чысціць

Belarusian

Alternative forms

• чы́сьціць (čýsʹcicʹ) — Taraškievica orthography
• čyścić — Łacinka (Belarusian Latin alphabet)

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *čìstiti. By surface analysis, чы́сты (čýsty) +‎ -іць (-icʹ). Cognate with Russian чи́стить (čístitʹ) and Ukrainian чи́стити (čýstyty).

Pronunciation

• IPA^(key): [ˈt͡ʂɨsʲt͡sʲit͡sʲ]
• Rhymes: -ɨsʲt͡sʲit͡sʲ
• Hyphenation: чыс‧ціць

Verb

чы́сціць • (čýscicʹ) impf (perfective пачы́сціць)

1. (transitive) to clean
   • 1931 [1921], Jaroslav Hašek, translated by Міхась Зарэцкі, У тыле (Прыгоды ўдалага ваякі Швэйка; 1), Minsk: ДВБ, translation of Osudy dobrého vojáka Švejka za světové války (in Czech), page 67:

     Зьявілася і зубная шчотка з надпісам „Viribis unitus“, каб кожны, хто будзе чысьціць ёй зубы, не забываўся на Аўстрыю.

     Zʹjavilasja i zubnaja ščótka z nadpisam „Viribis unitus“, kab kóžny, xto budzje čysʹcicʹ joj zuby, nje zabyvaŭsja na Aŭstryju.

     Revealed next was a toothbrush with the inscription „Viribus unitis“, so that anyone who used it to brush their teeth wouldn't forget Austria.

   • 1938 [1883], Robert Louis Stevenson, anonymous translator, Востраў скарбаў, Minsk: ДВБ, translation of Treasure Island, page 91:

     Перад ім нерухома ляжаў Том. Але забойца нават не глядзеў на яго. Ён чысціў свой акрываўлены нож пучком травы.

     Pjerad im njeruxóma ljažaŭ Tom. Alje zabójca navat nje hljadzjeŭ na jahó. Jon čysciŭ svoj akryvaŭljeny nož pučkóm travy.

     [original: Just before him Tom lay motionless upon the sward; but the murderer minded him not a whit, cleansing his blood-stained knife the while upon a wisp of grass.]

   • 1938 [1883], Robert Louis Stevenson, anonymous translator, Востраў скарбаў, Minsk: ДВБ, translation of Treasure Island, page 166:

     Папугай сядзеў на плячы ў Доўгага Джона і чысціў дзюбай пер'і.

     Papuhaj sjadzjeŭ na pljačy ŭ Dóŭhaha Džóna i čysciŭ dzjubaj pjerʺi.

     [original: The parrot sat, preening her plumage, on Long John's shoulder.]

2. (transitive, colloquial) to remove peels, scales, skin (from vegetables, fruits, fish, etc.)
   • 1940 [1882], Mark Twain, translated by Janka Maŭr, Прынц і жабрак, Minsk: ДВБ, translation of The Prince and the Pauper, page 136:

     Яна пасадзіла яго, паміж іншым, разам з дзяўчынкамі чысціць зімовыя яблыкі;

     Jana pasadzila jahó, pamiž inšym, razam z dzjaŭčynkami čyscicʹ zimóvyja jablyki;

     [original: Then she set him and the little girls to paring some winter apples;]

3. (transitive, colloquial, figuratively) to cleanse, purge (make an inspection for the purpose of liberation from harmful, hostile elements)
   • 1905 [1850], Janka Kupała, На Палесьсі (Янка Купала. Збор твораў; 6), Менск: ДВБ, translation of Z wrażeń poleskiej podróży by Władysław Syrokomla, published 1932, page 325:

     Людзі бусла пусьцілі
     Чысьціць сьвет з брыды ўсякай,
     Дый ці-ж птушынай сіле
     Усіх зьнішчыць вужакаў.

     Ljudzi busla pusʹcili
     Čysʹcicʹ sʹvjet z brydy ŭsjakaj,
     Dyj ci-ž ptušynaj silje
     Usix zʹniščycʹ vužakaŭ.

     People sent that stork
     To purge the world from all fiends,
     But the bird's power is hardly enough
     To exterminate all reptiles.

4. (transitive, colloquial, figuratively) to rob, steal
5. (transitive, intransitive, colloquial, figuratively) to quarrel, swear

   Synonym: ла́яць (lájacʹ)

   • 1928, Jakub Kołas, Першы заработак (Якуб Колас. Збор твораў; 1), Менск: ДВБ, page 217:

     Стала бацьку чысьціць маці
     І крычаць за сына.

     Stala bacʹku čysʹcicʹ maci
     I kryčacʹ za syna.

     The mother began scolding the father
     And yelling to defend her son.

   • 1932 [1926], Uładzimir Žyłka, Слова пра Якуба Шэлю, Менск: ДВБ, translation of Słowo o Jakóbie Szeli by Bruno Jasieński, page 45:

     Доўга лаяў па-нямецку
     І па-польску чысьціў,
     Аж дрыжалі ў доме шыбы,
     Як асіны лісьце.

     Dóŭha lajaŭ pa-njamjecku
     I pa-pólʹsku čysʹciŭ,
     Až dryžali ŭ dómje šyby,
     Jak asiny lisʹcje.

     He was continuously cursing in German
     And swearing in Polish,
     Even the windows were shaking in the house,
     Like aspen leaves.

   • 1949, Ілья Данілавіч Гурскі, Хлеб, Мінск: ДВБ, page 14:

     Ну і чысціць ён мяне… І, прызнацца, баліць…

     Nu i čyscicʹ jon mjanje… I, pryznacca, balicʹ…

     Wow, he's badmouthing me now… And, admittedly, this hurts…

Conjugation

Conjugation of чы́сціць (class 4a, imperfective, transitive)

For declension of participles, see their entries. Adverbial participles are indeclinable.

imperfective aspect
infinitive	чы́сціць čýscicʹ
participles	present tense	past tense
active	—	—
passive	—	чы́шчаны čýščany
adverbial	чы́сцячы čýscjačy	чы́сціўшы čýsciŭšy
	present tense	future tense
1st singular я	чы́шчу čýšču	бу́ду чы́сціць búdu čýscicʹ
2nd singular ты	чы́сціш čýsciš	бу́дзеш чы́сціць búdzješ čýscicʹ
3rd singular ён / яна́ / яно́	чы́сціць čýscicʹ	бу́дзе чы́сціць búdzje čýscicʹ
1st plural мы	чы́сцім čýscim	бу́дзем чы́сціць búdzjem čýscicʹ
2nd plural вы	чы́сціце čýscicje	бу́дзеце чы́сціць búdzjecje čýscicʹ
3rd plural яны́	чы́сцяць čýscjacʹ	бу́дуць чы́сціць búducʹ čýscicʹ
imperative	singular	plural
second-person	чы́сці čýsci	чы́сціце čýscicje
past tense	singular	plural мы / вы / яны́
masculine я / ты / ён	чы́сціў čýsciŭ	чы́сцілі čýscili
feminine я / ты / яна́	чы́сціла čýscila
neuter яно́	чы́сціла čýscila

References

• “чысціць”, in Skarnik's Belarusian dictionary (in Belarusian), based on Kandrat Krapiva's Explanatory Dictionary of the Belarusian Language (1977-1984)
• “чысціць” in Belarusian–Russian dictionaries and Belarusian dictionaries at slounik.org