կոյս
Jump to navigation
Jump to search
Old Armenian[edit]
Etymology 1[edit]
Probably an Iranian borrowing, but the details are uncertain. Likely from the family of Persian کس (kos, “pussy”). Alternatively, from the family of Classical Persian کوسه (kōsa, “man with little or no beard”).
Noun[edit]
կոյս • (koys)
- virgin, maiden, unmarried girl
- կոյս դեռահասակ ― koys deṙahasak ― young virgin, girl, maid
- (Christianity) the Holy Virgin
- (astronomy) Virgo
Declension[edit]
i-type
Adjective[edit]
կոյս • (koys)
- virgin, virginal, maiden, maidenly
- pure, chaste (of a girl or young man)
- uncontaminated, untouched, unmingled, inviolate (of things)
- կոյս ճանապարհ ― koys čanaparh ― untrodden path
- կոյս գերեզման ― koys gerezman ― empty tomb
- mysterious, secret, hidden (of things)
- կոյս թիւ ― koys tʻiw ― the number seven
Declension[edit]
i-type
Derived terms[edit]
- առնակոյս (aṙnakoys)
- կուսազանցութիւն (kusazancʻutʻiwn)
- կուսածաղիկ (kusacałik)
- կուսածին (kusacin)
- կուսածնութիւն (kusacnutʻiwn)
- կուսական (kusakan)
- կուսակրօն (kusakrōn)
- կուսամայր (kusamayr)
- կուսան (kusan)
- կուսանակ (kusanak)
- կուսանամ (kusanam)
- կուսանանամ (kusananam)
- կուսանոց (kusanocʻ)
- կուսասէր (kusasēr)
- կուսաստան (kusastan)
- կուսատած (kusatac)
- կուսարան (kusaran)
- կուսարար (kusarar)
- կուսորդի (kusordi)
- կուսութիւն (kusutʻiwn)
- մշտակոյս (mštakoys)
- մշտնջենաւորակոյս (mštnǰenaworakoys)
- յարակոյս (yarakoys)
- յաւէժակոյս (yawēžakoys)
- յաւէտակոյս (yawētakoys)
Descendants[edit]
Further reading[edit]
- Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “կոյս”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, pages 629–630
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “կոյս”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Gippert, Jost (1993) Iranica Armeno-Iberica: Studien zu den iranischen Lehnwörtern im Armenischen und Georgischen (Österreichische Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse. Sitzungsberichte; 606. Veröffentlichungen der Kommission für Iranistik; 26)[1] (in German), volume I, Vienna: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, pages 165–166
- J̌ahukyan, Geworg (1979) “Stugabanutʻyunner [Etymologies]”, in Lraber Hasarakakan Gitutyunneri [Herald of the Social Sciences][2] (in Armenian), number 3, Yerevan: Academy Press, page 27 of 23–34, deriving from Hittite [script needed] (kūša-, “in-law; bride”)
- Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 298
- Pedersen, Holger (1907) “Neues und nachträgliches”, in Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung auf dem Gebiete der Indogermanischen Sprachen[3] (in German), volume 40, number 2, pages 197–198
- Pedersen (Pedersən), Holger (1907) H. Tʻovmas Ketikean, transl., Hayerēn ew dracʻi lezunerə [Armenian and the Neighbouring Languages] (in Armenian), Vienna: Mekhitarist Press, page 204
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “կոյս”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Etymology 2[edit]
An Iranian borrowing: compare Parthian 𐫐𐫇𐫘 (kws /kōs/, “district, region, countryside”), Sogdian [script needed] (kws, “side”).
Noun[edit]
կոյս • (koys)
- side
- ընդ ո՞ր կոյս ― ənd o?r koys ― which way? where?
- ի կուսէ անտի ― i kusē anti ― on that side or part
- յամենայն կուսաց ― yamenayn kusacʻ ― on all sides
- յոր կոյս եւ կամիցի ― yor koys ew kamicʻi ― wherever he pleases
- յայս կոյս յայն կոյս ― yays koys yayn koys ― from one side to another, on one side and the other, here and there
- զգնալ յայս կոյս եւ յայն կոյս ― zgnal yays koys ew yayn koys ― to take a walk hither and thither, to and fro
- յայս կոյս յայն կոյս գետոյն ― yays koys yayn koys getoyn ― on this side and on that of the river, here and there
- յայն կոյս ծովուն ― yayn koys covun ― beyond the sea
- ի թիկունս կոյս, յետս կոյս ― i tʻikuns koys, yets koys ― behind one's back, behind, from behind
- յարեւելից կուսէ ― yarewelicʻ kusē ― from the East
- յարեւմուտս կոյս ― yarewmuts koys ― towards the West
- ի կայս եւ ի կոյս կողմանց հիւսիսոյ ― i kays ew i koys kołmancʻ hiwsisoy ― towards the North
- ի հարաւակողմն կուսէ ― i harawakołmn kusē ― from the South
- ի մէնջ կուսէ ― i mēnǰ kusē ― for us, for our part, as for us
- ի մեր կոյս է ― i mer koys ē ― he is on our side, he is favourable to us
- ոմն ի սորա կոյս, եւ ոմն ի նորա ― omn i sora koys, ew omn i nora ― one maintained this and another that
- կոյս մի ընդ միոյ կուսին ընդհարեալ ― koys mi ənd mioy kusin əndhareal ― one side fought with the other
- ի կատարածն կոյս թղթիս ― i kataracn koys tʻłtʻis ― towards the end of my letter
- ելանել ի բացեայ կոյս ― elanel i bacʻeay koys ― to retire aside
- ի չորս կոյս վիմաց ― i čʻors koys vimacʻ ― of hewn stone
Declension[edit]
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | կոյս (koys) | կոյսք (koyskʻ) | |
| genitive | կուսի (kusi) | կուսաց (kusacʻ) | |
| dative | կուսի (kusi) | կուսաց (kusacʻ) | |
| accusative | կոյս (koys) | կոյսս (koyss) | |
| ablative | կուսէ (kusē) | կուսաց (kusacʻ) | |
| instrumental | կուսաւ (kusaw) | կուսաւք = կուսօք (kusawkʻ = kusōkʻ) | |
| locative | կուսի (kusi) | կոյսս (koyss) |
Derived terms[edit]
- անմեկուսաբար (anmekusabar)
- անմեկուսապէս (anmekusapēs)
- անմեկուսի (anmekusi)
- աջակոյս (aǰakoys)
- աստուածակոյս (astuacakoys)
- երեքկուսի (erekʻkusi)
- ծովակոյս (covakoys)
- կուսակալ (kusakal)
- կուսակալեմ (kusakalem)
- կուսակալութիւն (kusakalutʻiwn)
- կուսակցիմ (kusakcʻim)
- կուսապատիմ (kusapatim)
- հարաւակոյս (harawakoys)
- ձախակուսի (jaxakusi)
- մեկուսաբար (mekusabar)
- մեկուսագոյն (mekusagoyn)
- մեկուսական (mekusakan)
- մեկուսանամ (mekusanam)
- մեկուսացուցանեմ (mekusacʻucʻanem)
- մեկուսեմ (mekusem)
- մեկուսի (mekusi)
- մեկուսիմ (mekusim)
- մեկուսութիւն (mekusutʻiwn)
- միակուսեցուցանեմ (miakusecʻucʻanem)
- յայնկոյս (yaynkoys)
- յայսկոյս (yayskoys)
- յառաջկոյս (yaṙaǰkoys)
- յետկոյս (yetkoys)
- չորեքկուսի (čʻorekʻkusi)
- վեցակուսի (vecʻakusi)
- տարակոյս (tarakoys)
- տեառնակոյս (teaṙnakoys)
- քառակոյս (kʻaṙakoys)
- քառակուսեան (kʻaṙakusean)
- քառակուսի (kʻaṙakusi)
Descendants[edit]
- Armenian: կույս (kuys)
Further reading[edit]
- Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “կոյս”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 630ab
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “կոյս”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, pages 370–371
- The template Template:R:xcl:Jahukyan:1995 does not use the parameter(s):
page=184
Please see Module:checkparams for help with this warning.J̌ahukyan, Geworg (1995) “Hay-iranakan lezvakan zugadipumner [Armenian–Iranian Lingual Parallels]”, in Patma-banasirakan handes [Historical-Philological Journal][4] (in Armenian), number 2, pages 183–186 - Petrosean, Matatʻeay (1879) “կոյս”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy