լեզու
Jump to navigation
Jump to search
Armenian[edit]
Etymology[edit]
From Old Armenian լեզու (lezu).
Pronunciation[edit]
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [leˈzu]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [leˈzu]
Audio (Eastern Armenian) (file)
Noun[edit]
լեզու • (lezu)
- tongue (of humans and animals)
- լեզվի ծայրին (ծերին) լինել ― lezvi cayrin (cerin) linel ― to be on the tip of one's tongue
- լեզվի կապը (կապերը՝ կապանքները) խզել՝ կտրել ― lezvi kapə (kaperə, kapankʻnerə) xzel, ktrel ― to break the silence, to start speaking
- լեզվի կապերը բացվել՝ արձակվել՝ քանդվել ― lezvi kaperə bacʻvel, arjakvel, kʻandvel ― to receive an opportunity to speak
- լեզվի տակ մի բան (բան մը) լինել (ըլլալ), ունենալ ― lezvi tak mi ban (ban mə) linel (əllal), unenal ― to have something to say
- լեզվի տակ մնալ ― lezvi tak mnal ― to not respond, to leave someone's words unanswered, to swallow someone's hurtful words
- լեզվի տակ ըկնել ― lezvi tak əknel ― to become the subject of gossip
- լեզվի տակին ոսկոր՝ փուշ չլինել ― lezvi takin oskor, pʻuš čʻlinel ― to speak easily or fluently
- լեզվին գալ ― lezvin gal ― to retort, to talk back
- լեզվին դիմանալ ― lezvin dimanal ― to be able to reply or retort
- լեզվին զոռ տալ ― lezvin zoṙ tal ― to coax one's way into something, to talk nonsense
- լեզվին տալ ― lezvin tal ― 1) to retort; 2) to try, to attempt; 3) see լեզվին զոռ տալ
- լեզվին փակ՝ փականք դնել ― lezvin pʻak, pʻakankʻ dnel ― 1) to fall silent; 2) to silence
- լեզվից թույն կաթել / լեզվի ծայրին թույն լինել ― lezvicʻ tʻuyn katʻel / lezvi cayrin tʻuyn linel ― to say or write sharp, caustic words
- լեզու ածել ― lezu acel ― to plead, to beg
- լեզու առնել ― lezu aṙnel ― 1) to gain the ability to speak; 2) to begin to speak (of children); 3) to dare to speak, to speak up; 4) to gossip, to complain
- լեզու բերան չունենալ ― lezu beran čʻunenal ― to not be able to speak well, to be ineloquent
- լեզու գործածել ― lezu gorcacel ― to speak
- լեզու գտնել ― lezu gtnel ― to agree, to speak the same language
- լեզու դառնալ ― lezu daṙnal ― to speak enthusiastically, to speak tirelessly for a long time
- լեզու դարձնել ― lezu darjnel ― to retort, to talk back
- լեզու դնել բերանը ― lezu dnel beranə ― 1) to retort, to talk back; 2) to learn or teach to say anything
- լեզու ելնել ― lezu elnel ― 1) to begin to speak; 2) to begin to have the ability to speak (of children)
- լեզու թաթախել ― lezu tʻatʻaxel ― (used especially in the negative) to talk to someone, to exchange one or two words
- լեզու թացացնել՝ թրջել ― lezu tʻacʻacʻnel, tʻrǰel ― same as լեզու թաթախել
- լեզու թափել ― lezu tʻapʻel ― 1) to coax, to cajole; 2) to speak eloquently
- լեզու լինել ― lezu linel ― 1) to gain the ability to speak; 2) to begin to speak (of children)
- լեզու խառնել ― lezu xaṙnel ― to argue, to bring about a quarrel
- լեզու կտրել՝ կտրվել ― lezu ktrel, ktrvel ― to speak passionately, to talk a lot
- լեզու հանել ― lezu hanel ― 1) to stick one's tongue out; 2) to retort; 3) to beg, to plead
- լեզու չունենալ ― lezu čʻunenal ― 1) to be mute; 2) to be deprived of the ability to speak; 3) to not have the right to speak
- լեզու տալ ― lezu tal ― 1) to make someone speak; 2) see լեզու դարձնել; 3) to give someone the ability to speak
- լեզու ցույց տալ ― lezu cʻuycʻ tal ― 1) to stick one's tongue out; 2) to answer or speak sternly
- լեզու ու բերան կտրել (կտրիլ) ― lezu u beran ktrel (ktril) ― same as լեզու կտրել՝ կտրվել
- լեզու ունենալ ― lezu unenal ― to be talkative, chatty, gabby
- լեզուն ատամի՝ ատամների տակ պահել ― lezun atami, atamneri tak pahel ― 1) to hold one's tongue, to keep quiet; 2) to keep one's lip sealed, to not reveal a secret
- լեզուն արձակել ― lezun arjakel ― 1) to bring about a desire to speak, to make someone talk; 2) to begin to speak
- լեզուն բան ընկնել ― lezun ban ənknel ― to begin to speak
- լեզուն բանալ՝ բաց անել ― lezun banal, bacʻ anel ― 1) to make someone talk, to give someone heart; 2) to begin to speak
- լեզու բացվել ― lezu bacʻvel ― 1) to create an opportunity to speak or express oneself; 2) to begin to speak, to break the silence, to have the courage to speak up; 2) to begin to speak clearly (of a child)
- լեզուն բերանի մեջ դառնալ ― lezun berani meǰ daṙnal ― to be able to speak somehow
- լեզուն բերանում թաղիք դառնալ ― lezun beranum tʻaġikʻ daṙnal ― to lose one's tongue, to not be able to speak
- լեզուն բերանում շաղվել ― lezun beranum šaġvel ― see լեզուն կապ ընկնել
- լեզուն բերանում չորանալ ― lezun beranum čʻoranal ― 1) to be very thirsty; 2) to lose one's tongue, to fall silent
- լեզուն բլբուլ դառնալ՝ կտրել ― lezun blbul daṙnal, ktrel ― to begin to speak a lot and well
- լեզուն բռնել՝ զորել ― lezun bṙnel, zorel ― 1) (often in the negative) to allow oneself to say something bad, to announce bad news; 2) to hold oneself back, to refrain; 3) to gain confidence or courage to speak up or ask for something
- լեզուն բռնվել ― lezun bṙnvel ― same as լեզուն կապվել
- լեզուն բունը դնել ― lezun bunə dnel ― 1) to fall silent, to not respond; 2) to retort, to talk back in such a way as to silence
- լեզուն դառնալ՝ պտտվել ― lezun daṙnal, pttvel ― same as լեզուն զորել՝ բռնել; 2) to be able to recite or articulate
- լեզուն երկար ― lezun erkar ― rebellious, daring
- լեզուն երկար լինել ― lezun erkar linel ― 1) to speak freely, to have a place to speak up; 2) to be talkative, chatty
- լեզուն երկարացնել ― lezun erkaracʻnel ― to speak very confidently, daringly
- լեզուն իրեն անել՝ պահել՝ քաշել ― lezun iren anel, pahel, kʻašel ― to speak very modestly, to not speak excessively, to hold one's tongue
- լեզուն լուռ պահել ― lezun luṙ pahel ― to hold one's tongue, to fall silent
- լեզուն խածել ― lezun xacel ― see լեզուն կծել
- լեզուն խառնվել ― lezun xaṙnvel ― to be tongue-tied, to lose one's tongue
- լեզուն ծակը կոխել՝ մտցնել դնել ― lezun cakə koxel, mtcʻnel dnel ― 1) to shut up; 2) to silence
- լեզուն ծամել՝ ծամծմել՝ ծամծմորել ― lezun camel, camcmel, camcmorel ― to speak unclearly and incomprehensibly
- լեզուն ծռել ― lezun cṙel ― to change one's words
- լեզուն կապ ― lezun kap ― tongue-tied
- լեզուն կապել ― lezun kapel ― 1) to deprive someone of expressing or writing freely; 2) to deprive someone of the ability to speak
- լեզուն կապ ընկնել ― lezun kap ənknel ― to be tongue-tied, to lose one's tongue
- լեզուն կապվել ― lezun kapvel ― 1) to be tongue-tied; 2) to be deprived of the right to express oneself or write freely
- լեզուն կարճ ― lezun karč ― to be deprived of the right to speak; poor, wretched, disenfranchised
- լեզուն կարճ բռնել ― lezun karč bṙnel ― to seal one's lips, to not divulge a secret
- լեզուն կարճ լինել ― lezun karč linel ― to not be able to speak freely because of guilt, to stay quiet
- լեզուն կարճ պահել ― lezun karč pahel ― to not say much, to be afraid to tell everything
- լեզուն կարճանալ ― lezun karčanal ― to lose courage or confidence
- լեզուն կարճացնել ― lezun karčacʻnel ― to not speak confidently, to speak very litt
- լեզուն կծել ― lezun kcel ― to suddenly remember or realize something
- լեզուն կպչել ― lezun kpčʻel ― 1) see լեզուն կապվել; 2) to be very cold
- լեզուն կտրվել ― lezun ktrvel ― to shut up, to fall silent
- լեզուն մի գազ հանել ― lezun mi gaz hanel ― 1) to speak very daringly, to say very courageous things; 2) to heave (of animals)
- լեզուն շաղվել ― lezun šaġvel ― to lose one’s tongue, to be unable to express oneself clearly, to mix up words
- լեզուն շարժել ― lezun šaržel ― to speak, to talk
- լեզուն չորանալ ― lezun čʻoranal ― 1) same as լեզուն պապանձվել; 2) to be very thirsty, to be parched
- լեզուն պապանձվել ― lezun papanjvel ― to become mute, to lose the ability of speech
- լեզուն պատ գալ ― lezun pat gal ― to stammer, to stutter, to stumble over one’s words
- լեզուն պռնգովը տալ ― lezun pṙngovə tal ― to talk a little
- լեզուն ցույց տալ ― lezun cʻuycʻ tal ― to retort, to talk back, to give lip
- լեզուն փոխել ― lezun pʻoxel ― 1) to change one's mind; 2) to change one's manner and style of speech
- լեզուն փորը գցել՝ ընկնել՝ մտնել՝ քաշել ― lezun pʻorə gcʻel, ənknel, mtnel, kʻašel ― to lose one's tongue (from fear or otherwise)
- լեզուն փորը քաշել / լեզուն ծակը կոխել ― lezun pʻorə kʻašel / lezun cakə koxel ― to lose one's tongue (from fear or otherwise)
- լեզուն քաշել ― lezun kʻašel ― to hold one's tongue, to not speak
- լեզուն գալ ― lezun gal ― to loosen one's tongue, to be in the mood to spill secrets
- ինչ որ լեզուդ պտտի՝ ուզի՝ ասի ― inčʻ or lezud ptti, uzi, asi ― whatever you wish, whatever you say
- իր լեզուն ունենալ ― ir lezun unenal ― 1) to be able to reply, to speak; 2) to demand special treatment, to have special needs
- իրար հետ լեզու գտնել ― irar het lezu gtnel ― 1) to agree, to speak the same language; 2) to get along
- մեկի լեզվի վրա կարողանալ ― meki lezvi vra karoġanal ― to be able to reply to someone’s arguments, to argue
- մեկի հետ լեզու թաթախել ― meki het lezu tʻatʻaxel ― (usually in the negative) to talk to someone, to exchange a few words
- մեկի վրա լեզու հանել ― meki vra lezu hanel ― to reprimand, to scold
- tongue (of an animal used as food)
- language
- ազգային լեզու ― azgayin lezu ― national language
- մայրենի լեզու ― mayreni lezu ― mother tongue
- մեռած լեզու ― meṙac lezu ― dead language
- հին լեզու ― hin lezu ― ancient language
- պաշտոնական լեզու ― paštonakan lezu ― official language
- պետական լեզու ― petakan lezu ― state language
- լեզու սովորել ― lezu sovorel ― to learn a language
- tongue (style or quality of speech)
- speech, talk
- quality of having a sharp tongue
- thought, deliberation (having something to say)
- jargon (specialized language)
- գիտական լեզու ― gitakan lezu ― scientific language
- խոսակցական լեզու ― xosakcʻakan lezu ― vernacular language
- slang, argot
- (figuratively) strength, power
- (figuratively) person, individual
- (figuratively) chirp, creak, whisper (any soft sound)
- (figuratively) sound, voice
- (figuratively) (military) enemy soldier captured to disclose information
- clapper, tongue (of a bell)
- tongue (of a flame)
- essence, subject
- expression or utterance that explains the essential meaning of something
- (figuratively) means of expressing thoughts, information, feelings
Declension[edit]
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | լեզու (lezu) | լեզուներ (lezuner) | ||
| dative | լեզվի (lezvi) | լեզուների (lezuneri) | ||
| ablative | լեզվից (lezvicʻ) | լեզուներից (lezunericʻ) | ||
| instrumental | լեզվով (lezvov) | լեզուներով (lezunerov) | ||
| locative | լեզվում (lezvum) | լեզուներում (lezunerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | լեզուն (lezun) | լեզուները/լեզուներն (lezunerə/lezunern) | ||
| dative | լեզվին (lezvin) | լեզուներին (lezunerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | լեզուս (lezus) | լեզուներս (lezuners) | ||
| dative | լեզվիս (lezvis) | լեզուներիս (lezuneris) | ||
| ablative | լեզվիցս (lezvicʻs) | լեզուներիցս (lezunericʻs) | ||
| instrumental | լեզվովս (lezvovs) | լեզուներովս (lezunerovs) | ||
| locative | լեզվումս (lezvums) | լեզուներումս (lezunerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | լեզուդ (lezud) | լեզուներդ (lezunerd) | ||
| dative | լեզվիդ (lezvid) | լեզուներիդ (lezunerid) | ||
| ablative | լեզվիցդ (lezvicʻd) | լեզուներիցդ (lezunericʻd) | ||
| instrumental | լեզվովդ (lezvovd) | լեզուներովդ (lezunerovd) | ||
| locative | լեզվումդ (lezvumd) | լեզուներումդ (lezunerumd) | ||
Derived terms[edit]
- ետնալեզվային (etnalezvayin)
- լեզվաբան (lezvaban)
- լեզվաբուն (lezvabun)
- լեզվաընտանիք (lezvaəntanikʻ)
- լեզվական (lezvakan)
- լեզվակիր (lezvakir)
- ծածկալեզու (cackalezu)
- հին հյուսիսային լեզու (hin hyusisayin lezu)
- մայրենի լեզու (mayreni lezu)
- նախալեզու (naxalezu)
Old Armenian[edit]
Etymology[edit]
From Proto-Indo-European *dn̥ǵʰwéh₂s. Influenced by լիզեմ (lizem, “to lick”); compare Lithuanian liežuvis, and possibly Latin lingua.
Noun[edit]
լեզու • (lezu)
- (anatomy) tongue
- լեզու ապխտեալ ― lezu apxteal ― smoke-dried tongue
- լեզու աղտեղի ― lezu ałtełi ― foul tongue
- լեզու զանգակի ― lezu zangaki ― clapper, tongue of a bell
- լեզու երկրի ― lezu erkri ― neck of land
- լեզու չար, սուտ, նենգաւոր ― lezu čʻar, sut, nengawor ― a malicious, slanderous tongue
- լեզու անուշակ, մեղրակաթ ― lezu anušak, mełrakatʻ ― honey-tongued
- լեզու քաջ, վսեմ ― lezu kʻaǰ, vsem ― eloquent
- լեզուի տալ ― lezui tal ― to speak inconsiderately; to be full of talk
- ի լեզու գալ, արձակել լեզու ― i lezu gal, arjakel lezu ― to be able to talk, to receive the faculty of speech
- արձակել, ձգել առ ոք զլեզու ― arjakel, jgel aṙ okʻ zlezu ― to speak openly against, to contradict
- լեզուոյ դրունս դնել, ունել զլեզուն, կարճել/սանձել զլեզուն ― lezuoy druns dnel, unel zlezun, karčel/sanjel zlezun ― to hold one's tongue; to bridle one's tongue
- մերձ ի ծայր լեզուին ունել ― merj i cayr lezuin unel ― to have at one's tongue's end
- լեզուն ի քիմս կցիլ ― lezun i kʻims kcʻil ― to lose the use of speech, to he tongue-tied, speechless or dumb, to be struck dumb
- անոսկր է լեզու, այլ զոսկերս լեսու ― anoskr ē lezu, ayl zoskers lesu ― the tongue has no bones and yet it breaks hones
- որպիսի՜ լեզու շաղակրատ ― orpisi! lezu šałakrat ― what a chatter-box!
- (figuratively) language, speech, idiom
- հայ լեզու ― hay lezu ― the Armenian language
- անգղիական լեզու ― angłiakan lezu ― the English language
- գաւառական լեզու ― gawaṙakan lezu ― dialect, idiom
- մայրենի լեզու ― mayreni lezu ― mother-tongue, vernacular idiom, native language
- կենդանի լեզու ― kendani lezu ― living language
- մեռեալ լեզու ― meṙeal lezu ― dead language
- ուսուցիչ լեզուաց ― usucʻičʻ lezuacʻ ― language-master
- վարժապետ գաղղիական լեզուի ― varžapet gałłiakan lezui ― teacher, professor of French
- խօսել այլ եւ այլ լեզուս ― xōsel ayl ew ayl lezus ― to speak many languages; to have the gift of tongues
- կարի քաջ փոխեաց զլեզու իւր ― kari kʻaǰ pʻoxeacʻ zlezu iwr ― has much changed his language, he now sings quite another tune
- (figuratively) nation, people
- (figuratively) the edge of something
- լեզու կօշկի ― lezu kōški ― toe of a boot or shoe
Declension[edit]
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | լեզու (lezu) | լեզուք (lezukʻ) | |
| genitive | լեզուի (lezui) | լեզուաց (lezuacʻ) | |
| dative | լեզուի (lezui) | լեզուաց (lezuacʻ) | |
| accusative | լեզու (lezu) | լեզուս (lezus) | |
| ablative | լեզուէ (lezuē) | լեզուաց (lezuacʻ) | |
| instrumental | լեզուաւ (lezuaw) | լեզուաւք = լեզուօք (lezuawkʻ = lezuōkʻ) | |
| locative | լեզուի (lezui) | լեզուս (lezus) |
o-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | լեզու (lezu) | լեզուք (lezukʻ) | |
| genitive | լեզուոյ (lezuoy) | լեզուոց (lezuocʻ) | |
| dative | լեզուոյ (lezuoy) | լեզուոց (lezuocʻ) | |
| accusative | լեզու (lezu) | լեզուս (lezus) | |
| ablative | լեզուոյ (lezuoy) | լեզուոց (lezuocʻ) | |
| instrumental | լեզուով (lezuov) | լեզուովք (lezuovkʻ) | |
| locative | լեզու (lezu) | լեզուս (lezus) |
Derived terms[edit]
- աղալեզու (ałalezu)
- աղաւալեզու (aławalezu)
- աղուալեզու (ałualezu)
- այլալեզու (aylalezu)
- անլեզու (anlezu)
- բազմալեզու (bazmalezu)
- բոցալեզու (bocʻalezu)
- գառնալեզու (gaṙnalezu)
- եզնալեզու (eznalezu)
- երկալեզու (erkalezu)
- երկլեզու (erklezu)
- թանձրալեզու (tʻanjralezu)
- լեզուագար (lezuagar)
- լեզուագարեմ (lezuagarem)
- լեզուագարիմ (lezuagarim)
- լեզուագարութիւն (lezuagarutʻiwn)
- լեզուազգեաց (lezuazgeacʻ)
- լեզուախօսութիւն (lezuaxōsutʻiwn)
- լեզուածայր (lezuacayr)
- լեզուակ (lezuak)
- լեզուակապ (lezuakap)
- լեզուահատ (lezuahat)
- լեզուահատեմ (lezuahatem)
- լեզուային (lezuayin)
- լեզուանի (lezuani)
- լեզուանիմ (lezuanim)
- լեզուանութիւն (lezuanutʻiwn)
- լեզուատ (lezuat)
- խաղտալեզու (xałtalezu)
- ծանրալեզու (canralezu)
- կարճալեզու (karčalezu)
- կորճալեզու (korčalezu)
- համալեզու (hamalezu)
- ճարտարալեզութիւն (čartaralezutʻiwn)
- ճարտարալեզուութիւն (čartaralezuutʻiwn)
- ճարտարլեզութիւն (čartarlezutʻiwn)
- ճնճղկալեզու (čnčłkalezu)
- մակալեզու (makalezu)
- միալեզու (mialezu)
- յամրալեզու (yamralezu)
- յունալեզու (yunalezu)
- նանրալեզու (nanralezu)
- նրբալեզու (nrbalezu)
- չարալեզու (čʻaralezu)
- պղծալեզու (płcalezu)
- սլաքալեզու (slakʻalezu)
- ստալեզու (stalezu)
- տարալեզուութիւն (taralezuutʻiwn)
- քաղրթալեզու (kʻałrtʻalezu)
- օտարալեզու (ōtaralezu)
Descendants[edit]
- Armenian: լեզու (lezu)
References[edit]
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “լեզու”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “լեզու”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “լեզու”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 307
Categories:
- Armenian terms inherited from Old Armenian
- Armenian terms derived from Old Armenian
- Armenian terms with IPA pronunciation
- Armenian terms with audio links
- Armenian lemmas
- Armenian nouns
- Armenian terms with usage examples
- hy:Military
- hy:Language
- hy:Anatomy
- hy:Foods
- Old Armenian terms inherited from Proto-Indo-European
- Old Armenian terms derived from Proto-Indo-European
- Old Armenian lemmas
- Old Armenian nouns
- xcl:Anatomy
- Old Armenian terms with usage examples