उत्थान

Hindi

Etymology

Most likely a learned borrowing from Sanskrit उत्थान (utthāna), but may also have been inherited through Prakrit 𑀉𑀢𑁆𑀣𑀸𑀡 (utthāṇa). Derivation from उत्- (ut-, “above, upwards”) +‎ थान (thān, “place”) is less likely because of the usage of the suffix उत्- (ut-) mostly being restricted to Sanskrit loans.

Pronunciation

• (Delhi Hindi) IPA^(key): /ʊt̪.t̪ʰɑːn/, [ʊt̪̚.t̪ʰä̃ːn]

Noun

उत्थान • (utthān) m (Urdu spelling اُتّھان) (rare, formal)

1. rise, surge, advance

   Synonyms: वृद्धि (vŕddhi), बढ़ना (baṛhnā), बाढ़ (bāṛh)

2. awakening, reinvigoration (as of a people)

   Synonyms: जागरण (jāgraṇ), जागना (jāgnā)

3. (Hinduism) the awakening of Vishnu (on the eleventh day of the bright half of Kartika month)
4. introductory or initial section (of a literary work)
5. joy, pleasure

   Synonyms: सुख (sukh), ख़ुशी (xuśī), प्रसन्नता (prasannatā), हर्ष (harṣ), मोदन (modan), आनंद (ānand), नंद (nand), शर्म (śarm), हर्षित (harṣit)

6. a courtyard

   Synonyms: आँगन (āṅgan), अंगन (aṅgan)

7. war, battle

   Synonyms: युद्ध (yuddh), संग्राम (saṅgrām), जुद्ध (juddh)

8. army

   Synonyms: सेना (senā), सैन्य (sainya), चमू (camū), फ़ौज (fauj), आर्मी (ārmī)

9. manhood

   Synonyms: पौरुष (pauruṣ), पुरुषत्व (puruṣatva)

10. a book

    Synonyms: किताब (kitāb), पुस्तक (pustak), ग्रंथ (granth), उपन्यास (upanyās)

11. limit, boundary

    Synonyms: सीमा (sīmā), मर्यादा (maryādā), मर्याद (maryād), हद (had)

12. proximate cause of disease

Declension

Declension of उत्थान (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	उत्थान utthān	उत्थान utthān
oblique	उत्थान utthān	उत्थानों utthānõ
vocative	उत्थान utthān	उत्थानो utthāno

Further reading

• “उत्थान”, in ریخْتَہ لُغَت (rexta luġat) - Rekhta Dictionary [Urdu dictionary with meanings in Hindi & English], Noida, India: Rekhta Foundation, 2024.
• McGregor, Ronald Stuart (1993) “उत्थान”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press
• Dāsa, Śyāmasundara (1965–1975) “उत्थान”, in Hindī Śabdasāgara [lit. Sea of Hindi words] (in Hindi), Kashi [Varanasi]: Nagari Pracarini Sabha

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• উত্থান (Assamese script)
• ᬉᬢ᭄ᬣᬵᬦ (Balinese script)
• উত্থান (Bengali script)
• 𑰄𑰝𑰿𑰞𑰯𑰡 (Bhaiksuki script)
• 𑀉𑀢𑁆𑀣𑀸𑀦 (Brahmi script)
• ဥတ္ထာန (Burmese script)
• ઉત્થાન (Gujarati script)
• ਉਤ੍ਥਾਨ (Gurmukhi script)
• 𑌉𑌤𑍍𑌥𑌾𑌨 (Grantha script)
• ꦈꦠ꧀ꦡꦴꦤ (Javanese script)
• 𑂇𑂞𑂹𑂟𑂰𑂢 (Kaithi script)
• ಉತ್ಥಾನ (Kannada script)
• ឧត្ថាន (Khmer script)
• ອຸຕ຺ຖານ (Lao script)
• ഉത്ഥാന (Malayalam script)
• ᡠᢠᡨᠠ᠎᠊ᠠᠨᠠ (Manchu script)
• 𑘄𑘝𑘿𑘞𑘰𑘡 (Modi script)
• ᠤᢐᠲᠠᢗᠨᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦤𑦽𑧠𑦾𑧑𑧁 (Nandinagari script)
• 𑐄𑐟𑑂𑐠𑐵𑐣 (Newa script)
• ଉତ୍ଥାନ (Odia script)
• ꢆꢡ꣄ꢢꢵꢥ (Saurashtra script)
• 𑆇𑆠𑇀𑆡𑆳𑆤 (Sharada script)
• 𑖄𑖝𑖿𑖞𑖯𑖡 (Siddham script)
• උත්‍ථාන (Sinhalese script)
• 𑩐𑩒𑩫 𑪙𑩬𑩛𑩯 (Soyombo script)
• 𑚄𑚙𑚶𑚚𑚭𑚝 (Takri script)
• உத்த²ாந (Tamil script)
• ఉత్థాన (Telugu script)
• อุตฺถาน (Thai script)
• ཨུ་ཏྠཱ་ན (Tibetan script)
• 𑒅𑒞𑓂𑒟𑒰𑒢 (Tirhuta script)
• 𑨀𑨃𑨙𑩇𑨚𑨊𑨝 (Zanabazar Square script)

Etymology

A later Vedic corruption of *उत्स्थान (utsthāna), from उद्- (ud-, “above, upwards”) +‎ स्थान (sthāna, “the act of standing; place”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ut.tʰɑ́ː.nɐ/, [ut̚.tʰɑ́ː.nɐ]
• (Classical) IPA^(key): /ut̪ˈt̪ʰɑː.n̪ɐ/, [ut̪̚ˈt̪ʰɑː.n̪ɐ]

Adjective

उत्थान • (utthā́na) stem

1. causing to arise or originate

Declension

Masculine a-stem declension of उत्थान (utthā́na)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उत्थानः utthā́naḥ	उत्थानौ / उत्थाना¹ utthā́nau / utthā́nā¹	उत्थानाः / उत्थानासः¹ utthā́nāḥ / utthā́nāsaḥ¹
Vocative	उत्थान útthāna	उत्थानौ / उत्थाना¹ útthānau / útthānā¹	उत्थानाः / उत्थानासः¹ útthānāḥ / útthānāsaḥ¹
Accusative	उत्थानम् utthā́nam	उत्थानौ / उत्थाना¹ utthā́nau / utthā́nā¹	उत्थानान् utthā́nān
Instrumental	उत्थानेन utthā́nena	उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām	उत्थानैः / उत्थानेभिः¹ utthā́naiḥ / utthā́nebhiḥ¹
Dative	उत्थानाय utthā́nāya	उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām	उत्थानेभ्यः utthā́nebhyaḥ
Ablative	उत्थानात् utthā́nāt	उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām	उत्थानेभ्यः utthā́nebhyaḥ
Genitive	उत्थानस्य utthā́nasya	उत्थानयोः utthā́nayoḥ	उत्थानानाम् utthā́nānām
Locative	उत्थाने utthā́ne	उत्थानयोः utthā́nayoḥ	उत्थानेषु utthā́neṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ā-stem declension of उत्थाना (utthā́nā)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उत्थाना utthā́nā	उत्थाने utthā́ne	उत्थानाः utthā́nāḥ
Vocative	उत्थाने útthāne	उत्थाने útthāne	उत्थानाः útthānāḥ
Accusative	उत्थानाम् utthā́nām	उत्थाने utthā́ne	उत्थानाः utthā́nāḥ
Instrumental	उत्थानया / उत्थाना¹ utthā́nayā / utthā́nā¹	उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām	उत्थानाभिः utthā́nābhiḥ
Dative	उत्थानायै utthā́nāyai	उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām	उत्थानाभ्यः utthā́nābhyaḥ
Ablative	उत्थानायाः / उत्थानायै² utthā́nāyāḥ / utthā́nāyai²	उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām	उत्थानाभ्यः utthā́nābhyaḥ
Genitive	उत्थानायाः / उत्थानायै² utthā́nāyāḥ / utthā́nāyai²	उत्थानयोः utthā́nayoḥ	उत्थानानाम् utthā́nānām
Locative	उत्थानायाम् utthā́nāyām	उत्थानयोः utthā́nayoḥ	उत्थानासु utthā́nāsu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of उत्थान (utthā́na)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उत्थानम् utthā́nam	उत्थाने utthā́ne	उत्थानानि / उत्थाना¹ utthā́nāni / utthā́nā¹
Vocative	उत्थान útthāna	उत्थाने útthāne	उत्थानानि / उत्थाना¹ útthānāni / útthānā¹
Accusative	उत्थानम् utthā́nam	उत्थाने utthā́ne	उत्थानानि / उत्थाना¹ utthā́nāni / utthā́nā¹
Instrumental	उत्थानेन utthā́nena	उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām	उत्थानैः / उत्थानेभिः¹ utthā́naiḥ / utthā́nebhiḥ¹
Dative	उत्थानाय utthā́nāya	उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām	उत्थानेभ्यः utthā́nebhyaḥ
Ablative	उत्थानात् utthā́nāt	उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām	उत्थानेभ्यः utthā́nebhyaḥ
Genitive	उत्थानस्य utthā́nasya	उत्थानयोः utthā́nayoḥ	उत्थानानाम् utthā́nānām
Locative	उत्थाने utthā́ne	उत्थानयोः utthā́nayoḥ	उत्थानेषु utthā́neṣu
Notes	¹Vedic

Noun

उत्थान • (utthā́na) stem, n

1. the act of standing up or rising
2. resurrection

   Synonyms: see Thesaurus:पुनरुज्जीवन

3. coming forth, appearing
4. tumult, sedition
5. effort, exertion

   Synonyms: see Thesaurus:श्रम

6. origin, rise

   Synonyms: see Thesaurus:उत्पत्ति

7. a shed where sacrifices are offered
8. happiness, joy, pleasure

   Synonyms: see Thesaurus:सुख

9. a courtyard

   Synonyms: see Thesaurus:अङ्गन

10. war, battle

    Synonyms: see Thesaurus:युद्ध

11. army

    Synonyms: see Thesaurus:सेना

12. manhood

    Synonyms: see Thesaurus:पौरुष

13. a book

    Synonyms: see Thesaurus:पुस्तक

14. term, limit, boundary

    Synonyms: see Thesaurus:सीमा

15. proximate cause of disease

Declension

Neuter a-stem declension of उत्थान (utthā́na)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उत्थानम् utthā́nam	उत्थाने utthā́ne	उत्थानानि / उत्थाना¹ utthā́nāni / utthā́nā¹
Vocative	उत्थान útthāna	उत्थाने útthāne	उत्थानानि / उत्थाना¹ útthānāni / útthānā¹
Accusative	उत्थानम् utthā́nam	उत्थाने utthā́ne	उत्थानानि / उत्थाना¹ utthā́nāni / utthā́nā¹
Instrumental	उत्थानेन utthā́nena	उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām	उत्थानैः / उत्थानेभिः¹ utthā́naiḥ / utthā́nebhiḥ¹
Dative	उत्थानाय utthā́nāya	उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām	उत्थानेभ्यः utthā́nebhyaḥ
Ablative	उत्थानात् utthā́nāt	उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām	उत्थानेभ्यः utthā́nebhyaḥ
Genitive	उत्थानस्य utthā́nasya	उत्थानयोः utthā́nayoḥ	उत्थानानाम् utthā́nānām
Locative	उत्थाने utthā́ne	उत्थानयोः utthā́nayoḥ	उत्थानेषु utthā́neṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

Terms inherited from *उत्स्थान (utsthāna)

• Ashokan Prakrit: 𑀉𑀲𑁆𑀝𑀸𑀦 (usṭāna, Girnar), 𑀉𑀞𑀸𑀦 (uṭhāna /⁠uṭṭhāna⁠/, Kalsi, Dhauli, Jaugada), 𐨀𐨂𐨛𐨣 (uṭhana /⁠uṭṭhana⁠/, Mansehra)
  • Prakrit: 𑀉𑀝𑁆𑀞𑀸𑀡 (uṭṭhāṇa)
    • Khasa Prakrit:
      • Nepali: उठान (uṭhān)
    • Magadhi Prakrit:
      • Odia: ଉଠାଣ (uṭhaṇô), ଉଠାଣି (uṭhaṇi)
    • Maharastri Prakrit:
      • Marathi: उठाणू (uṭhāṇū)
    • Paisaci Prakrit:
      • Punjabi: ਉਠਾਨ (uṭhān)
    • Sauraseni Prakrit:
      • Sauraseni Apabhramsa:
        • Hindustani: uṭhān

          Hindi: उठान

          Urdu: اُٹھان (uṭhān)

• Pali: uṭṭhāna

Terms inherited from उत्थान (utthā́na)

• Ashokan Prakrit: 𐨀𐨂𐨠𐨣 (uthana /⁠utthana⁠/, Shahbazgarhi)
  • Prakrit: 𑀉𑀢𑁆𑀣𑀸𑀡 (utthāṇa)
    • Assamese: উথাম (utham)
    • Vracada Apabhramsa:
      • Sindhi:

        Arabic script: اُٿاڻِي

        Devanagari script: उथाणी

Learned loans from उत्थान (utthā́na)

• Assamese: উত্থান (utthan)
• Bengali: উত্থান (utthan)
• Gujarati: ઉત્થાન (utthān)
• Hindustani: (or via Prakrit)

  Hindi: उत्थान (utthān)

  Urdu: اُتّھان (utthān)

• Kannada: ಉತ್ಥಾನ (utthāna)
• Maithili:

  Devanagari script: उत्थान (utthān)

  Tirhuta script: 𑒅𑒞𑓂𑒟𑒰𑒢 (utthāna)

• Malayalam: ഉത്ഥാനം (utthānaṁ)
• Odia: ଉତ୍ଥାନ (utthanô)
• Sinhalese: උත්ථානය (utthānaya)
• Tamil: உத்தானம் (uttāṉam)
• Telugu: ఉత్థానము (utthānamu)

Further reading

• Monier Williams (1899) “उत्थान”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 179, column 3.
• Apte, Vaman Shivram (1890) “उत्थान”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan
• Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “utthāˊna”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press