द्वंद्व

Hindi

Examples
बाल-बच्चे ― bāl-bacce ― family (literally, “children and children”) दाल-रोटी ― dāl-roṭī ― food, basic necessities (literally, “daal and roti”)

Etymology

Borrowed from Sanskrit द्वंद्व (dvaṃdva, “pair”).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /d̪ʋən.d̪ʋə/, [d̪wɐ̃n̪.d̪wɐ]

Noun

द्वंद्व • (dvandva) m

1. (grammar) a kind of compound between two nouns of the same case, equivalent to "... and ..."

---

Sanskrit

Alternative forms

• द्वन्द्व (dvandva)

Etymology

A reduplication of the nominative द्व (dva, “two”).

Noun

द्वंद्व • (dvaṃdvá) stem, n or m

; (neuter)

1. pair, couple
   1. male and female
   2. a pair of opposites (e.g. heat and cold, joy and sorrow, etc.)
2. strife, quarrel, contest, fight (esp. between two persons, a duel)
3. stronghold, fortress

; (masculine)

1. (grammar, lexicography, rarely neuter) dvandva (type of compound word)
2. (astrology) Gemini (the sign of the zodiac)
3. (music) a kind of measure
4. (medicine) a species of disease, a complication of two disorders, a compound affection of two humors

Declension

Neuter a-stem declension of द्वंद्व
Nom. sg.	द्वंद्वम् (dvaṃdvam)
Gen. sg.	द्वंद्वस्य (dvaṃdvasya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	द्वंद्वम् (dvaṃdvam)	द्वंद्वे (dvaṃdve)	द्वंद्वानि (dvaṃdvāni)
Vocative	द्वंद्व (dvaṃdva)	द्वंद्वे (dvaṃdve)	द्वंद्वानि (dvaṃdvāni)
Accusative	द्वंद्वम् (dvaṃdvam)	द्वंद्वे (dvaṃdve)	द्वंद्वानि (dvaṃdvāni)
Instrumental	द्वंद्वेन (dvaṃdvena)	द्वंद्वाभ्याम् (dvaṃdvābhyām)	द्वंद्वैः (dvaṃdvaiḥ)
Dative	द्वंद्वाय (dvaṃdvāya)	द्वंद्वाभ्याम् (dvaṃdvābhyām)	द्वंद्वेभ्यः (dvaṃdvebhyaḥ)
Ablative	द्वंद्वात् (dvaṃdvāt)	द्वंद्वाभ्याम् (dvaṃdvābhyām)	द्वंद्वेभ्यः (dvaṃdvebhyaḥ)
Genitive	द्वंद्वस्य (dvaṃdvasya)	द्वंद्वयोः (dvaṃdvayoḥ)	द्वंद्वानाम् (dvaṃdvānām)
Locative	द्वंद्वे (dvaṃdve)	द्वंद्वयोः (dvaṃdvayoḥ)	द्वंद्वेषु (dvaṃdveṣu)

Masculine a-stem declension of द्वंद्व
Nom. sg.	द्वंद्वः (dvaṃdvaḥ)
Gen. sg.	द्वंद्वस्य (dvaṃdvasya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	द्वंद्वः (dvaṃdvaḥ)	द्वंद्वौ (dvaṃdvau)	द्वंद्वाः (dvaṃdvāḥ)
Vocative	द्वंद्व (dvaṃdva)	द्वंद्वौ (dvaṃdvau)	द्वंद्वाः (dvaṃdvāḥ)
Accusative	द्वंद्वम् (dvaṃdvam)	द्वंद्वौ (dvaṃdvau)	द्वंद्वान् (dvaṃdvān)
Instrumental	द्वंद्वेन (dvaṃdvena)	द्वंद्वाभ्याम् (dvaṃdvābhyām)	द्वंद्वैः (dvaṃdvaiḥ)
Dative	द्वंद्वाय (dvaṃdvāya)	द्वंद्वाभ्याम् (dvaṃdvābhyām)	द्वंद्वेभ्यः (dvaṃdvebhyaḥ)
Ablative	द्वंद्वात् (dvaṃdvāt)	द्वंद्वाभ्याम् (dvaṃdvābhyām)	द्वंद्वेभ्यः (dvaṃdvebhyaḥ)
Genitive	द्वंद्वस्य (dvaṃdvasya)	द्वंद्वयोः (dvaṃdvayoḥ)	द्वंद्वानाम् (dvaṃdvānām)
Locative	द्वंद्वे (dvaṃdve)	द्वंद्वयोः (dvaṃdvayoḥ)	द्वंद्वेषु (dvaṃdveṣu)

Derived terms

• देवताद्वंद्व (devatādvaṃdva)
• द्वंद (dvaṃda)
• द्वंद्वचर (dvaṃdvacara)
• द्वंद्वचारिन् (dvaṃdvacārin)
• द्वंद्वज (dvaṃdvaja)
• द्वंद्वदुःख (dvaṃdvaduḥkha)
• द्वंद्वभाव (dvaṃdvabhāva)
• द्वंद्वभिन्न (dvaṃdvabhinna)
• द्वंद्वभूत (dvaṃdvabhūta)
• द्वंद्वमोह (dvaṃdvamoha)
• द्वंद्वयुद्ध (dvaṃdvayuddha)
• द्वंद्वयुद्धवर्णन (dvaṃdvayuddhavarṇana)
• द्वंद्वयोधिन् (dvaṃdvayodhin)
• द्वंद्वलक्षणवाद (dvaṃdvalakṣaṇavāda)
• द्वंद्वविचार (dvaṃdvavicāra)
• द्वंद्वशस् (dvaṃdvaśas)
• द्वंद्वसम्प्रहार (dvaṃdvasamprahāra)
• द्वंद्वसहिष्णुता (dvaṃdvasahiṣṇutā)
• द्वंद्वसहिष्णुत्व (dvaṃdvasahiṣṇutva)
• द्वंद्वातीत (dvaṃdvātīta)
• द्वंद्वादिकोश (dvaṃdvādikośa)
• द्वंद्वाराम (dvaṃdvārāma)
• द्वंद्वालाप (dvaṃdvālāpa)
• द्वंद्विन् (dvaṃdvin)
• द्वंद्वीभू (dvaṃdvībhū)

 

Related terms

• बहुव्रीहि (bahuvrīhi)
• तत्पुरुष (tatpuruṣa)

Descendants

• English: dvandva
• Telugu: ద్వంద్వము (dvandvamu)

References

• Monier Williams (1899) “द्वंद्व”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 503.