वायु

See also: वायू

Hindi

Etymology

Learned borrowing from Sanskrit वायु (vāyu).

Pronunciation

• (Delhi Hindi) IPA^(key): /ʋɑː.juː/, [ʋäː.juː]

Noun

वायु • (vāyu) f (Urdu spelling وایو‎)

1. (formal) air

   Synonyms: हवा (havā), समीर (samīr)

Declension

Declension of वायु (fem u-stem)

	singular	plural
direct	वायु vāyu	वायुएँ vāyuẽ
oblique	वायु vāyu	वायुओं vāyuõ
vocative	वायु vāyu	वायुओ vāyuo

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• ᬯᬵᬬᬸ (Balinese script)
• ৱায়ু (Assamese script)
• বায়ু (Bengali script)
• 𑰪𑰯𑰧𑰲 (Bhaiksuki script)
• 𑀯𑀸𑀬𑀼 (Brahmi script)
• 𑌵𑌾𑌯𑍁 (Grantha script)
• વાયુ (Gujarati script)
• ਵਾਯੁ (Gurmukhi script)
• ꦮꦴꦪꦸ (Javanese script)
• វាយុ (Khmer script)
• ವಾಯು (Kannada script)
• ວາຍຸ (Lao script)
• വായു (Malayalam script)
• 𑘪𑘰𑘧𑘳 (Modi script)
• ᠸᠠᢗᠶ᠋ᠤ (Mongolian script)
• ᠸᠠ᠎᠊ᠠᠶᡠ (Manchu script)
• ဝါယု (Burmese script)
• 𑧊𑧑𑧇𑧔 (Nandinagari script)
• 𑐰𑐵𑐫𑐸 (Newa script)
• ଵାଯୁ (Oriya script)
• ꢮꢵꢫꢸ (Saurashtra script)
• 𑆮𑆳𑆪𑆶 (Sharada script)
• 𑖪𑖯𑖧𑖲 (Siddham script)
• වායු (Sinhalese script)
• వాయు (Telugu script)
• วายุ (Thai script)
• ཝཱ་ཡུ (Tibetan script)
• 𑒫𑒰𑒨𑒳 (Tirhuta script)

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ʋɑː.jú/
• (Classical) IPA^(key): /ˈʋɑː.ju/

Etymology 1

From Proto-Indo-Iranian *HwaHyúš, from Proto-Indo-European *h₂weh₁yús (“wind, air”), from *h₂weh₁- (“to blow”). Cognate with Avestan 𐬬𐬀𐬌𐬌𐬎‎ (vaiiu), Lithuanian vejas.

Noun

वायु • (vāyú) m

1. wind
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 6.45.32a:

     यस्य वायोर्इव दरवद भद्रा रातिः सहस्रिणी ।
     सद्यो दानाय मंहते ॥

     yasya vāyoriva daravada bhadrā rātiḥ sahasriṇī .
     sadyo dānāya maṃhate .

     He whose good bounty, thousandfold, swift as the rushing of the wind,
     Suddenly offers as a gift.

2. air (as one of the 5 elements)
3. the wind of the body, a vital air
4. (medicine) the windy humour or any morbid affection of it

Declension

Masculine u-stem declension of वायु (vāyú)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वायुः vāyúḥ	वायू vāyū́	वायवः vāyávaḥ
Vocative	वायो vā́yo	वायू vā́yū	वायवः vā́yavaḥ
Accusative	वायुम् vāyúm	वायू vāyū́	वायून् vāyū́n
Instrumental	वायुना / वाय्वा¹ vāyúnā / vāyvā̀¹	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभिः vāyúbhiḥ
Dative	वायवे / वाय्वे² vāyáve / vāyvè²	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभ्यः vāyúbhyaḥ
Ablative	वायोः / वाय्वः² vāyóḥ / vāyvàḥ²	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभ्यः vāyúbhyaḥ
Genitive	वायोः / वाय्वः² vāyóḥ / vāyvàḥ²	वाय्वोः vāyvóḥ	वायूनाम् vāyūnā́m
Locative	वायौ vāyaú	वाय्वोः vāyvóḥ	वायुषु vāyúṣu
Notes	¹Vedic ²Less common

Proper noun

वायु • (Vāyú) m

1. the god of the wind: Vayu
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 7.91.3:

     पीवोन्नान रयिव्र्धः सुमेधाः शवेतः सिषक्ति नियुतामभिश्रीः ।
     ते वायवे समनसो वि तस्थुर्विश्वेन नरः सवपत्यानि चक्रुः ॥

     pīvonnāna rayivrdhaḥ sumedhāḥ śavetaḥ siṣakti niyutāmabhiśrīḥ .
     te vāyave samanaso vi tasthurviśvena naraḥ savapatyāni cakruḥ .

     Wise, bright, arranger of his teams, he. seeketh men with rich food whose treasures are abundant.
     They have arranged them of one mind with Vāyu: the men have wrought all noble operations.

2. name of Vasu
3. name of Daitya
4. name of a Marut
5. (in the plural) the Maruts

Declension

Masculine u-stem declension of वायु (vāyú)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वायुः vāyúḥ	वायू vāyū́	वायवः vāyávaḥ
Vocative	वायो vā́yo	वायू vā́yū	वायवः vā́yavaḥ
Accusative	वायुम् vāyúm	वायू vāyū́	वायून् vāyū́n
Instrumental	वायुना / वाय्वा¹ vāyúnā / vāyvā̀¹	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभिः vāyúbhiḥ
Dative	वायवे / वाय्वे² vāyáve / vāyvè²	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभ्यः vāyúbhyaḥ
Ablative	वायोः / वाय्वः² vāyóḥ / vāyvàḥ²	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभ्यः vāyúbhyaḥ
Genitive	वायोः / वाय्वः² vāyóḥ / vāyvàḥ²	वाय्वोः vāyvóḥ	वायूनाम् vāyūnā́m
Locative	वायौ vāyaú	वाय्वोः vāyvóḥ	वायुषु vāyúṣu
Notes	¹Vedic ²Less common

Related terms

• वात (vā́ta)

Derived terms

• वाय्वापि (vāyvāpi, “friend of the wind”), see: वातापि (vātāpi, “same as vāyvāpi”)
  • Pali: vabbāpi or vajjāpi

Descendants

• Helu:
  • Dhivehi: ވައި‎ (vai)
• Javanese: ꦧꦪꦸ (bayu)
• Maharastri Prakrit: 𑀯𑀸𑀬𑀼 (vāyu)
  • → Marathi: वायू (vāyū)
• Paisaci Prakrit:
  • Punjabi: ਵਾ (vā), ਵਾਓ (vāo), ਵਾਉ (vāu)
• Pali: vāyu
• → Assamese: বায়ু (bayu)
• → Bengali: বায়ু (baẏu)
• → Hindi: वायु (vāyu)
• → Kannada: ವಾಯು (vāyu)
• → Khmer: ព្យុះ (pyuh)
• → Lao: ພາຍຸ (phā nyu)
• → Lü: ᦘᦍᦳ (phyu)
• → Malay: bayu / بايو‎ (bayu)
• → Thai: วายุ (waa-yú) / พายุ (paa-yú)
• → Telugu: వాయువు (vāyuvu)
• → Urdu: وایو‎ (vāyu)

Etymology 2

From the root वै (vai).

Adjective

वायु • (vāyú)

1. tired, languid

Declension

Masculine u-stem declension of वायु (vāyú)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वायुः vāyúḥ	वायू vāyū́	वायवः vāyávaḥ
Vocative	वायो vā́yo	वायू vā́yū	वायवः vā́yavaḥ
Accusative	वायुम् vāyúm	वायू vāyū́	वायून् vāyū́n
Instrumental	वायुना / वाय्वा¹ vāyúnā / vāyvā̀¹	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभिः vāyúbhiḥ
Dative	वायवे / वाय्वे² vāyáve / vāyvè²	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभ्यः vāyúbhyaḥ
Ablative	वायोः / वाय्वः² vāyóḥ / vāyvàḥ²	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभ्यः vāyúbhyaḥ
Genitive	वायोः / वाय्वः² vāyóḥ / vāyvàḥ²	वाय्वोः vāyvóḥ	वायूनाम् vāyūnā́m
Locative	वायौ vāyaú	वाय्वोः vāyvóḥ	वायुषु vāyúṣu
Notes	¹Vedic ²Less common

Feminine u-stem declension of वायु (vāyú)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वायुः vāyúḥ	वायू vāyū́	वायवः vāyávaḥ
Vocative	वायो vā́yo	वायू vā́yū	वायवः vā́yavaḥ
Accusative	वायुम् vāyúm	वायू vāyū́	वायूः vāyū́ḥ
Instrumental	वाय्वा vāyvā̀	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभिः vāyúbhiḥ
Dative	वायवे / वाय्वे¹ / वाय्वै² vāyáve / vāyvè¹ / vāyvaì²	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभ्यः vāyúbhyaḥ
Ablative	वायोः / वाय्वाः² vāyóḥ / vāyvā̀ḥ²	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभ्यः vāyúbhyaḥ
Genitive	वायोः / वाय्वाः² vāyóḥ / vāyvā̀ḥ²	वाय्वोः vāyvóḥ	वायूनाम् vāyūnā́m
Locative	वायौ / वाय्वाम्² vāyaú / vāyvā̀m²	वाय्वोः vāyvóḥ	वायुषु vāyúṣu
Notes	¹Less common ²Later Sanskrit

Neuter u-stem declension of वायु (vāyú)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वायु vāyú	वायुनी vāyúnī	वायू / वायु / वायूनि¹ vāyū́ / vāyú / vāyū́ni¹
Vocative	वायु / वायो vāyú / vā́yo	वायुनी vā́yunī	वायू / वायु / वायूनि¹ vā́yū / vāyú / vā́yūni¹
Accusative	वायु vāyú	वायुनी vāyúnī	वायू / वायु / वायूनि¹ vāyū́ / vāyú / vāyū́ni¹
Instrumental	वायुना / वाय्वा² vāyúnā / vāyvā̀²	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभिः vāyúbhiḥ
Dative	वायवे / वाय्वे³ vāyáve / vāyvè³	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभ्यः vāyúbhyaḥ
Ablative	वायोः / वायुनः¹ / वाय्वः³ vāyóḥ / vāyúnaḥ¹ / vāyvàḥ³	वायुभ्याम् vāyúbhyām	वायुभ्यः vāyúbhyaḥ
Genitive	वायोः / वायुनः¹ / वाय्वः³ vāyóḥ / vāyúnaḥ¹ / vāyvàḥ³	वायुनोः vāyúnoḥ	वायूनाम् vāyūnā́m
Locative	वायुनि vāyúni	वायुनोः vāyúnoḥ	वायुषु vāyúṣu
Notes	¹Later Sanskrit ²Vedic ³Less common

Etymology 3

From the root वी (vī).

Adjective

वायु • (vāyú)

1. desirous, covetous, greedy (for food, applied to calves)
2. desirable, desired by the appetite

Declension

Masculine u-stem declension of वायु
Nom. sg.	वायुः (vāyuḥ)
Gen. sg.	वायोः (vāyoḥ)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वायुः (vāyuḥ)	वायू (vāyū)	वायवः (vāyavaḥ)
Vocative	वायो (vāyo)	वायू (vāyū)	वायवः (vāyavaḥ)
Accusative	वायुम् (vāyum)	वायू (vāyū)	वायून् (vāyūn)
Instrumental	वायुना (vāyunā)	वायुभ्याम् (vāyubhyām)	वायुभिः (vāyubhiḥ)
Dative	वायवे (vāyave)	वायुभ्याम् (vāyubhyām)	वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
Ablative	वायोः (vāyoḥ)	वायुभ्याम् (vāyubhyām)	वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
Genitive	वायोः (vāyoḥ)	वाय्वोः (vāyvoḥ)	वायूनाम् (vāyūnām)
Locative	वायौ (vāyau)	वाय्वोः (vāyvoḥ)	वायुषु (vāyuṣu)

Feminine u-stem declension of वायु
Nom. sg.	वायुः (vāyuḥ)
Gen. sg.	वायुवाः/ वायोः (vāyuvāḥ/ vāyoḥ)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वायुः (vāyuḥ)	वायू (vāyū)	वायवः (vāyavaḥ)
Vocative	वायो (vāyo)	वायू (vāyū)	वायवः (vāyavaḥ)
Accusative	वायुम् (vāyum)	वायू (vāyū)	वायूः (vāyūḥ)
Instrumental	वाय्वा (vāyvā)	वायुभ्याम् (vāyubhyām)	वायुभिः (vāyubhiḥ)
Dative	वाय्वै / वायवे (vāyvai / vāyave)	वायुभ्याम् (vāyubhyām)	वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
Ablative	वायुवाः/ वायोः (vāyuvāḥ/ vāyoḥ)	वायुभ्याम् (vāyubhyām)	वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
Genitive	वायुवाः/ वायोः (vāyuvāḥ/ vāyoḥ)	वाय्वोः (vāyvoḥ)	वायूनाम् (vāyūnām)
Locative	वाय्वाम् / वायौ (vāyvām / vāyau)	वाय्वोः (vāyvoḥ)	वायुषु (vāyuṣu)

Neuter u-stem declension of वायु
Nom. sg.	वायु (vāyu)
Gen. sg.	वायुनः (vāyunaḥ)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वायु (vāyu)	वायुनी (vāyunī)	वायूनि (vāyūni)
Vocative	वायु (vāyu)	वायुनी (vāyunī)	वायूनि (vāyūni)
Accusative	वायु (vāyu)	वायुनी (vāyunī)	वायूनि (vāyūni)
Instrumental	वायुना (vāyunā)	वायुभ्याम् (vāyubhyām)	वायुभिः (vāyubhiḥ)
Dative	वायुने (vāyune)	वायुभ्याम् (vāyubhyām)	वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
Ablative	वायुनः (vāyunaḥ)	वायुभ्याम् (vāyubhyām)	वायुभ्यः (vāyubhyaḥ)
Genitive	वायुनः (vāyunaḥ)	वायुनोः (vāyunoḥ)	वायूनाम् (vāyūnām)
Locative	वायुनि (vāyuni)	वायुनोः (vāyunoḥ)	वायुषु (vāyuṣu)

References

• “वायु” in Carl Cappeller, A Sanskrit–English Dictionary: Based upon the St. Petersburg Lexicons, Strasbourg: Karl J. Trübner, 1891, →OCLC, page 485.
• Monier Williams (1899), “वायु”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 0942.
• Arthur Anthony Macdonell (1893), “वायु”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, page 277
• Horace Hayman Wilson, A dictionary in Sanscrit and English, 2nd ed., Calcutta: Education Press, Circular Road, 1832, page 752