kostka
Appearance
Czech
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Proto-Slavic *kostъka (“small bone”), since dice were made of bones (Proto-Slavic *kostь).
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]kostka f (relational adjective kostkový, diminutive kostička or kostečka)
- die (polyhedron used in games of chance)
- Pokud se nemůžeš rozhodnout, hoď si kostkou. ― If you can't decide, roll a die.
- cube (object more or less in the form of a cube)
- Stačí jedna kostka cukru. ― One cube of sugar is enough.
Declension
[edit]Related terms
[edit]nouns
Further reading
[edit]- “kostka”, in Příruční slovník jazyka českého (in Czech), 1935–1957
- “kostka”, in Slovník spisovného jazyka českého (in Czech), 1960–1971, 1989
- “kostka”, in Internetová jazyková příručka (in Czech), 2008–2025
Old Polish
[edit]Etymology
[edit]Etymology tree
Inherited from Proto-Slavic *kostъka. By surface analysis, kość + -ka. First attested in 1419.
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]kostka f
- (attested in Lesser Poland, in the plural, hapax legomenon) bones, remains of saints' bodies, relics
- 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[1], [2], [3], volume XXIV, Częstochowa, page 350:
- Cosszthky reliquie sancte
- [Kostki reliquie sancte]
- (attested in Silesia, Greater Poland, anatomy) talus (part of the shin bone or fibula that protrudes above the ankle joint)
- 1900 [1472], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2[4], number 1505:
- Kostka zaphena
- [Kostka zaphena]
- 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne[5], volume III, Wrocław, page 289:
- Talus cos[t]ka
- [Talus kos[t]ka]
- type of skin disease, sclerosis, bony growth
- 1885-2024 [1434], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne[6], volume V, page 32:
- Si habet eminens os *costkwo yalowa, sadno
- [Si habet eminens os kostka jałowa, sadno]
- 1885-2024 [1434], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne[7], volume V, page 32:
- Os excrescens, quod vocatur ocladzyni vel costky
- [Os excrescens, quod vocatur ocladzyni vel kostki]
- 1939 [XV p. post.], Adam Bednarski, editor, Materiały do dziejów medycyny polskiej w XIV i XV stuleciu[8], page 38:
- Contra ma[r]thva costhka
- [Contra martwa kostka]
- 1894 [1471], Konstanty Górski, editor, Historia jazdy polskiej[9], page 272:
- (Koń) gnyady... marthwa kosthka na zadnye nodze
- [(Koń) gniady... martwa kostka na zadnie nodze]
- (attested in Sieradz-Łęczyca, Silesia, Lesser Poland) seed in a fruit, kernel, grain
- 1900 [1419], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2[10], number 5246:
- Costka rozszynkowa semen prassularis
- [Kostka rozynkowa semen prassularis]
- 1442, Wokabularz Raczyńskich, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 1360/I, page 151v:
- Nucleus patet kostka wysznyewa
- [Nucleus patet kostka wiśniewa]
- 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne[14], volume III, Wrocław, page 291:
- Koszthka nucleus
- [Kostka nucleus]
- (attested in Masovia, Lesser Poland) die (cube or ball used in games of chance)
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 17:
- Acz gaalki alybo kostki gygrayąncz, czyy syn czo straczy, na yego cząnscz polyczono bandze
- [Acz gałki alibo kostki jigrając, czy syn co straci, na jego część policzono będzie]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 45:
- Aby skodna gygra kostek odrzvczona byla..., vstawyami
- [Aby szkoda jigra kostek odrzucona była..., ustawiamy]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 45:
- Kv zathworzenyv gygraczom kostek sloscziwey chytrosczy... vstawyamy
- [Ku zatworzeniu jigraczom kostek złościwej chytrości... ustawiamy]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 46:
- Vstawyamy, abi nygeden... zemyenyn... w naszem krolewstwye kostek nye gygral na pozyczki alybo na brog
- [Ustawiamy, aby niejeden... ziemienin... w naszem krolestwie kostek nie jigrał na pożyczki alibo na brog]
- 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I[18], Lesser Poland, page 36:
- O gygranyv kostek
- [O jigraniu kostek]
- 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I[19], Lesser Poland, page 36:
- Gdyby nyektori syn... kostky gygral a przegygral cząscz pyenyądzy..., tedy oczecz... za to nye ma czyrpyecz
- [Gdyby niektory syn... kostki jigrał a przejigrał część pieniądzy..., tedy ociec... za to nie ma cirpieć]
- 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I[20], Lesser Poland, page 36:
- [I]sze... slyachtą, myedzy sobą spywszy syą, geden drvgemv na kosthkach na zaklad pyenyadzy dawa a zasyą zyskvge..., vstawyamy
- [[I]że... ślachta, miedzy sobą spiwszy się, jeden drugiemu na kostkach na zakład pieniądzy dawa i zasię zyskuje..., ustawiamy]
- 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I[21], Lesser Poland, page 42:
- Gdy syn gygra kostky
- [Gdy syn jigra kostki]
- 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I[22], Lesser Poland, page 64:
- [A]lye ysz gygranye kostek wyele... lyvdzy dobrych schkodzy y ganyby, dlaczego ma bycz dzerszano, ysz gygranye kostek o pyenyadze gotowe ma bycz, a nye na dlvg
- [[A]le jigranie kostek wiele... ludzi dobry szkodzi i gańby, dlaczego ma być dzierżano, iż jigranie kostek o pieniądze gotowe ma być, a nie na dług]
- 1895 [XV p. post.], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici[23], volume II, page XXIV:
- O szvkny c[z]osthky grano
- [O sukni[ą] k[z]ostki grano]
Derived terms
[edit]proper nouns
Descendants
[edit]References
[edit]- Boryś, Wiesław (2005) “kość”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Bańkowski, Andrzej (2000) “kostka”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- S. Urbańczyk, editor (1962), “kostka”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 3, Wrocław, Warsaw, Kraków: Polish Academy of Sciences, page 356
- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “kostka”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
- Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “kostka”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
Polish
[edit]Etymology
[edit]Etymology tree
Inherited from Old Polish kostka. By surface analysis, kość + -ka.
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]kostka f (diminutive kosteczka)
- (anatomy) diminutive of kość (“bone”)
- (anatomy) ankle (bulge on both sides of the leg directly above the foot)
- (anatomy) knuckle (bulge on the back of the hand at the joint)
- (countable) die (polyhedron used in games of chance)
- Synonym: kość
- lump (portion of a substance formed in the shape of a small cuboid)
- cobble, cobblestone (material in the form of small cuboids formed from concrete or stone, used for paving streets and sidewalks)
- box, block (device similar in shape to a cuboid used to connect cables when installing electrical devices)
- (colloquial, computing, electronics) chip, microchip, computer chip, integrated circuit (small electronic device made up of multiple interconnected electronic components such as transistors, resistors, and capacitors)
- Synonyms: chip, kość, układ scalony
- (colloquial, music) pick, plectrum (small piece of plastic, metal, ivory, etc. for plucking strings)
- cube (object more or less in the form of a cube)
- Kostka Rubika ― Rubik's Cube
- kostka lodu ― ice cube
- (Far Masovian) synonym of skrzyp
- (Masuria) synonym of skrzyp zimowy
- (Podhale) decorative seashell worn on one's hat
- Hypernym: muszla
- (obsolete, carpentry) block (part of a board or log that protrudes and is inserted into a groove of an adjacent board or log)
- (obsolete) leveller (bone tool for smoothing, leveling)
- (obsolete) synonym of kwadracik
- (Middle Polish) synonym of pestka
- (Middle Polish) synonym of chrząstka
Declension
[edit]Declension of kostka
Derived terms
[edit]adverbs
verbs
Further reading
[edit]- kostka in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- kostka in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “kostka”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “KOSTKA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 22.10.2012
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “kostka”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “kostka”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “kostka”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 491
- Jan Karłowicz (1901) “kostka”, in Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 2: F do K, Kraków: Akademia Umiejętności, page 442
- Stanisław Ciszewski (1909) “kostka”, in “Przyczynek do słownika gwary mazowieckiej”, in Prace Filologiczne (in Polish), volume 7, z. 1, Warsaw: skł. gł. w Księgarni E. Wende i Ska, page 206
Silesian
[edit]Etymology
[edit]Etymology tree
Inherited from Old Polish kostka. By surface analysis, kość + -ka.
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]kostka f
- (anatomy) diminutive of kość (“bone”)
- lump, cube (object more or less in the form of a cube)
- (anatomy) ankle (bulge on both sides of the leg directly above the foot)
- (botany) stone, pit, pip (central part of some fruits, particularly drupes)
- Synonym: jōndrzko
- fishbone (bone from a fish)
- Synonym: ôść
- field horsetail (Equisetum arvense)
- Synonym: sprzynczka
Declension
[edit]singular | plural | |
---|---|---|
nominative | kostka | kostki |
genitive | kostki | kostek |
dative | kostce | kostkōm |
accusative | kostkã | kostki |
instrumental | kostkōm | kostkami/kostkōma |
locative | kostce | kostkach |
vocative | kostko | kostki |
Further reading
[edit]- kostka in silling.org
- Bogdan Kallus (2020) “kostka”, in Słownik Gōrnoślōnskij Gŏdki, IV edition, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, →ISBN, page 327
- Henryk Jaroszewicz (2022) “kostka”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 88
- Barbara Podgórska, Adam Podgóski (2008) “kostka”, in Słownik gwar śląskich [A dictionary of Silesian dialects] (in Polish), Katowice: Wydawnictwo KOS, →ISBN, page 143
- Michał Przywara (c. 1900) “kostka”, in Narzecza śląskie napisał ks. Michał Przywara. C. Słownik[24]
Categories:
- Czech terms inherited from Proto-Slavic
- Czech terms derived from Proto-Slavic
- Czech terms with IPA pronunciation
- Czech lemmas
- Czech nouns
- Czech feminine nouns
- Czech terms with usage examples
- Czech hard feminine nouns
- Czech nouns with reducible stem
- cs:Games
- Old Polish terms derived from Proto-Indo-European
- Old Polish terms derived from Proto-Balto-Slavic
- Old Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Old Polish terms derived from Proto-Slavic
- Old Polish terms suffixed with -ka
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish terms with homophones
- Old Polish lemmas
- Old Polish nouns
- Old Polish feminine nouns
- Lesser Poland Old Polish
- Old Polish hapax legomena
- Old Polish terms with quotations
- Silesia Old Polish
- Greater Poland Old Polish
- zlw-opl:Anatomy
- Sieradz-Łęczyca Old Polish
- Masovia Old Polish
- zlw-opl:Bones
- zlw-opl:Games
- Polish terms derived from Proto-Slavic
- Polish terms derived from Proto-Balto-Slavic
- Polish terms inherited from Old Polish
- Polish terms derived from Proto-Indo-European
- Polish terms derived from Old Polish
- Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Polish terms suffixed with -ka
- Polish 2-syllable words
- Polish terms with IPA pronunciation
- Polish terms with audio pronunciation
- Rhymes:Polish/ɔstka
- Rhymes:Polish/ɔstka/2 syllables
- Polish terms with homophones
- Polish lemmas
- Polish nouns
- Polish feminine nouns
- pl:Anatomy
- Polish diminutive nouns
- Polish countable nouns
- Middle Polish
- Polish colloquialisms
- pl:Computing
- pl:Electronics
- pl:Music
- Polish terms with collocations
- Far Masovian Polish
- Masuria Polish
- Podhale Polish
- Polish terms with obsolete senses
- pl:Carpentry
- pl:Bones
- pl:Building materials
- pl:Games
- pl:Horsetails
- pl:Rocks
- pl:Semiconductors
- pl:Skeleton
- pl:Tissues
- Silesian terms derived from Proto-Indo-European
- Silesian terms inherited from Old Polish
- Silesian terms derived from Proto-Balto-Slavic
- Silesian terms inherited from Proto-Slavic
- Silesian terms derived from Old Polish
- Silesian terms derived from Proto-Slavic
- Silesian terms suffixed with -ka
- Silesian terms with IPA pronunciation
- Rhymes:Silesian/ɔstka
- Rhymes:Silesian/ɔstka/2 syllables
- Silesian lemmas
- Silesian nouns
- Silesian feminine nouns
- szl:Anatomy
- Silesian diminutive nouns
- szl:Botany
- szl:Animal body parts
- szl:Bones
- szl:Horsetails
- szl:Ichthyology