przecław Słota, O zachowaniu się przy stole‎^[50], Łęczyca, Poznań, line 90:

     Tocz szø sly, czszo gym skodzø, bo nas ku fszey czczy przywodzø

     [Toć są szli, czso jim szkodzą, bo nas ku wszej czci]

   • 1885-2024 [XV med.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[51], volume IV, page 593:

     Cyebye przy thwey czscy ostawy

     [Ciebie przy twej czci ostawi]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 83:

     Prze czescz causa discipline, id est honoris

     [Prze cześć causa discipline, id est honoris]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[52], Krakow, Brodnia, page 102b:

     Yako nawyssze drzewo roszplodzylam ... moye czczy

     [Jako nawyższe drzewo rozpłodziłam ... moje czci]

   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[53], [54], [55]}, volume XIX, page 97:

     Poszdrowyon bąncz, Jesu Chryste, wsząlesz czyalo s panny czystey, sbawyenyesz lyvczkye naprawyl, pannasz przy gey czczy szostavyl

     [Pozrowion bądź, Jezu Chryste, usałeś ciało z panny czystej, zbawieniesz ludzkie naprawił, pannaś przy jej czci zostawił]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[56], page 142:

     Iesus myly... bogv y lyvdzem byl wdzyeczen, bo byl pelen madrosczy a czczy myslącz a pyecząlvyącz szye o lyvdskyem zbavyenyv

     [Iesus myły... Bogu i ludziem był wdzięczen, bo był pełen mądrości a czci, myśląc a pieczałując sie o ludskiem zbawieniu]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[57], page 143:

     V takye mlodosczy takyem dostoyenstvem a taką czczyą byl osvyczon

     [W takie młodości takiem dostojeństwem a taką czcią był oświcon]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[58], page 831:

     Korona złota na głowie jego wy­ obrażenia znamieniem świętości, sława czci a uczynek miłosierny żądzy oćcu przyprawiona

     [Korona złota na głowie jego wy­ obrażenia znamieniem świętości, sława czci a uczynek miłosierny żądzy oćcu przyprawiona]

4. (attested in Lesser Poland) strength (virtue and fortitude)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[59], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 28, 4:

     Glos boszy we czcy

     [Głos boży we czci]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[60], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page 43, II:

     Ne winidzesz, bosze, we czczach naszich

     [Nie wynidziesz, boże, we czciach]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[61], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 45, 1:

     Bog nasza vtoka y czescz

     [Bog nasza utoka i cześć]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[62], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 45, 11:

     Bog czczi s nami, prziiemcza nasz

     [Bog czci z nami, przyjemca nasz]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[63], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 59, 13:

     W bodze vczinimi czescz a on ku niczemu prziwedze zamøczaiøcze nas

     [W Bodze uczynimy cześć, a on ku niczemu przywiedzie zamącające nas]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[64], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 67, 12:

     Gospodzin da slowo przepowadnicom czczø welikø

     [Gospodzin da słowo przepowadnikom czcią wielkią]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[65], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 67, 13:

     Crol czcy

     [Krol czci]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[66], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 67, 31:

     Kaszi, bosze, czcy twoiey

     [Każy, boże, czci twojej]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[67], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 77, 5:

     Powadaiocz chwali gospodnowi y czcy iego, y dziwi iego

     [Powiadając chwali gospodnowi i czci jego, i dziwi jego]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[68], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 83, 7:

     Blogoslaweny, gisz *przebiwaio w domu twoiem, gospodne... Bo zaprawdø blogoslawene da zaconanoszcza, poydø ze czcy w czescz

     [Błogosławieni, jiż przebywało w domu twojem, gospodnie... Bo zaprawdę błogosławienie da zakonanośca, pojdą ze czci w cześć]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 85:

     A czescz et yirtutes

     [A cześć et yirtutes]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[69], page 672:

     Opuściła mie cześć moja, a kości moje zmęcony są

     [Opuściła mie cześć moja, a kości moje zmęcony są]

5. (attested in Lesser Poland, Pomerania, Greater Poland, Sieradz-Łęczyca, Masovia) respect, revere
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[70], Krakow, page 180b:

     Aby... gø thy ve *dczy mal

     [Aby... ją ty we czci miał]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[71], Krakow, page gl. 19a:

     Ve czcy in officio

     [we czci in officio]

   • 15th century, Dekalog - Dziesięcioro przykazań bożych - Decem praecepta Dei, volume III, number 3:

     W czudzich rzeczach ne corzisczy, boszą czaszn tako raczy v czczy

     [W cudzych rzeczach nie korzyści, bożą kaźń tak raczy w czci]

   • c. 1478, Dekalog - Dziesięcioro przykazań bożych - Decem praecepta Dei, volume III, number 13:

     Kczeszly myecz laszka moya..., thczysz oczcza..., a k themu ve thczy tobye przyelozone

     [Kcesz li mieć łaskę moję..., czci-ż oćca..., a k temu we czci tobie przełożone]

   • 1874-1891 [XV in.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[72], [73], [74]}, volume XXIV, Grochów, West Pomeranian Voivodeship, Kcynia, page 68:

     Czczi pietatis officia

     [Czci pietatis officia]

   • 1874-1891 [XV in.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[75], [76], [77]}, volume XXIV, Grochów, West Pomeranian Voivodeship, Kcynia, page 70:

     Czescz solempnitas

     [Cześć solempnitas]

   • 1415, Przecław Słota, O zachowaniu się przy stole‎^[78], Łęczyca, Poznań, line 64:

     Mnodzy za to niczsz ne dbayø, ysz gym o czczy powedayø

     [Mnodzy za to nics nie dbają, iż jim o czci powiedają]

   • 1415, Przecław Słota, O zachowaniu się przy stole‎^[79], Łęczyca, Poznań, line 110:

     Przymicze tho powedane przed waszø czescz, panni, pane

     [Przymicie to powiedanie prze[d] waszę cześć, panny, panie!]

   • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[80], volume I, Międzyrzec, Warsaw, page 489:

     Sze czczø cum reuerencia

     [Ze czcią cum reuerencia]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 44:

     Aby mązewye szlawąthny... oszobną czczą v nasz myedzy ginszymy naszymy wyernymy bili poczeszeny

     [Aby mężewie sławętni... osobną czcią u nas miedzy jinszymi naszymi wiernymi byli pocieszeni]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 103:

     Ten sesromoczoni... swyatky czczy dostoynimy, tho yest s wlosczego sczithu dwyema... swąn schlyachtha... doswyathczi

     [Ten sesromocony... świadki czci dostojnymi, to jest s włoszczego szczytu dwiema... swą ślachtę... doświadczy]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[81], [82], [83]}, volume XXV, page 151:

     We czczy super sceptrum magnificum

     [We czci super sceptrum magnificum]

   • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[84], volume V, page 275:

     Czescz a posdrowyenye salus

     [Cześć a pozdrowienie salus]

   • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[85], volume V, page 279:

     Se czczą dzyewyczstwa cum virginitatis honore

     [Ze czcią dziewicstwa cum virginitatis honore]

   • 1930 [c. 1455], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[86], 19, 3:

     Rzekli ksyøszøta... ku Amonowy: Ti mnymasz, bi Dauid prze swø czescz poslal... a nye znamyonasz, isze przeto, abi... opatrzily zemyø twø, przisly k tobye slugy gego

     [Rzekli księżeta... ku Amonowy: Ty mnimasz, by Dawid prze swą cześć posłał... a nie znamionasz, iże przeto, aby... opatrzyli ziemię twą, przyszli k tobie sługi jego]

   • 1886 [c. 1455-1460], Emil Kałużniacki, editor, Die polnische Recension der Magdeburger Urtheile und die einschlägigen deutschen, lateinischen und czechischen Sammlungen, page 310:

     Woythow poszel ma ludzem opowyedacz, ysz mayą gayeny szad, a y foldrowacz, komv prawa potrzeba, moze tho vczynycz sze czczyą podlug prawa

     [Wojtow poseł ma ludziem opowiedzieć, iż mają gajeny sad, a i fołdrować, komu prawa potrzeba, może to uczynić się czcią podług prawa]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[87], page 440:

     Widzicie, iż to miesce, czuż kościoł, jest we czci i za świątość pogaństwu

     [Widzicie, iż to miesce, czuż kościoł, jest we czci i za świątość pogaństwu]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[88], page 712:

     Czy przeklączy byskupovye... ymyelyby... gadacz,... yakoby ten dzyen z vyelyką czczyą obeschly vyelykonoczny

     [Ci przeklęci biskupowie... imieliby... gadać,... jako by ten dzień z wieliką czcią obeszli wielikonocny]

   • 1874-1891 [1436], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[89], [90], [91]}, volume XXIII, page 277:

     Sueczkim *czam mundanis honoribus

     [Świeckim czciam mundanis honoribus]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[92], [93], [94]}, volume XXII, page 234:

     Geny mowili, eze temu blogo, gen ma dossicz gymyenya... Drudzi mowili, eze blogoscz wyrzchnya gest gescz a pycz dobrze... A trzeczy cladli blogoscz we czczy tego swyata a w mądrosczi

     [Jeni mowili, eże temu błogo, jen ma dosyć jimienia... Drudzy mowili, eże błogość wirzchnia jest jeść a pić dobrze... A trzeci kładli błogość we czci tego świata a w mądrości]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[95], [96], [97]}, volume XXII, page 235:

     Vbodzi duchem są nawyączey czy, gisch gymyenya a tego swyata czczy ny zacz nye wazą

     [Ubodzy duchem są nawięcej ci, jiż jimienia a tego świata czci ni zacz nie ważą]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[98], [99], [100]}, volume XXII, page 248:

     Eze ludze conyeczney czirekwye, tho gest czassow naposlednyeyschich, ... myeli bicz silno falą swyeczską vyączy a czescz tego swyata mylowacz

     [Eże ludzie koniecznej cyrekwie, to jest czasow napośledniejszych, ... mieli być silno fałą świecską ujęci a cześć tego świata miłować]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[101], page 778:

     Żydowie... ji chcieli uchować i uczynić królem, a on przed nimi uciekł, nie żądając czci świeckiej

     [Żydowie... ji chcieli uchować i uczynić królem, a on przed nimi uciekł, nie żądając czci świeckiej]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[102], [103], [104]}, volume XXV, page 156:

     *Ed eius obsequium ku yego posludzye a ku czczy

     [*Ed eius obsequium ku jego posłudze a ku czci]

6. (attested in Lesser Poland, Masovia, Sieradz-Łęczyca) dignity (elevation of mind or character)
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[105], Krakow, page gl. 105a:

     Velika czescz magna enim dignitas est esse episcopum

     [Wielika cześć magna enim dignitas est esse episcopum]

   • 1874-1891 [c. 1420], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[106], [107], [108]}, volume XXIV, page 85:

     Benefici vocantur weszwani szø czczy *trzymaioczi, dobrodzeye szø weszwani albo czczi roszdawaiøczi

     [Benefici vocantur wezwani są czci trzyjamący, dobrodzieje są wezwani albo czci rozdawający]

   • 1877-1881 [1437], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 228, page 86:

     Czescz decus

     [Cześć decus]

   • 1877-1881 [1437], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 228, page 86:

     Czczy fasces, id esthonores

     [Czci fasces, id esthonores]

   • 1877-1881 [1437], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 228, page 86:

     Cze[s]cz fastigium

     [Cześć fastigium]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 58:

     Then przeseczczywy ostan na wyeky any gemv yawny mayą bycz porti ktorych czczy

     [Ten przezeczciwy ostań na wieki, ani jemu jawny mają być porty ktorych czci]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[109], [110], [111]}, volume XXV, page 158:

     Czescz dignitas ordinis

     [Cześć dignitas ordinis]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[112], [113], [114]}, volume XXII, Łęczyca, page 10:

     Gdy odpadną czczy sepultis honoribus

     [Gdy odpadną czci sepultis honoribus]

   • 1901 [1477], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume II, page 323:

     Llawnicze *czyczy assessorie dignitatis

     [Llawnicze *czci assessorie dignitatis]

   • 1874-1891 [c. 1500], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[115], [116], [117]}, volume XLVII, page 372:

     *Czesz decus

     [Cześć decus]

7. (attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca) decoration; object of honor or pride
   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[118], Krakow, Brodnia, page 53b:

     Mnyeszi Iakubie... y Jakubie wiensi..., panny Mariey syestrzeny..., o czczi wielka rodu!

     [Mnieszy Jakubie... i Jakubie Wię[c]szy..., Panny Maryjej siestrzeni..., o czci wielka rodu!]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[119], Modlitewnik Nawojki, page 174:

     Pozdrowyona bandz, Maria, czczy y corono dzyewycz szwyąthych

     [Pozdrowiona bądź, Maria, czci i korona dziewic świętych]

8. (attested in Masovia) state, condition
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 6:

     Znamyonvgemi *cako zandayąncz, abi poddani naschi..., kthoregokoli stadla biliby y czczi, czestnye zyli

     [Znamionujemy kako żądając, aby poddani naszy..., ktoregokoli stadła byliby i czci, czestnie żyli]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 58:

     Kthorykole dzewyczą, ktoreykole czczy abo stadia by byla..., dzewstwa sbawyl, zywoth gego bącz na mylosczy tak osyloney dzewky

     [Ktorykole dziewicą, ktorejkole czci abo stadia b była..., dziewstwa zbawił, żywot jego bądź na miłości tak osilonej dziewki]

9. (attested in Sieradz-Łęczyca, Greater Poland) feast, banquet
   • 1415, Przecław Słota, O zachowaniu się przy stole‎^[120], Łęczyca, Poznań, line 56:

     V wody szø poczina czescz: drzewey, nisz gdi szødø gestcz, tedyø na røcze dayø

     [U wody się poczyna cześć, drzewiej niż gdy siędą jeść, tedy ją na ręce dają]

   • 1868 [1477], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[121], volume XVIII, page 145:

     Quia tu ipsum Iohannem... violenter percussisti, ipso Iohanne protunc in convivio al. na thczy in Kruhil apud kmethonem Fyedor existente

     [Quia tu ipsum Iohannem... violenter percussisti, ipso Iohanne protunc in convivio al. na czci in Kruhil apud kmethonem Fyedor existente]

10. (attested in Lesser Poland, hapax legomenon) The meaning of this term is uncertain.
    • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[122], Krakow, page gl. 156a:

      Czescz vtilitas

      [Cześć vtilitas]

11. Corruption of Old Czech cěsta (“road”)
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[123], 24, 40:

      Gospodzyn... poszle angyola swego s tobø, a twø czyeszcz sposoby

      [Gospodzin... pośle anjoła swego z tobą a twą cześć sposobi]

    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[124], 24, 42:

      Panye boze, pana mego Abrama, gdiszesm zezrzal gey *czeszcz, yam tesz w nyey nynye

      [Panie Boże, pana mego Abrama, gdyżeś[m] zeźrzał jej cześć, jam też w niej ninie]

    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[125], 33, 15:

      Ezau rzekl: Prosszø czyø, abi lud moy ostal ss tobø tobye ku czczy

      [Ezai rzekł: Proszę cię, aby lud moj ostał z tobą tobie ku czci]

12. (hapax legomenon) Corruption of cień (“shade”)
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[126], 19, 8:

      A nye czynczye nyczs zlego tym møzom, bocz sø weszly se czczyø w moy dom

      [A nie czyńcie nics złego tym mężom, boć są weszli se czcią w moj dom]

Derived terms

adjectives

• czestny

nouns

• czestnik

verbs

• czcić impf
• cześć czynić impf
• cześć włożyć impf
• uwłoczyć czci bożej impf
• żądać czci impf

Related terms

adverbs

• czesno
• czestnie

nouns

• czciciel
• czestne
• czestność

Descendants

• Polish: cześć
• Silesian: cześć, czyść

References

• Boryś, Wiesław (2005) “cześć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “cześć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “cześć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “cześć”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Brückner, Aleksander (1927) “cześć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna
• Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “cześć”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN
• K. Nitsch, editor (1955), “cześć”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 375
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “cześć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “cześć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Wanda Decyk-Zięba, Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Zygmunt Gałecki, Justyna Garczyńska, Halina Karaś, Alina Kępińska, Anna Pasoń, Izabela Stąpor, Barbara Taras, Izabela Winiarska-Górska (2008) “cześć”, in Wanda Decyk-Zięba, Stanisław Dubisz, editors, Glosariusz staropolski - dydaktyczny słownik etymologiczny [Old Polish Glossary - Didactic Etymological Dictionary] (in Polish), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, →ISBN, page 22

Polish

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *kʷeyt-

Proto-Slavic *čь̏stь

Old Polish cześć

Polish cześć

Inherited from Old Polish cześć.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈt͡ʂɛɕt͡ɕ/, /ˈt͡ʂɛɕ/, /ˈt͡ʂɛjɕ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈt͡ʂɛɕt͡ɕ/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Audio 3:

  (file)

• Audio 4:

  (file)

• Rhymes: -ɛɕt͡ɕ, -ɛɕ, -ɛjɕ
• Syllabification: cześć

Interjection

cześć

1. (informal) Form of greeting or farewell used with someone with which one is on a first-name basis with or on informal, familiar terms with; hi; hello; bye

   Synonyms: hej, siema; na razie, pa

   Cześć, chcesz coś zjeść? ― Hi, do you want to eat something?

Noun

cześć f

1. reverence (great respect shown to a person, supernatural being, or thing, manifested in the form of behavior appropriate to a given social community)

   Near-synonym: szacunek

2. honor (sense of self-worth that makes a person act according to certain rules and the respect he or she finds in other people)

   Near-synonym: honor

   1. (Middle Polish, of a woman) virginity

      Synonym: dziewictwo

3. reverence (reigious worship, adoration)

   Near-synonym: kult

   1. (Middle Polish) celebration in honor of someone

      Synonym: uroczystość

   2. (Middle Polish) feast or repast in honor of someone

      Synonyms: poczęstunek, uczta

   3. (Middle Polish, figuratively) rest

      Synonyms: próżnowanie, wypoczynek

4. (obsolete) formal title of respect; your Honor
5. (Middle Polish) greatness; power; splendor
6. (Middle Polish) eternal happiness
7. (Middle Polish) fame

   Synonyms: rozgłos, sława

8. (Middle Polish) prestige (high social position)
   1. (Middle Polish) ornateness, splendor, magnificence; power
9. (Middle Polish) state; condition

   Synonym: stan

10. (Middle Polish) item of pride

    Synonym: chluba

11. (Middle Polish) church valuables

Declension

Declension of cześć

	singular
nominative	cześć
genitive	czci
dative	czci
accusative	cześć
instrumental	czcią
locative	czci
vocative	czci

Derived terms

adjectives

• bez czci i wiary
• czcigodny

interjections

• cześć pamięci
• cześć pracy

nouns

• czciciel
• czcicielka

particles

• i cześć

prepositions

• ku czci
• na cześć

verbs

• czcić impf
• poczcić pf
• uczcić pf

verbs

• odsądzić od czci i wiary pf, odsądzać od czci i wiary impf

Related terms

adjectives

• bezecny

adverbs

• bezecnie
• czcigodnie

nouns

• bezcześć
• bezeceństwo
• bezecnik
• bezecność

verbs

• bezcześcić impf
• zbezcześcić pf, zbezczeszczać impf

Further reading

• cześć I in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• cześć II in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• cześć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “cześć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CZEŚĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 14.11.2022
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “cześć”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “cześć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “cześć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 390

Silesian

Alternative forms

• czyść

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *kʷeyt-

Proto-Slavic *čь̏stь

Old Polish cześć

Silesian cześć

Inherited from Old Polish cześć.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ʂɛɕt͡ɕ/
• Rhymes: -ɛɕt͡ɕ
• Syllabification: cześć

Noun

cześć f

1. hospitality, refreshments; dinner, feast
2. honor; pride

Further reading

• cześć in silling.org
• Henryk Jaroszewicz (2022) “cześć”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 70
• Eugeniusz Kosmała (2023) Dykcjōnôrz Polsko-Ślonskiy (in Silesian), section C, page 96
• Michał Przywara (c. 1900) “cześć”, in Narzecza śląskie napisał ks. Michał Przywara. C. Słownik‎^[127]