czyść

Old Polish

Alternative forms

• czcić

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *čistì. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲɨɕt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲɨɕt͡ɕ/

Verb

czyść impf

1. (attested in Greate Poland, Lesser Poland) to read [with accusative ‘what’; or with z (+ genitive) ‘from what’; or with na (+ locative) ‘on what (page)’; or with w (+ locative) ‘in what’; or with o (+ locative) ‘about what’]

   Synonym: czytać

   • 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 23, 2:

     Y wszedl krol do domv boszego... y czedl (legitque)

     [I wszedł krol do domu bożego... i czetł (legitque)]

   • 1902 [1409], “Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich z XV wieku”, in Franciszek Piekosiński, editor, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego‎^[2], volume 6, Poznań, Pyzdry, Kościan, Gniezno, page 374:

     Iaco ten list wsdawni, czosz Ianowi Lukowskemu wsdana Goslina y Bodussowo, tenesmi cztli y ten list sprawne wyszedl. Alij: Iacosmi vidzeli y sliszeli, kedi czczon y sprawne wyszedl

     [Jako ten list wzdawny, coż Janowi Łukowskiemu wzdana Goślina i Boduszowo, tenesmy cztli i ten list sprawnie wyszedł. Alij: Jakosmy widzieli i słyszeli, kiedy czcion i sprawnie wyszedł]

   • 1874 [1420], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[3], volume VIII, page 460:

     A ginako tego zapissa albo compromissam nye widal, gedno yakom gy z minuti przet krolem czedl

     [A jinako tego zapisa albo kompromisa-m nie wydał, jedno jakom ji z minuty przed krolem czetł]

   • 1885-2024 [1454], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[4], volume IV, page 758:

     Panye bosze..., racz przeszegnacz then lud wszystek na thych *czangach czthanczy

     [Panie Boże..., racz przeżegnać ten lud wszystek na tych księgach cztący]

   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[5], Miechów, page av 4:

     Cce sø taco ue Kxøgah sødskih

     [Czcie się tako we Księgach Sędskich]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[6], page 414:

     Jesus... rzekł im: ... Aniście czli o wstaniu s martwych (de resurrectione autem mortuorum non legistis Mat 22, 31)

     [Jesus... rzekł im: ... Aniście czli o wstaniu s martwych (de resurrectione autem mortuorum non legistis Mat 22, 31)]

   • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym‎^[7], line 9:

     Czthą w yednich kszagach o nym, ktho chcze szluchacz, yą powyem

     [Cztę w jednych księgach o nim – kto chce słuchać, ja powiem]

   • 1877-1881 [c. 1418], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 2151:

     To czcze szan w kzangach kro[n]yk rzymskych

     [To czcie się w księgach kro[n]ik rzymskich]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[8], page 116:

     Takoż uczynił sie Archalaus markrabią, a grabią nigdy nie postał. Tegodla kiedy ji chcesz margrabią (cum ergo eum legeris monarchum fuisse), rozumiej, iżeć był dziewięć lat przy tego ojcu podług domnimania pospolnego luda

     [Takoż uczynił sie Archalaus markrabią a grabią nigdy nie postał. Tegodla kiedy ji czciesz margrabią (cum ergo eum legeris monarchum fuisse), rozumiej, iżeć był dziewięć lat, przy tego ojcu podług domnimania pospolnego luda]

   • 1880-1894 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[9], volume V, page 261:

     Nygdy nye badze czczono, aby sze kyedy vkazal nunquam... legitur apparuisse

     [Nigdy nie będzie czciono, aby sie kiedy ukazał nunquam... legitur apparuisse]

Derived terms

verbs

• czyść mszę impf
• wnętrznie czyść impf

 

Related terms

nouns

• cześć
• czysło

 

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czyść”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ʂɘɕt͡ɕ/
• Rhymes: -ɘɕt͡ɕ
• Syllabification: czyść

Verb

czyść

1. second-person singular imperative of czyścić