կաղամախի

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Armenian[edit]

Armenian Wikipedia has an article on:
Wikipedia hy

Alternative forms[edit]

Etymology[edit]

Learned borrowing from Old Armenian կաղամախի (kałamaxi).

Pronunciation[edit]

Noun[edit]

կաղամախի • (kaġamaxi)

  1. Eurasian aspen, Populus tremula[1][2]
    Synonym: բարդի դողդոջուն (bardi doġdoǰun)
    Hypernym: բարդի (bardi)

Declension[edit]

u-type, inanimate (Eastern Armenian)
singular plural
nominative կաղամախի (kaġamaxi) կաղամախիներ (kaġamaxiner)
dative կաղամախու (kaġamaxu) կաղամախիների (kaġamaxineri)
ablative կաղամախուց (kaġamaxucʻ) կաղամախիներից (kaġamaxinericʻ)
instrumental կաղամախով, կաղամախիով (kaġamaxov, kaġamaxiov) կաղամախիներով (kaġamaxinerov)
locative կաղամախում, կաղամախիում (kaġamaxum, kaġamaxium) կաղամախիներում (kaġamaxinerum)
definite forms
nominative կաղամախին (kaġamaxin) կաղամախիները/կաղամախիներն (kaġamaxinerə/kaġamaxinern)
dative կաղամախուն (kaġamaxun) կաղամախիներին (kaġamaxinerin)
1st person possessive forms (my)
nominative կաղամախիս (kaġamaxis) կաղամախիներս (kaġamaxiners)
dative կաղամախուս (kaġamaxus) կաղամախիներիս (kaġamaxineris)
ablative կաղամախուցս (kaġamaxucʻs) կաղամախիներիցս (kaġamaxinericʻs)
instrumental կաղամախովս, կաղամախիովս (kaġamaxovs, kaġamaxiovs) կաղամախիներովս (kaġamaxinerovs)
locative կաղամախումս, կաղամախիումս (kaġamaxums, kaġamaxiums) կաղամախիներումս (kaġamaxinerums)
2nd person possessive forms (your)
nominative կաղամախիդ (kaġamaxid) կաղամախիներդ (kaġamaxinerd)
dative կաղամախուդ (kaġamaxud) կաղամախիներիդ (kaġamaxinerid)
ablative կաղամախուցդ (kaġamaxucʻd) կաղամախիներիցդ (kaġamaxinericʻd)
instrumental կաղամախովդ, կաղամախիովդ (kaġamaxovd, kaġamaxiovd) կաղամախիներովդ (kaġamaxinerovd)
locative կաղամախումդ, կաղամախիումդ (kaġamaxumd, kaġamaxiumd) կաղամախիներումդ (kaġamaxinerumd)

Derived terms[edit]

References[edit]

  1. ^ Ġazaryan, Ṙ. S. (1981) “բարդի դողդոջուն”, in Busanunneri hayeren-latineren-ṙuseren-angleren-franseren-germaneren baṙaran [Armenian–Latin–Russian–English–French–German Dictionary of Plant Names], Yerevan: University Press, § 147c, page 16b
  2. ^ Grigoryan A. (1979) “կաղամախի”, in Hambarjumyan V. H. et al., editors, Haykakan sovetakan hanragitaran [Soviet Armenian Encyclopedia] (in Armenian), volume 5, Yerevan: Haykakan sovetakan hanragitarani glxavor xmbagrutʻyun, page 194a

Old Armenian[edit]

Alternative forms[edit]

Etymology[edit]

Usually considered a borrowing from an unidentified source.[1][2]

Ačaṙean connects with similar words in languages of Azerbaijan and the Caucasus, namely Salmas Azerbaijani kələmbur (“white poplar”), Tabriz Azerbaijani qələmə (“poplar”), Lak кӏялахӏи (kʼaˤlaħi, “poplar”), and assumes common borrowing into the languages of the region from a lost Urartian or Old Median word. He remarks that the homeland of the tree is unknown but that it spread eastward in view of Tehrani Persian تبریزی (tabrizi, “of or belonging to Tabriz; poplar-tree”),[3] but according to Hacaloğlu, the latter is the black poplar, Populus nigra.[4]

Saradževa, based on J̌ahukyan's personal communication, adduces also the Hesychian gloss καλαμίνδαρ (kalamíndar, “πλάτανος ἡδονιεῖς = plane-tree according to Edoni”), which is usually taken as a Thracian word of unknown origin, obviously containing *dar (“tree”) from Proto-Indo-European *dóru as the second component.[5] Saradževa further compares Hesychian καλαδία (kaladía, “ῥυκάνη = plane-tree”).[5] She assumes a borrowing from a Mediterranean substrate for all these words.

Martirosyan connects also dialectal Ararat Armenian կալամա ծառ (kalama caṙ), քալամբըռ (kʻalambəṙ) and considers կաղամ-ախ(-ի) (kałam-ax(-i)) a Mediterranean/Pontic tree name composed of *kalam- and a "tree-suffix" -ախ (-ax).[6][7] He explains the Azerbaijani parallel by dissimilation from *kalam-dar (again with *dar (“tree”)) → *kalam-bar, but this is based on the unreliable Salmas Azerbaijani form kälämbär quoted by Ačaṙean.

The following forms usually are not cited in the literature, but clearly are related: dialectal Nakhijevan Azerbaijani kələnbir, kələmbir (“a kind of tree, probably aspen”), South Azerbaijani کلنبوُر (kələnbur), کلمپور (kələmpur, “Tilia”), göy qələmə (“white poplar”). Moreover, Azerbaijani qələmə (“poplar”) given by Ačaṙean is much more widespread than assumed by him and has the additional meaning ‘plane-tree’ in dialects. The supposed Rutul form kalax ‘poplar’ cited by Ačaṙean based on Erckert[8] does not exist in modern materials on the language and should be amended to къавах (“poplar”) and joined with Lezgi къавах (q̄avaχ, “poplar”) and other Caucasian forms cited by J̌ahukyan,[9] all of which, however, should be removed from comparison as recent Turkic borrowings.

In reality, probably a Northeast Caucasian borrowing, from a native Northeast Caucasian compound containing a word for ‘white’ of the form *kala- or similar (compare inherited Lak кӏяла (kʼaˤla, “white”)) and a certain tree name, perhaps ‘poplar’, or even simply ‘wood, timber’ or ‘tree’: compare Chechen мах (max, “aspen”), Ingush мих (mix), миха (mixa, “aspen; poplar”), Avar мах (max, “birch”), in oblique cases махи- (maxi-), Lak мархъ (marq, “poles for planking the ceiling; birch”), мурхь (murx̂, “tree”), мак (mak, “softwood”), dialectal махъ (maq, “birch”), гьи (hi, “birch”), Tsez мей (mey), ме (me, “birch”), Budukh мерх (merx, “birch”), Dargwa махъ (maq, “birch”), Chechen маъ (maʔ, “alder”), Ingush миинг (miı̇ng, “alder”), мехинг (mexing), михинг (mixing, “poplar”) etc. For the middle element of καλα-μίν-δαρ (kala-mín-dar) compare especially the quoted Ingush forms. For the final element of Armenian կալա-մա (kala-ma), Azerbaijani qələ-mə compare Chechen маъ (maʔ, “alder”), Tsez мей (mey, “birch”). The unetymologized Ancient Greek καλαμίνθη (kalamínthē, “a good-smelling plant”) may contain the same *kala- ‘white’; for the second part compare the Kulturwort Armenian մանդակ (mandak).

Such a compound is represented by Lak кӏялахӏи (kʼaˤlaħi), кӏяла-гьи (kʼaˤla-hi, “birch; possibly aspen, poplar”). See it for more.

For most of the above and many other Caucasian tree designations Nikolayev / Starostin reconstruct three separate Proto-Northeast Caucasian roots with reflexes in modern languages which are similar and tend to contaminate.[10][11][12]

For tree names formed from a color compare Martirosyan 2010: “[the poplar, aspen, linden, plane] display a similar etymological pattern involving a semantic derivation from ideas like ‘shiny, bright’ and ‘pure’... The connection is based on the bright whiteness of the birchbark.”[13] Note also the names of Populus alba in other languages, which contain the word for ‘white’ or ‘silver’: Azerbaijani göy qələmə, ağca-qovaq, Turkish ak-kavak, Jewish Literary Aramaic לְבָן (ləḇān), לְבַן (ləḇan, “white poplar”) from the root ל־ב־ן (l-b-n, “white”), Classical Syriac ܚܘܪܐ (ḥawrā), Arabic حَوْر (ḥawr) belonging to the root ܚ-ܘ-ܪ (ḥ-w-r), ح و ر (ḥ-w-r) meaning “contrasting by white”, Russian то́поль серебри́стый (tópolʹ serebrístyj, literally “silvery poplar”), Central Kurdish سپیدار (spîdar, literally “white tree”), English white poplar. Note also Kabardian пхъэхуей (pχɛxʷujej, “birch”, literally “wood-white”).

Noun[edit]

կաղամախի • (kałamaxi)

  1. a species of poplar, namely white poplar, Populus alba and/or Eurasian aspen, Populus tremula
    • 5th century, Bible, Isaiah 41.19:
      Եւ բղխեցուցից յանջուր երկրին զմայրն եւ զտօսախն, զմուրտն եւ զնոճն եւ զսօսն, զսարդն եւ զսարոյն եւ զկաղամախն, զգին եւ զփայտն իւղոյ։
      Ew błxecʻucʻicʻ yanǰur erkrin zmayrn ew ztōsaxn, zmurtn ew znočn ew zsōsn, zsardn ew zsaroyn ew zkałamaxn, zgin ew zpʻaytn iwłoy.
      I will produce in the dry land the cedar and box, the myrtle and cypress and plane, the cedar and cypress and white poplar, the juniper and the olive wood.
    • 5th century, Bible, Hosea 4.13:
      […] ի ներքոյ կաղնեաց եւ կաղամախեաց եւ վարսաւոր ծառոց […]
      […] i nerkʻoy kałneacʻ ew kałamaxeacʻ ew varsawor caṙocʻ […]
      […] under oaks and white poplars and leafy trees […]
    • 5th century, Agatʿangełos, Patmutʿiwn Hayocʿ [History of the Armenians] § 644:
      որպէս մայրն և նոճն և շոճն ե թեղօշն և սարդն և սարոյն և սոսն և յակրին և գին և կաղամախն և ուռին և տօսախն։
      orpēs mayrn ew nočn ew šočn e tʻełōšn ew sardn ew saroyn ew sosn ew yakrin ew gin ew kałamaxn ew uṙin ew tōsaxn.
    • 6th–12th? centuries, Baṙkʿ Gałianosi [The Greek–Armenian Dictionary to Galen]
  2. possibly pine
    • 5th century, Bible, 2 Chronicles 2.8:
      Եւ տացես բերել ինձ փայտս սարոյն մայր և կաղամախ ի Լիբանան լեռնէ […]
      Ew tacʻes berel inj pʻayts saroyn mayr ew kałamax i Libanan leṙnē […]
      Send me also cypress, cedar and kałamax wood out of Mount Lebanon […]
    • 5th century, Basil of Caesarea, Yałags Vecʿawreay ararčʿutʿean [Homiliae in Hexaemeron] , (1830 edition, page 93):
      Ապա եթէ ոք միտ եդեալ մեղմով ուշ ի կուրծսն, կամ սերմանիս կամ այլ ինչ նման սերմանց գտանէ ի ծառսն, ի սօսքն և կնձնիք և ի կաղամախիքն, և այլ բազում ծառք՝ որ նոցին նմանք են, պտուղ իմն ունին թանձրախիտ տերևօք․
      Apa etʻē okʻ mit edeal mełmov uš i kurcsn, kam sermanis kam ayl inčʻ nman sermancʻ gtanē i caṙsn, i sōskʻn ew knjnikʻ ew i kałamaxikʻn, ew ayl bazum caṙkʻ, or nocʻin nmankʻ en, ptuł imn unin tʻanjraxit terewōkʻ;

Usage notes[edit]

The identification of the tree species has been disputed. In Isaiah, Hosea and Galen translates Ancient Greek λεύκη (leúkē, “white poplar”). In Agatʿangełos found in an enumeration of tree-names, between գի (gi, “juniper”) and ուռի (uṙi, “willow”). In 2 Paralipomenon corresponds to Ancient Greek πεύκη (peúkē, “pine”) in a set of three tree names;[6] this seems to be corroborated by the attestation in Hexaemeron.[6] Still, the identification with "pine" is not conclusive. Among modern scholars Ketikean (apud Ačaṙean) and Łazarean identify with Populus tremula,[3][14] Artʿinean with Populus alba,[15] Mēnēvišean (apud Ačaṙean) with Populus pyramidalis,[3] whereas Diratzouyan with the whole genus Populus.[16]

Declension[edit]

o-a-type
singular plural
nominative կաղամախի (kałamaxi) կաղամախիք (kałamaxikʻ)
genitive կաղամախւոյ (kałamaxwoy) կաղամախեաց (kałamaxeacʻ)
dative կաղամախւոյ (kałamaxwoy) կաղամախեաց (kałamaxeacʻ)
accusative կաղամախի (kałamaxi) կաղամախիս (kałamaxis)
ablative կաղամախւոյ (kałamaxwoy) կաղամախեաց (kałamaxeacʻ)
instrumental կաղամախեաւ (kałamaxeaw) կաղամախեաւք = կաղամախեօք (kałamaxeawkʻ = kałamaxeōkʻ)
locative կաղամախի (kałamaxi) կաղամախիս (kałamaxis)

Descendants[edit]

References[edit]

  1. ^ J̌ahukyan, Geworg (2010) “կաղամախ(ի)”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 376
  2. ^ Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 936
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “կաղամախ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 492ab
  4. ^ Hacaloğlu, Recep Albayrak (1992) “tebrizî”, in Azeri Türkçesi dil kilavuzu: Güney Azeri sahası derleme deneme sözlüğü‎[1], Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, →ISBN, page 275b
  5. ↑ 5.0 5.1 Сараджева, Л. А. (1981) “Этимология армянского названия осины—kałamax [The Etymology of the Armenian kałamax 'asp']”, in Patma-banasirakan handes [Historical-Philological Journal]‎[2] (in Russian), number 4, pages 227–229
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 347
  7. ^ Martirosyan, Hrach (2013) “The place of Armenian in the Indo-European language family: the relationship with Greek and Indo-Iranian”, in Journal of Language Relationship‎[3], number 10, page 114
  8. ^ Erckert, Roderich von (1895) Die Sprachen des kaukasischen Stammes. I. Theil. Wörterverzeichniss (in German), Vienna: Alfred Hölder, page 111
  9. ^ J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʻ lezvi patmutʻyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period]‎[4] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 612
  10. ^ Nikolaev, Sergei L., Starostin, Sergei A. (1994) “*mĭhV”, in A North Caucasian Etymological Dictionary‎[5], Moscow: Asterisk Publishers
  11. ^ Nikolaev, Sergei L., Starostin, Sergei A. (1994) “*mħĕrqwĕ ( ~ -ʕ-, -ɨ̆)”, in A North Caucasian Etymological Dictionary‎[6], Moscow: Asterisk Publishers
  12. ^ Nikolaev, Sergei L., Starostin, Sergei A. (1994) “*nŭlxV ( ~ *nɨ̆lxwV)”, in A North Caucasian Etymological Dictionary‎[7], Moscow: Asterisk Publishers
  13. ^ Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 173
  14. ^ Ġazarean, Ṙ. S. (2000) “կաղամախի”, in Tʻosunean G. B., editor, Grabari baṙaran [Dictionary of Old Armenian] (in Armenian), Yerevan: University Press, page 622b
  15. ^ Artʻinean, Yovhannēs (1913) Astuacašunčʻi tunkerə usumnasiruac mer naxneacʻ tʻargmanutʻean vray [Les plantes de la Bible d’après la version Arménienne du Ve siècle par le docteur Johannès Artignan]‎[8] (in Armenian), Constantinople: K. ew M.Y. Kʻēšišean, page 34
  16. ^ Béguinot, Augusto, Diratzouyan, Nersès (1912) Contributo alla flora dell' Armenia‎[9], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, §§ 71–73, page 36

Further reading[edit]

Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=կաղամախի&oldid=78761018"