հարկանեմ

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Armenian[edit]

Etymology[edit]

From հարկ- (hark-), from Proto-Indo-European *pr̥g-, grown from *pr̥-, zero-grade of *per- (“to beat, hit”), +‎ -ան- (-an-). The aorist stem հար- (har-) and the verb հարում (harum) are directly from *pr̥-. Cognate with Lithuanian per̃ti (“to thrash”), Sanskrit पृत् (pṛt, “battle”), etc. See also Old Armenian ուռն (uṙn).

Verb[edit]

հարկանեմ • (harkanem)

  1. to beat, to strike, to give or deal a blow
    հարկանել գաւազանաւ ― harkanel gawazanaw ― to cudgel, to cane, to whip, to thrash, to belabour
    հարկանել զմիմեանս ― harkanel zmimeans ― to strike one another, to knock against each other; to come in collision, to collide, to come into contact with
    հարկանել այսոյն պղծոյ ― harkanel aysoyn płcoy ― to possess with a devil
    մարտ ընդ միմեանս հարկանել ― mart ənd mimeans harkanel ― to fight, to combat, to make war
    հարկանել զպատերազմ ― harkanel zpaterazm ― to gain the battle, to conquer
    հարկանել զթշնամին ― harkanel ztʻšnamin ― to beat the enemy, to discomfit, to defeat, to rout
    խրախոյս խնդութեան հարկանել ― xraxoys xndutʻean harkanel ― to shout with joy
    հարկանել զմիտս ― harkanel zmits ― to strike, to impress
    հարկանել զամանակ ― harkanel zamanak ― to beat the measure
    զծայրս հարկանել ― zcayrs harkanel ― to dawn, to rise
    հերկ հարկանել ― herk harkanel ― to plough, to till, to cultivate
    ընդ միտ հարկանել ― ənd mit harkanel ― to think, to reflect
    հարկանել գինւոյ ի գլուխն ― harkanel ginwoy i gluxn ― to mount to the head; to intoxicate (of wine)
    ընդ միտս հարկանել ― ənd mits harkanel ― to be understood
    երփն երփն հարկանէր ի նոցանէ ― erpʻn erpʻn harkanēr i nocʻanē ― they shone brilliantly with many colours
    հարկանէր ի նոցանէ հոտ անոյշ ― harkanēr i nocʻanē hot anoyš ― they spread a perfume around
  2. (music) to strike or sweep the chords of the lyre, to vibrate, to touch, to play or perform on
    տաւիղ հարկանել ― tawił harkanel ― to harp, to play on the harp
    ջութակ հարկանել ― ǰutʻak harkanel ― to harp, to play on the violin
    փող հարկանել ― pʻoł harkanel ― to sound the trumpet
  3. to prick, to bite, to hurt, to offend
  4. to wound, to hurt, to harm
    հարկանել ի գլուխն ― harkanel i gluxn ― to cause a headache
    ցաւ հարկանի որովայնիս ― cʻaw harkani orovaynis ― I have a stomach ache; I have the colic
    կօշիկ իմ հարկանէ զոտս ― kōšik im harkanē zots ― my shoe pinches
  5. to beat to death, to kill (a man or an animal)
    հարկանել ի մահ, հարկանել զոք յոգի ― harkanel i mah, harkanel zokʻ yogi ― to give the deathblow, to despatch, to slay, to kill
  6. to spoil, to taint, to gnaw, to eat away
    ժանգն հարկանէ զերկաթ ― žangn harkanē zerkatʻ ― rust consumes iron
  7. to ill-treat, to punish, to abuse
    հարկանել ի վերայ ուրուք ― harkanel i veray urukʻ ― to assault, to attack
  8. to torment, to disturb (of conscience)
    հարկանէ զԴաւիթ սիրտն իւր, հարեալ գտանի ի խղճէ մտաց ― harkanē zDawitʻ sirtn iwr, hareal gtani i xłčē mtacʻ ― David is struck by or eaten up by remorse
    ընդէ՞ր հարկանէ զքեզ սիրտ քո ― əndē?r harkanē zkʻez sirt kʻo ― why is your conscience afflicted and why is your heart heavy within you?
  9. to chop firewood
  10. to shove, to thrust
  11. to put on
    ի շամփուր հարկանել ― i šampʻur harkanel ― to spit, to put on the spit
    հարկանել զոք ի ցից ― harkanel zokʻ i cʻicʻ ― to impale
  12. to set up, to raise
    խորան հարկանել ― xoran harkanel ― to set up a pavilion
  13. to compare
    հարկանել ընդ միմեանս, ընդ միմեանս հարկանել համեմատութեամբ ― harkanel ənd mimeans, ənd mimeans harkanel hamematutʻeamb ― to compare, to confront with
  14. to touch
    արեւն ընդ ծայրս հարկանէր ― arewn ənd cayrs harkanēr ― the sun gilded the mountain tops
  15. to write down, to put into writing, to set down
  16. to quench (hunger, thirst)
    հարկանել զքաղց ― harkanel zkʻałcʻ ― to stay hunger
    հարկանել զծարաւ ― harkanel zcaraw ― to quench, slake or allay thirst
  17. to go (a journey)
    հարկանել զճանապարհս ― harkanel zčanaparhs ― to go, to be on a journey, to travel
  18. to lament, to cry
    հարկանել զանձն ― harkanel zanjn ― to be afflicted, grieved, mournful, desperate
  19. to serve, to wait upon
    հարկանել զպէտս ուրուք ― harkanel zpēts urukʻ ― to supply the needs of, to provide or furnish the needful
  20. to knock, to thump (by foot); to applaud
  21. to light (a fire)
    հարկանել հուր զտամբ ― harkanel hur ztamb ― to set a house on fire
  22. to putrefy (of a body)
  23. to pay tribute, tax
  24. (mediopassive) to be beaten, struck, wounded
    հարկանել զագահութեան ― harkanel zagahutʻean ― to be avaricious, too fond of riches
    ընդ զգայութիւնս հարկանել ― ənd zgayutʻiwns harkanel ― to strike the senses
    կարեվէր հարայ յոգիս ― karevēr haray yogis ― my heart was pierced with a hundred wounds
    հարաւ ի մորմոք սիրտ նորա ― haraw i mormokʻ sirt nora ― his heart was filled with pain or grief
  25. (mediopassive) to be smitten with, enamoured of
    հարկանել ի սէր ուրուք ― harkanel i sēr urukʻ ― to fall in love with to conceive a great affection for, to be desperately in love with
    հարաւ ի գեղ նորա ― haraw i geł nora ― he was smitten with her beauty
  26. (mediopassive) to approach, to incline to
    ի գութ հարկանել ― i gutʻ harkanel ― to be moved, touched with compassion
    հարկանել զախտի ― harkanel zaxti ― to addict oneself to vice
    հարկանել զիւիք ― harkanel ziwikʻ ― to tend do, to have the mind occupied with
    հարկանել յաստուածս օտարս ― harkanel yastuacs ōtars ― to idolize
    հարկանել յոք ― harkanel yokʻ ― to incline to some one, to become too familiar or very friendly with
    ի շահս կամ ի գնողս հարկանել ― i šahs kam i gnołs harkanel ― to traffic
    այսր անդր հարկանել ― aysr andr harkanel ― to waver, to be unsettled, bewildered, in doubt, to hesitate

Usage notes[edit]

In the compounds փող-ար (pʻoł-ar) (beside փող-ա-հար (pʻoł-a-har)) and կտցար (ktcʻar), the հ- (h-) is lost, as in -ատ (-at).

Conjugation[edit]

active
infinitive հարկանել (harkanel) participle հարեալ (hareal)
causative — aorist stem հար- (har-)
person singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative ես դու նա մեք դուք նոքա
present հարկանեմ (harkanem) հարկանես (harkanes) հարկանէ (harkanē) հարկանեմք (harkanemkʻ) հարկանէք (harkanēkʻ) հարկանեն (harkanen)
imperfect հարկանէի, հարկանեի* (harkanēi, harkanei*) հարկանէիր, հարկանեիր* (harkanēir, harkaneir*) հարկանէր (harkanēr) հարկանէաք, հարկանեաք* (harkanēakʻ, harkaneakʻ*) հարկանէիք, հարկանեիք* (harkanēikʻ, harkaneikʻ*) հարկանէին, հարկանեին* (harkanēin, harkanein*)
aorist հարի (hari) հարեր (harer) եհար (ehar) հարաք (harakʻ) հարէք, հարիք (harēkʻ, harikʻ) հարին (harin)
subjunctive ես դու նա մեք դուք նոքա
present հարկանիցեմ (harkanicʻem) հարկանիցես (harkanicʻes) հարկանիցէ (harkanicʻē) հարկանիցեմք (harkanicʻemkʻ) հարկանիցէք (harkanicʻēkʻ) հարկանիցեն (harkanicʻen)
aorist հարից (haricʻ) հարցես (harcʻes) հարցէ (harcʻē) հարցուք (harcʻukʻ) հարջիք (harǰikʻ) հարցեն (harcʻen)
imperatives — (դու) — — (դուք) —
imperative — հա՛ր (hár) — — հարէ՛ք (harḗkʻ) —
cohortative — հարջի՛ր (harǰír) — — հարջի՛ք (harǰíkʻ) —
prohibitive — մի՛ հարկաներ (mí harkaner) — — մի՛ հարկանէք (mí harkanēkʻ) —
*rare
mediopassive
infinitive հարկանել, հարկանիլ* (harkanel, harkanil*) participle հարեալ (hareal)
causative — aorist stem հար- (har-)
person singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative ես դու նա մեք դուք նոքա
present հարկանիմ (harkanim) հարկանիս (harkanis) հարկանի (harkani) հարկանիմք (harkanimkʻ) հարկանիք (harkanikʻ) հարկանին (harkanin)
imperfect հարկանէի (harkanēi) հարկանէիր (harkanēir) հարկանէր, հարկանիւր (harkanēr, harkaniwr) հարկանէաք (harkanēakʻ) հարկանէիք (harkanēikʻ) հարկանէին (harkanēin)
aorist հարայ (haray) հարար (harar) հարաւ (haraw) հարաք (harakʻ) հարայք (haraykʻ) հարան (haran)
subjunctive ես դու նա մեք դուք նոքա
present հարկանիցիմ (harkanicʻim) հարկանիցիս (harkanicʻis) հարկանիցի (harkanicʻi) հարկանիցիմք (harkanicʻimkʻ) հարկանիցիք (harkanicʻikʻ) հարկանիցին (harkanicʻin)
aorist հարայց (haraycʻ) հարցիս (harcʻis) հարցի (harcʻi) հարցուք (harcʻukʻ) հարջիք (harǰikʻ) հարցին (harcʻin)
imperatives — (դու) — — (դուք) —
imperative — հարի՛ր (harír) — — հարարո՛ւք (hararúkʻ) —
cohortative — հարջի՛ր (harǰír) — — հարջի՛ք (harǰíkʻ) —
prohibitive — մի՛ հարկանիր (mí harkanir) — — մի՛ հարկանիք (mí harkanikʻ) —
*post-classical

Derived terms[edit]

Descendants[edit]

  • → Armenian: հարկանել (harkanel) (learned)

References[edit]

  • Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “հար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “հարկանեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • J̌ahukyan, Geworg (1998) “-ար”, in Hin hayereni verǰacancʻneri cagumə [The Origin of Old Armenian Suffixes] (Hayocʻ lezvi hamematakan kʻerakanutʻyan harcʻer; 2) (in Armenian), Yerevan: Anania Širakacʻi, pages 5–48
  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “հարկանեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=հարկանեմ&oldid=78451219"