bystry

See also: bystrý

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *bỳstrъ. First attested in c. 1455.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /bistriː/
• IPA^(key): (15^th CE) /bistri/

Adjective

bystry (derived adverb bystrze)

1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland, Silesia) rapid (of water; flowing fast)
   • 1876-1929 [c. 1455], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[1], volume XIV, Miechów, Kruchowo, page 491:

     Byszthre wody weszbraly torrentes inundaverunt

     [Bystre wody weszbraly torrentes inundaverunt]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 31:

     Bistre fluenta

     [Bystre fluenta]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 109:

     Bystry *ripuidus

     [Bystry *ripuidus]

   • 1885-2024 [XV p . post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[2], volume III, Wrocław, page 286:

     Bistrymy insanis aquis

     [Bystrymy insanis aquis]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[3], page 284:

     Spadł deszcz wieliki, przyszły rzeki bystre

     [Spadł deszcz wieliki, przyszły rzeki bystre]

Derived terms

nouns

• bystrość
• bystrzec

Descendants

• Polish: bystry
• Silesian: bystry

References

• Boryś, Wiesław (2005) “bystry”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “bystry”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “bystry”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “bystry”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN
• K. Nitsch, editor (1954), “bystry”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 209
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “bystry”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish bystry.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈbɘs.trɘ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /bɨs.trɨ/
• (Masovia):
  • (Podlachia) IPA^(key): [ˈbɘs.trɘ]
• (Lesser Poland):
  • (Sieradz) IPA^(key): /ˈbɘs.trɘ/
  • (Western Kraków) IPA^(key): /ˈbɘs.trɘ/
  • (Goral):
    • (Podhale) IPA^(key): /ˈbɘs.trɘ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɘstrɘ
• Syllabification: bys‧try
• Homophone: Bystry

Adjective

bystry (comparative bystrzejszy, superlative najbystrzejszy, derived adverb bystro or bystrze)

1. smart; bright; shrewd (observant and responding intelligently)
2. (of water) rapid (flowing fast)

   Synonym: wartki

   Antonym: leniwy

3. observant (able to observe or sense something quickly and see well)
4. (of animals) fast and nimble

   Synonyms: rączy, zwinny

5. (Podhale, Western Kraków) synonym of stromy

   bystry spadek (Podhale) ― steep drop

   bystry pagorecek (Western Kraków) ― steep hillock

6. (Sieradz, of e.g. frost) harsh, bitter

   Synonym: ostry

   bystry mróz (Sieradz) ― bitter frost

7. (Podhale) synonym of duży

   bystry miasto (Podhale) ― large city

8. (Podlachia, about the wood in some specialist's work) synonym of kruchy
9. (Podhale) synonym of dzielny
10. (Middle Polish) synonym of pochopny
11. (Middle Polish) lively; full of vitality; randy

Declension

Declension of bystry (hard)

singular					plural
	masculine animate	masculine inanimate	feminine	neuter	virile (= masculine personal)	non-virile
nominative	bystry		bystra	bystre	bystrzy	bystre
genitive	bystrego		bystrej	bystrego	bystrych
dative	bystremu		bystrej	bystremu	bystrym
accusative	bystrego	bystry	bystrą	bystre	bystrych	bystre
instrumental	bystrym		bystrą	bystrym	bystrymi
locative	bystrym		bystrej	bystrym	bystrych

Derived terms

adjectives

• bystrolotny
• bystronogi
• bystrooki
• bystry jak woda w klozecie

nouns

• bystroń
• bystrość
• bystrotok
• bystrz
• bystrzak
• bystrze
• bystrzyca
• bystrzyk
• bystrzyna

verb

• bystrzyć impf

Further reading

• bystry in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• bystry in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “bystry”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “BYSTRY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 20.01.2023
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “bystry”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “bystry”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “bystry”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 247
• Jan Karłowicz (1900) “bystry”, in Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 1: A do E, Kraków: Akademia Umiejętności, page 154
• bystry in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego