բանամ

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Armenian

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from a derivative of Proto-Indo-European *bʰeh₂- (“to shine”).[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10] The basic meaning is “to make visible”.

Verb

[edit]

բանամ • (banam)

  1. (transitive) to open, to discover, to disclose
    բանալ զգլուխ ― banal zglux ― to take off one's hat
    բանալ ումեք զսիրտ իւր ― banal umekʻ zsirt iwr ― to unbosom, to open one's heart
    բանալ զախորժակ ― banal zaxoržak ― to excite appetite
    բանալ զշիշ ― banal zšiš ― to uncork a bottle
    բանալ զկնիք ― banal zknikʻ ― to unseal
    բանալ զմիտս ― banal zmits ― to illuminate, to enlighten the mind
    բանալ զխցանս ― banal zxcʻans ― to unstop
    բանալ զծրարն ― banal zcrarn ― to unpack
    բանալ ճանապարհ ― banal čanaparh ― to trace, to mark out a path; to open a way, to make a road
  2. (transitive, figuratively) to explain
  3. (transitive) to loosen
  4. (transitive) to perforate, to pierce, to bore
    ծակ բանալ ― cak banal ― to perforate, to pierce, to bore
  5. (transitive) to spread, to enlarge, to extend
  6. (transitive) to unfold, to untwist, to unlink
  7. (transitive) to rub
  8. (mediopassive, intransitive) to open; to be detached one from another

Conjugation

[edit]
active
infinitive բանալ (banal) participle բացեալ (bacʻeal)
causative — aorist stem բաց- (bacʻ-)
person singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative ես դու նա մեք դուք նոքա
present բանամ (banam) բանաս (banas) բանայ (banay) բանամք (banamkʻ) բանայք (banaykʻ) բանան (banan)
imperfect բանայի (banayi) բանայիր (banayir) բանայր (banayr) բանայաք (banayakʻ) բանայիք (banayikʻ) բանային (banayin)
aorist բացի (bacʻi) բացեր (bacʻer) եբաց (ebacʻ) բացաք (bacʻakʻ) բացէք, բացիք (bacʻēkʻ, bacʻikʻ) բացին (bacʻin)
subjunctive ես դու նա մեք դուք նոքա
present բանայցեմ (banaycʻem) բանայցես (banaycʻes) բանայցէ (banaycʻē) բանայցեմք (banaycʻemkʻ) բանայցէք (banaycʻēkʻ) բանայցեն (banaycʻen)
aorist բացից (bacʻicʻ) բացցես (bacʻcʻes) բացցէ (bacʻcʻē) բացցուք (bacʻcʻukʻ) բացջիք (bacʻǰikʻ) բացցեն (bacʻcʻen)
imperatives — (դու) — — (դուք) —
imperative — բա՛ց (bácʻ) — — բացէ՛ք (bacʻḗkʻ) —
cohortative — բացջի՛ր (bacʻǰír) — — բացջի՛ք (bacʻǰíkʻ) —
prohibitive — մի՛ բանար (mí banar) — — մի՛ բանայք (mí banaykʻ) —
note the aorist stem
mediopassive
infinitive բանալ (banal) participle բացեալ (bacʻeal)
causative — aorist stem բաց- (bacʻ-)
person singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative ես դու նա մեք դուք նոքա
present բանամ (banam) բանաս (banas) բանայ (banay) բանամք (banamkʻ) բանայք (banaykʻ) բանան (banan)
imperfect բանայի (banayi) բանայիր (banayir) բանայր (banayr) բանայաք (banayakʻ) բանայիք (banayikʻ) բանային (banayin)
aorist բացայ (bacʻay) բացար (bacʻar) բացաւ (bacʻaw) բացաք (bacʻakʻ) բացայք (bacʻaykʻ) բացան (bacʻan)
subjunctive ես դու նա մեք դուք նոքա
present բանայցիմ (banaycʻim) բանայցիս (banaycʻis) բանայցի (banaycʻi) բանայցիմք (banaycʻimkʻ) բանայցիք (banaycʻikʻ) բանայցին (banaycʻin)
aorist բացայց (bacʻaycʻ) բացցիս (bacʻcʻis) բացցի (bacʻcʻi) բացցուք (bacʻcʻukʻ) բացջիք (bacʻǰikʻ) բացցին (bacʻcʻin)
imperatives — (դու) — — (դուք) —
imperative — բացի՛ր (bacʻír) — — բացարո՛ւք (bacʻarúkʻ) —
cohortative — բացջի՛ր (bacʻǰír) — — բացջի՛ք (bacʻǰíkʻ) —
prohibitive — մի՛ բանար (mí banar) — — մի՛ բանայք (mí banaykʻ) —
note the aorist stem

Derived terms

[edit]

Descendants

[edit]
  • Armenian: բանալ (banal)

References

[edit]
  1. ^ Lagarde (Boetticher), Paul de (1851) Arica (in Latin), Halle: J.F. Lippert, § 422, page 86
  2. ^ Lagarde, Paul de (1854) Zur Urgeschichte der Armenier: ein philologischer Versuch (in German), Berlin: W. Hertz, page 9
  3. ^ The template Template:R:xcl:Tērvišean:Naxal does not use the parameter(s): 
    webpage=129
    Please see Module:checkparams for help with this warning.    Tērvišean, Serovbē (1885) Hndewropakan naxalezu [The Proto-Indo-European Language] (in Armenian), Constantinople: Nšan K. Pērpērean, page 94
  4. ^ Petersson, Herbert (1920) Arische und armenische Studien (Lunds Universitets Årsskrift N.F. Avd. 1, Bd. 16. Nr. 3) (in German), Lund, Leipzig, page 123
  5. ^ Pokorny, Julius (1959) “104f”, in Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 1, Bern, München: Francke Verlag, page 104f
  6. ^ Klingenschmitt, Gert (1982) Das altarmenische Verbum (in German), Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, pages 112–3, 285
  7. ^ Rix, Helmut, editor (2001), Lexikon der indogermanischen Verben [Lexicon of Indo-European Verbs] (in German), 2nd edition, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, →ISBN, page 69
  8. ^ J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʻ lezvi patmutʻyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period]‎[1] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 115
  9. ^ J̌ahukyan, Geworg (2010) “բանալ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 116b
  10. ^ Kocharov, Petr (2019) Old Armenian nasal verbs : archaisms and innovations‎[2], Doctoral Thesis, Leiden University, pages 133–134

Further reading

[edit]
  • Ačaṙean, Hračʻeay (1971) “բանալ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume I, Yerevan: University Press, pages 403–405, leaves the origin open
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “բանամ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “բանամ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=բանամ&oldid=81874346"