աշխարհ

Armenian

Etymology

Inherited from Old Armenian աշխարհ (ašxarh).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /ɑʃˈχɑɾ/, [ɑʃχɑ́ɾ]
• (Western Armenian) IPA^(key): /ɑʃˈχɑɾ/, [ɑʃχɑ́ɾ]

• Audio (Eastern Armenian):

  (file)

• Audio (Eastern Armenian):

  (file)

• The final -հ (-h) is not pronounced.

Noun

աշխարհ • (ašxarh)

1. world, universe

   Synonym: (dialectal) դունյա (dunya)

   Աշխարհի ամենամեծ երկիրը Ռուսաստանն է։ ― Ašxarhi amenamec erkirə Ṙusastann ē. ― The largest country in the world is Russia.

2. (archaic) land, country, region, province

   Վասպուրական աշխարհ ― Vaspurakan ašxarh ― the land of Vaspurakan

3. (video games) level, stage

   Մարիոյի երրորդ աշխարհն եմ հասել։ ― Marioyi errord ašxarhn em hasel. ― I'm at level 3 playing Mario.

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	աշխարհ (ašxarh)	աշխարհներ (ašxarhner)
dative	աշխարհի (ašxarhi)	աշխարհների (ašxarhneri)
ablative	աշխարհից (ašxarhicʻ)	աշխարհներից (ašxarhnericʻ)
instrumental	աշխարհով (ašxarhov)	աշխարհներով (ašxarhnerov)
locative	աշխարհում (ašxarhum)	աշխարհներում (ašxarhnerum)
	definite forms
nominative	աշխարհը / աշխարհն (ašxarhə / ašxarhn)	աշխարհները / աշխարհներն (ašxarhnerə / ašxarhnern)
dative	աշխարհին (ašxarhin)	աշխարհներին (ašxarhnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	աշխարհս (ašxarhs)	աշխարհներս (ašxarhners)
dative	աշխարհիս (ašxarhis)	աշխարհներիս (ašxarhneris)
ablative	աշխարհիցս (ašxarhicʻs)	աշխարհներիցս (ašxarhnericʻs)
instrumental	աշխարհովս (ašxarhovs)	աշխարհներովս (ašxarhnerovs)
locative	աշխարհումս (ašxarhums)	աշխարհներումս (ašxarhnerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	աշխարհդ (ašxarhd)	աշխարհներդ (ašxarhnerd)
dative	աշխարհիդ (ašxarhid)	աշխարհներիդ (ašxarhnerid)
ablative	աշխարհիցդ (ašxarhicʻd)	աշխարհներիցդ (ašxarhnericʻd)
instrumental	աշխարհովդ (ašxarhovd)	աշխարհներովդ (ašxarhnerovd)
locative	աշխարհումդ (ašxarhumd)	աշխարհներումդ (ašxarhnerumd)

Derived terms

• ազատ աշխարհ (azat ašxarh)
• աշխարհակարգ (ašxarhakarg)
• աշխարհահայացք (ašxarhahayacʻkʻ)
• աշխարհահռչակ (ašxarhahṙčʻak)
• աշխարհամաս (ašxarhamas)
• աշխարհաքաղաքական (ašxarhakʻaġakʻakan)
• լեռնաշխարհ (leṙnašxarh)

References

• Dum-Tragut, Jasmine (2009) Armenian: Modern Eastern Armenian (London Oriental and African Language Library; 14), Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, page 28

Old Armenian

Alternative forms

• աշխահ (ašxah)

Etymology

With metathesis from Middle Iranian, from Proto-Iranian *xšaθra- (“power, authority, dominance”). Compare Old Persian 𐎧𐏁𐏂𐎶 (x-š-ç-m /⁠xšaça-⁠/, “kingdom, realm”), Persian شهر (šahr), Parthian 𐭇𐭔𐭕𐭓 (ḥštr /⁠xšahr⁠/).

Noun

աշխարհ • (ašxarh)

1. land, country, region

   Հայաստան աշխարհ ― Hayastan ašxarh ― Armenia

   • 5th century, Agatʻangełos, Patmutʻiwn Hayocʻ [History of the Armenians] 127:

     քաջութիւն հասցէ ձեզ ի քաջէն Վահագնէ ամենայն Հայոց աշխարհիս

     kʻaǰutʻiwn hascʻē jez i kʻaǰēn Vahagnē amenayn Hayocʻ ašxarhis

     • Translation by R. W. Thomson

       may there be […] valor from valiant Vahagn to you and all our land of Armenia

2. world, universe

   փոքր աշխարհ ― pʻokʻr ašxarh ― microcosm

   հանդերձեալ աշխարհ ― handerjeal ašxarh ― the other world, future life

   ընդ ամենայն աշխարհ ― ənd amenayn ašxarh ― through all the world

   աշխարհ ամենայն ― ašxarh amenayn ― all the world or people, everybody

   ըստ աշխարհ հանել ― əst ašxarh hanel ― to expatriate, to exile

   ելանել, փոխիլ յաշխարհէ ― elanel, pʻoxil yašxarhē ― go in the other world

   գալ յաշխարհ ― gal yašxarh ― to be born, to come into the world

   յաչս աշխարհի ― yačʻs ašxarhi ― in the eyes of the world

   թողուլ զաշխարհ ― tʻołul zašxarh ― to leave the world

Declension

i-a-type

	singular	plural
nominative	աշխարհ (ašxarh)	աշխարհք (ašxarhkʻ)
genitive	աշխարհի (ašxarhi)	աշխարհաց (ašxarhacʻ)
dative	աշխարհի (ašxarhi)	աշխարհաց (ašxarhacʻ)
accusative	աշխարհ (ašxarh)	աշխարհս (ašxarhs)
ablative	աշխարհէ (ašxarhē)	աշխարհաց (ašxarhacʻ)
instrumental	աշխարհաւ (ašxarhaw)	աշխարհաւք = աշխարհօք (ašxarhawkʻ = ašxarhōkʻ)
locative	աշխարհի (ašxarhi)	աշխարհս (ašxarhs)

Derived terms

• ազատաշխարհիկ (azatašxarhik)
• ամենաշխարհիկ (amenašxarhik)
• այլաշխարհեայ (aylašxarheay)
• անաշխարհ (anašxarh)
• անաշխարհիկ (anašxarhik)
• աշխարհաբաժին (ašxarhabažin)
• աշխարհաբանակ (ašxarhabanak)
• աշխարհաբառ (ašxarhabaṙ)
• աշխարհաբար (ašxarhabar)
• աշխարհաբնակ (ašxarhabnak)
• աշխարհագիր (ašxarhagir)
• աշխարհագոյժ (ašxarhagoyž)
• աշխարհագոչ (ašxarhagočʻ)
• աշխարհագովութիւն (ašxarhagovutʻiwn)
• աշխարհագործ (ašxarhagorc)
• աշխարհագործեմ (ašxarhagorcem)
• աշխարհագործութիւն (ašxarhagorcutʻiwn)
• աշխարհագուժեալ (ašxarhagužeal)
• աշխարհագումար (ašxarhagumar)
• աշխարհագունդ (ašxarhagund)
• աշխարհագրեմ (ašxarhagrem)
• աշխարհագրիմ (ašxarhagrim)
• աշխարհագրութիւն (ašxarhagrutʻiwn)
• աշխարհադատ (ašxarhadat)
• աշխարհադէզ (ašxarhadēz)
• աշխարհադիտեմ (ašxarhaditem)
• աշխարհազարդ (ašxarhazard)
• աշխարհազբօս (ašxarhazbōs)
• աշխարհազօր (ašxarhazōr)
• աշխարհաթաղ (ašxarhatʻał)
• աշխարհաժողով (ašxarhažołov)
• աշխարհաժողովութիւն (ašxarhažołovutʻiwn)
• աշխարհաժողովուրդք (ašxarhažołovurdkʻ)
• աշխարհալած (ašxarhalac)
• աշխարհալիր (ašxarhalir)
• աշխարհալից (ašxarhalicʻ)
• աշխարհալոյս (ašxarhaloys)
• աշխարհալուր (ašxarhalur)
• աշխարհախնամ (ašxarhaxnam)
• աշխարհախորհ (ašxarhaxorh)
• աշխարհախումբ (ašxarhaxumb)
• աշխարհածին (ašxarhacin)
• աշխարհածնունդ (ašxarhacnund)
• աշխարհածով (ašxarhacov)
• աշխարհածուհի (ašxarhacuhi)
• աշխարհածուփ (ašxarhacupʻ)
• աշխարհակալ (ašxarhakal)
• աշխարհակալութիւն (ašxarhakalutʻiwn)
• աշխարհական (ašxarhakan)
• աշխարհականացեալ (ašxarhakanacʻeal)
• աշխարհականօրէն (ašxarhakanōrēn)
• աշխարհակարգ (ašxarhakarg)
• աշխարհակաց (ašxarhakacʻ)
• աշխարհակեաց (ašxarhakeacʻ)
• աշխարհակեր (ašxarhaker)
• աշխարհակերպ (ašxarhakerp)
• աշխարհակեցոյց (ašxarhakecʻoycʻ)
• աշխարհակիր (ašxarhakir)
• աշխարհակշիռ (ašxarhakšiṙ)
• աշխարհակոյտ (ašxarhakoyt)
• աշխարհակործան (ašxarhakorcan)
• աշխարհակորոյս (ašxarhakoroys)
• աշխարհակուլ (ašxarhakul)
• աշխարհակցութիւն (ašxarhakcʻutʻiwn)
• աշխարհահամար (ašxarhahamar)
• աշխարհահայեաց (ašxarhahayeacʻ)
• աշխարհահայր (ašxarhahayr)
• աշխարհահոգ (ašxarhahog)
• աշխարհահոգութիւն (ašxarhahogutʻiwn)
• աշխարհամած (ašxarhamac)
• աշխարհամատն (ašxarhamatn)
• աշխարհամատուռն (ašxarhamatuṙn)
• աշխարհամար (ašxarhamar)
• աշխարհամարդ (ašxarhamard)
• աշխարհամէջ (ašxarhamēǰ)
• աշխարհամոլ (ašxarhamol)
• աշխարհամուտ (ašxarhamut)
• աշխարհային (ašxarhayin)
• աշխարհայորդոր (ašxarhayordor)
• աշխարհայք (ašxarhaykʻ)
• աշխարհանազ (ašxarhanaz)
• աշխարհանորոգ (ašxarhanorog)
• աշխարհաշարժ (ašxarhašarž)
• աշխարհաշէն (ašxarhašēn)
• աշխարհաշինութիւն (ašxarhašinutʻiwn)
• աշխարհաչափութիւն (ašxarhačʻapʻutʻiwn)
• աշխարհապահ (ašxarhapah)
• աշխարհապաղատ (ašxarhapałat)
• աշխարհապատում (ašxarhapatum)
• աշխարհապարունակ (ašxarhaparunak)
• աշխարհապէս (ašxarhapēs)
• աշխարհապողոտայ (ašxarhapołotay)
• աշխարհասէր (ašxarhasēr)
• աշխարհասիրութիւն (ašxarhasirutʻiwn)
• աշխարհաստեղծ (ašxarhastełc)
• աշխարհավար (ašxarhavar)
• աշխարհավարդապետութիւն (ašxarhavardapetutʻiwn)
• աշխարհավարիմ (ašxarhavarim)
• աշխարհավարութիւն (ašxarhavarutʻiwn)
• աշխարհատած (ašxarhatac)
• աշխարհատանջ (ašxarhatanǰ)
• աշխարհատարած (ašxarhatarac)
• աշխարհատեաց (ašxarhateacʻ)
• աշխարհատես (ašxarhates)
• աշխարհատեսիլ (ašxarhatesil)
• աշխարհատեցութիւն (ašxarhatecʻutʻiwn)
• աշխարհատէր (ašxarhatēr)
• աշխարհատիկին (ašxarhatikin)
• աշխարհարար (ašxarharar)
• աշխարհարարողութիւն (ašxarhararołutʻiwn)
• աշխարհարարութիւն (ašxarhararutʻiwn)
• աշխարհարբոյց (ašxarharboycʻ)
• աշխարհարձակ (ašxarharjak)
• աշխարհացոյց (ašxarhacʻoycʻ)
• աշխարհաւեր (ašxarhawer)
• աշխարհափայլ (ašxarhapʻayl)
• աշխարհաքաղաքացի (ašxarhakʻałakʻacʻi)
• աշխարհաքարոզ (ašxarhakʻaroz)
• աշխարհեցի (ašxarhecʻi)
• աշխարհիկ (ašxarhik)
• աշխարհօրէն (ašxarhōrēn)
• արամազդաշխարհ (aramazdašxarh)
• բնաշխարհ (bnašxarh)
• բնաշխարհիկ (bnašxarhik)
• գերաշխարհ (gerašxarh)
• գերաշխարհագոյն (gerašxarhagoyn)
• գերաշխարհական (gerašxarhakan)
• գերաշխարհային (gerašxarhayin)
• գերաշխարհապէս (gerašxarhapēs)
• գերաշխարհիկ (gerašxarhik)
• համաշխարհ (hamašxarh)
• համաշխարհագործ (hamašxarhagorc)
• համաշխարհազօր (hamašxarhazōr)
• համաշխարհալուր (hamašxarhalur)
• համաշխարհական (hamašxarhakan)
• համաշխարհի (hamašxarhi)
• համաշխարհիկ (hamašxarhik)
• միջնաշխարհ (miǰnašxarh)
• նախաշխարհ (naxašxarh)
• չնաշխարհիկ (čʻnašxarhik)
• տարաշխարհ (tarašxarh)
• տարաշխարհական (tarašxarhakan)
• տարաշխարհեայ (tarašxarheay)
• տարաշխարհիկ (tarašxarhik)
• օտարաշխարհացի (ōtarašxarhacʻi)
• օտարաշխարհեայ (ōtarašxarheay)
• օտարաշխարհիկ (ōtarašxarhik)

Descendants

• Armenian: աշխարհ (ašxarh)

Further reading

• Petrosean, Matatʻeay (1879) “աշխարհ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “աշխարհ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “աշխարհ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
• Perixanjan, A. G. (1993) Материалы к этимологическому словарю древнеармянского языка. Часть I [Materials for the Etymological Dictionary of the Old Armenian Language. Part 1]‎^[2] (in Russian), Yerevan: Academy Press, page 16