kostka

See also: Kostka, kóstka, kôstka, and kostką

Czech

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *kostъka (“small bone”), since dice were made of bones (Proto-Slavic *kostь).

Pronunciation

• IPA^(key): [ˈkostka]

Noun

kostka f (relational adjective kostkový, diminutive kostička or kostečka)

1. die (polyhedron used in games of chance)

   Pokud se nemůžeš rozhodnout, hoď si kostkou. ― If you can't decide, roll a die.

2. cube (object more or less in the form of a cube)

   Stačí jedna kostka cukru. ― One cube of sugar is enough.

Declension

Declension of kostka (hard feminine reducible)

	singular	plural
nominative	kostka	kostky
genitive	kostky	kostek
dative	kostce	kostkám
accusative	kostku	kostky
vocative	kostko	kostky
locative	kostce	kostkách
instrumental	kostkou	kostkami

Related terms

nouns

• kůstka

Further reading

• “kostka”, in Příruční slovník jazyka českého (in Czech), 1935–1957
• “kostka”, in Slovník spisovného jazyka českého (in Czech), 1960–1971, 1989
• “kostka”, in Internetová jazyková příručka (in Czech), 2008–2025

Old Polish

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *kost-der.

Proto-Slavic *kȍstь

Proto-Balto-Slavic *-kāˀ

Proto-Slavic *-ъka

Proto-Slavic *kostъka

Old Polish kostka

Inherited from Proto-Slavic *kostъka. By surface analysis, kość +‎ -ka. First attested in 1419.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /kɔstka/
• IPA^(key): (15^th CE) /kɔstka/
• Homophone: Kostka

Noun

kostka f

1. (attested in Lesser Poland, in the plural, hapax legomenon) bones, remains of saints' bodies, relics
   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[1], [2], [3]}, volume XXIV, Częstochowa, page 350:

     Cosszthky reliquie sancte

     [Kostki reliquie sancte]

2. (attested in Silesia, Greater Poland, anatomy) talus (part of the shin bone or fibula that protrudes above the ankle joint)
   • 1900 [1472], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[4], number 1505:

     Kostka zaphena

     [Kostka zaphena]

   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[5], volume III, Wrocław, page 289:

     Talus cos[t]ka

     [Talus kos[t]ka]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 135r:

     Talus eyn enckel an dem fusz oder wurffel gloszn vel kostką

     [Talus eyn enckel an dem fusz oder wurffel glozn vel kostka]

3. type of skin disease, sclerosis, bony growth
   • 1885-2024 [1434], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[6], volume V, page 32:

     Si habet eminens os *costkwo yalowa, sadno

     [Si habet eminens os kostka jałowa, sadno]

   • 1885-2024 [1434], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[7], volume V, page 32:

     Os excrescens, quod vocatur ocladzyni vel costky

     [Os excrescens, quod vocatur ocladzyni vel kostki]

   • 1939 [XV p. post.], Adam Bednarski, editor, Materiały do dziejów medycyny polskiej w XIV i XV stuleciu‎^[8], page 38:

     Contra ma[r]thva costhka

     [Contra martwa kostka]

   • 1894 [1471], Konstanty Górski, editor, Historia jazdy polskiej‎^[9], page 272:

     (Koń) gnyady... marthwa kosthka na zadnye nodze

     [(Koń) gniady... martwa kostka na zadnie nodze]

4. (attested in Sieradz-Łęczyca, Silesia, Lesser Poland) seed in a fruit, kernel, grain
   • 1900 [1419], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[10], number 5246:

     Costka rozszynkowa semen prassularis

     [Kostka rozynkowa semen prassularis]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[11], [12], [13]}, volume XXII, Łęczyca, page 24:

     Kostka porodzyla yądro testa parit nucleum

     [Kostka porodziła jądro testa parit nucleum]

   • 1442, Wokabularz Raczyńskich, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 1360/I, page 151v:

     Nucleus patet kostka wysznyewa

     [Nucleus patet kostka wiśniewa]

   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[14], volume III, Wrocław, page 291:

     Koszthka nucleus

     [Kostka nucleus]

   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[15], [16], [17]}, volume LIII, Krakow, page 63:

     Nucleos, hoc est broszkynove kosztky

     [Nucleos, hoc est broskiniowe kostki]

5. (attested in Masovia, Lesser Poland) die (cube or ball used in games of chance)
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 17:

     Acz gaalki alybo kostki gygrayąncz, czyy syn czo straczy, na yego cząnscz polyczono bandze

     [Acz gałki alibo kostki jigrając, czy syn co straci, na jego część policzono będzie]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 45:

     Aby skodna gygra kostek odrzvczona byla..., vstawyami

     [Aby szkoda jigra kostek odrzucona była..., ustawiamy]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 45:

     Kv zathworzenyv gygraczom kostek sloscziwey chytrosczy... vstawyamy

     [Ku zatworzeniu jigraczom kostek złościwej chytrości... ustawiamy]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 46:

     Vstawyamy, abi nygeden... zemyenyn... w naszem krolewstwye kostek nye gygral na pozyczki alybo na brog

     [Ustawiamy, aby niejeden... ziemienin... w naszem krolestwie kostek nie jigrał na pożyczki alibo na brog]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[18], Lesser Poland, page 36:

     O gygranyv kostek

     [O jigraniu kostek]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[19], Lesser Poland, page 36:

     Gdyby nyektori syn... kostky gygral a przegygral cząscz pyenyądzy..., tedy oczecz... za to nye ma czyrpyecz

     [Gdyby niektory syn... kostki jigrał a przejigrał część pieniądzy..., tedy ociec... za to nie ma cirpieć]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[20], Lesser Poland, page 36:

     [I]sze... slyachtą, myedzy sobą spywszy syą, geden drvgemv na kosthkach na zaklad pyenyadzy dawa a zasyą zyskvge..., vstawyamy

     [[I]że... ślachta, miedzy sobą spiwszy się, jeden drugiemu na kostkach na zakład pieniądzy dawa i zasię zyskuje..., ustawiamy]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[21], Lesser Poland, page 42:

     Gdy syn gygra kostky

     [Gdy syn jigra kostki]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[22], Lesser Poland, page 64:

     [A]lye ysz gygranye kostek wyele... lyvdzy dobrych schkodzy y ganyby, dlaczego ma bycz dzerszano, ysz gygranye kostek o pyenyadze gotowe ma bycz, a nye na dlvg

     [[A]le jigranie kostek wiele... ludzi dobry szkodzi i gańby, dlaczego ma być dzierżano, iż jigranie kostek o pieniądze gotowe ma być, a nie na dług]

   • 1895 [XV p. post.], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎^[23], volume II, page XXIV:

     O szvkny c[z]osthky grano

     [O sukni[ą] k[z]ostki grano]

Derived terms

proper nouns

• Kostka

Descendants

• Polish: kostka
• Silesian: kostka

References

• Boryś, Wiesław (2005) “kość”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “kostka”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• S. Urbańczyk, editor (1962), “kostka”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 3, Wrocław, Warsaw, Kraków: Polish Academy of Sciences, page 356
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “kostka”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “kostka”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

kostki sense 1

kostka sense 2

kostki sense 3

kostka sense 4

kostki sense 5

kostka sense 6

kostka sense 8

kostki sense 9

kostki sense 13

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *kost-der.

Proto-Slavic *kȍstь

Proto-Balto-Slavic *-kāˀ

Proto-Slavic *-ъka

Proto-Slavic *kostъka

Old Polish kostka

Polish kostka

Inherited from Old Polish kostka. By surface analysis, kość +‎ -ka.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈkɔst.ka/

• (Masovia):
  • (Masuria) IPA^(key): /ˈkɔst.ka/
  • (Far Masovian) IPA^(key): /ˈkɔst.ka/
• (Lesser Poland):
  • (Goral):
    • (Podhale) IPA^(key): /ˈkɔst.ka/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔstka
• Syllabification: kost‧ka
• Homophone: Kostka

Noun

kostka f (diminutive kosteczka)

2. (anatomy) diminutive of kość (“bone”)
4. (anatomy) ankle (bulge on both sides of the leg directly above the foot)
6. (anatomy) knuckle (bulge on the back of the hand at the joint)
8. (countable) die (polyhedron used in games of chance)

   Synonym: kość

   1. (Middle Polish) game of chance
      1. (Middle Polish, figuratively) luck; chance
10. lump (portion of a substance formed in the shape of a small cuboid)
12. cobble, cobblestone (material in the form of small cuboids formed from concrete or stone, used for paving streets and sidewalks)
14. box, block (device similar in shape to a cuboid used to connect cables when installing electrical devices)
16. (colloquial, computing, electronics) chip, microchip, computer chip, integrated circuit (small electronic device made up of multiple interconnected electronic components such as transistors, resistors, and capacitors)

    Synonyms: chip, kość, układ scalony

18. (colloquial, music) pick, plectrum (small piece of plastic, metal, ivory, etc. for plucking strings)

    Synonyms: piórko, plektron

20. cube (object more or less in the form of a cube)

    Kostka Rubika ― Rubik's Cube

    kostka lodu ― ice cube

21. (Far Masovian) synonym of skrzyp
22. (Masuria) synonym of skrzyp zimowy
24. (Podhale) decorative seashell worn on one's hat

    Hypernym: muszla

25. (obsolete, carpentry) block (part of a board or log that protrudes and is inserted into a groove of an adjacent board or log)
26. (obsolete) leveller (bone tool for smoothing, leveling)
27. (obsolete) synonym of kwadracik
28. (Middle Polish) synonym of pestka
29. (Middle Polish) synonym of chrząstka

Declension

Declension of kostka

	singular	plural
nominative	kostka	kostki
genitive	kostki	kostek
dative	kostce	kostkom
accusative	kostkę	kostki
instrumental	kostką	kostkami
locative	kostce	kostkach
vocative	kostko	kostki

Derived terms

adverbs

• w kostkę

nouns

• kostka domina
• kostka rosołowa

verbs

• kopać się po kostkach impf

Further reading

• kostka in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• kostka in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “kostka”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “KOSTKA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 22.10.2012
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “kostka”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “kostka”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “kostka”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 491
• Jan Karłowicz (1901) “kostka”, in Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 2: F do K, Kraków: Akademia Umiejętności, page 442
• Stanisław Ciszewski (1909) “kostka”, in “Przyczynek do słownika gwary mazowieckiej”, in Prace Filologiczne (in Polish), volume 7, z. 1, Warsaw: skł. gł. w Księgarni E. Wende i Ska, page 206

Silesian

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *kost-der.

Proto-Slavic *kȍstь

Proto-Balto-Slavic *-kāˀ

Proto-Slavic *-ъka

Proto-Slavic *kostъka

Old Polish kostka

Silesian kostka

Inherited from Old Polish kostka. By surface analysis, kość +‎ -ka.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈkɔst.ka/
• Rhymes: -ɔstka
• Syllabification: kost‧ka

Noun

kostka f

1. (anatomy) diminutive of kość (“bone”)
2. lump, cube (object more or less in the form of a cube)
3. (anatomy) ankle (bulge on both sides of the leg directly above the foot)
4. (botany) stone, pit, pip (central part of some fruits, particularly drupes)

   Synonym: jōndrzko

5. fishbone (bone from a fish)

   Synonym: ôść

6. field horsetail (Equisetum arvense)

   Synonym: sprzynczka

Declension

Declension of kostka

	singular	plural
nominative	kostka	kostki
genitive	kostki	kostek
dative	kostce	kostkōm
accusative	kostkã	kostki
instrumental	kostkōm	kostkami/kostkōma
locative	kostce	kostkach
vocative	kostko	kostki

Further reading

• kostka in silling.org
• Bogdan Kallus (2020) “kostka”, in Słownik Gōrnoślōnskij Gŏdki, IV edition, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, →ISBN, page 327
• Henryk Jaroszewicz (2022) “kostka”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 88
• Barbara Podgórska, Adam Podgóski (2008) “kostka”, in Słownik gwar śląskich [A dictionary of Silesian dialects] (in Polish), Katowice: Wydawnictwo KOS, →ISBN, page 143
• Michał Przywara (c. 1900) “kostka”, in Narzecza śląskie napisał ks. Michał Przywara. C. Słownik‎^[24]