sędzić

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Polish[edit]

Etymology[edit]

Inherited from Proto-Slavic *sǫditi. By surface analysis, sąd +‎ -ić. First attested in the 14th century.

Pronunciation[edit]

  • IPA(key): (10th–15th CE) /sæ̃d͡ʑit͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /sæ̃d͡ʑit͡ɕ/

Verb[edit]

sędzić impf

  1. (law) to judge, to rule (to determine someone's fate in court; to preside over a legal case) [+dative = the part on trial] [+ naprzeciwko (dative) = against what], [+accusative = whom/what], [+ na (accusative) = whom], [+case] + [+ z (instrumental) = whom against whom], [+ między (instrumental) = between whom], [+accusative = subject of conflict], [+ o (accusative) = over what]
    • 1958 [1396], “Nieznane czternastowieczne roty polskie z ksiąg sądowych ziemskich krakowskich [Unknown fourteenth-century Polish oaths from court records of Krakow landowners]”, in Zbigniew Perzanowski, Mieczysław Karaś, editors, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego [Scientific Journals of the Jagiellonian University], volume I, page 245:
      Iaco praue zandzilismi i *przesandali to zito wynach dwadzescza cop
      [Jako prawie sądzilismy i przesądzali to żyto w winach dwadzieścia kop]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[1], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 9, 19:
      Sødzony *bodø ludze (iudicentur gentes) przed obliczim twogim
      [Sądzoni będą ludzie (iudicentur gentes) przed obliczym twojim]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[2], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 9, 41:
      Sødzy sirocze (iudicare pupillo)..., iszbi wøcey ne smal wiszicz se czlowek na zemi
      [Sędzi sirocie (iudicare pupillo)..., iżby więcej nie śmiał wyszyć sie człowiek na ziemi]
    • 1888 [1398], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎[3], page 74:
      Eze cso Spitek szødzil Dobkowa cloweka, to gy szødzil podle prawa
      [Eże cso Spytek sądził Dobkowa człowieka, to ji sądził podle prawa]
    • 1967 [1399], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 135:
      Jaco Jan *prziwolt mne szødzicz na Szandziwoyewe kmecze, a gim prawa ne pomogl
      [Jako Jan przywiodł mnie sędzić na Sędziwojewe kmiecie, a jim prawa nie pomogł]
    • 1959 [1403], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 811:
      Iacom sandzil Tuleczskø s... Boguszem o zapust
      [Jakom sądził Tulecską z... Boguszem o zapust]
    • 1930 [Fifteenth century], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[4], 16, 5:
      Sødzy to bog myedzy mnø a myedzy tobøø (iudicet... inter me et te)
      [Sędzi to Bog miedzy mną a miedzy tobą (iudicet... inter me et te)]
    • 1959 [1388], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 49:
      Czso posual Jacub medzi mnø a medzi Bodzechnø, tho posual po prawe, bosmi tho sandzili
      [Cso pozwał Jakub miedzy mną a miedzy Bodzechną, to pozwał po prawie, bosmy to sądzili]
    • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 81:
      Pan moze ge o czynsz swoy sądzicz (pro censu suo iudicare eosdem) y cządzacz
      [Pan może je o czynsz swoj sędzić (pro censu suo iudicare eosdem) i ciądzać]
    • 1872 [1402], Konstanty Małkowski, editor, Przegląd najdawniejszych pomników języka polskiego‎[5], page 119:
      Ya cziczi thu otpoveczecz podle møch listow papeskych, aczesz mi thi moczon *sandczicz o me prawo pape[s]ke
      [Ja chcę tu otpowiedzieć podle mych listow papieskich, acz[ż]eż mię ty moczen sądzić o me prawo papie[s]kie]
    • 1930 [Fifteenth century], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[6], 1, 16:
      Czso sprawyedliwego bødze, *sodzicze (quod iustum est, iudicate)!
      [Cso sprawiedliwego będzie, sędzicie (quod iustum est, iudicate)!]
  2. (law) to judge (to administer justice, to exercise judicial power)
    • 1930 [Fifteenth century], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[7], 19, 9:
      Wszedlesz yako czudzozemcza, azaly bødzesz sødzycz (numquid ut iudices)?
      [Wszedłeś jako cudzoziemca, azali będziesz sędzić (numquid ut iudices)?]
    • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 43:
      Chczemy, aby gdze grzech szstal szą, onym prawem, kthorego ona wyesz pozywalaby, ma bicz ssądzon (debebit iudicari)
      [Chcemy, aby gdzie grzech zstał się, onym prawem, ktorego ona wieś pożywałaby, ma być sądzon (debebit iudicari)]
  3. (reflexive with się, law) to litigate
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[8], page 113:
      Czeszarz wschlyschawschy ych rzecz, dal ym navyelyebnyeysche Rzymyany..., by szyą przed tymy sządzyly (partibus prosequendi copiam dedit)
      [Cesarz usłyszawszy ich rzecz, dał im nawielebniejsze Rzymiany..., by się przed tymi sądzili (partibus prosequendi copiam dedit)]
  4. to judge, to reckon, to think (to be of the opinion) [+accusative = whom] [+ jako (accusative) = as what]
    • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXIV, page 69:
      Nullam peccatori arbitror, sødzø, misericordiam fieri
      [Nullam peccatori arbitror, sądzę, misericordiam fieri]
    • 1880 [End of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, volume I, page 53:
      Michi autem pro minimo est, vt a vobis iudicer, gl. sc. quasi infidelis dispensator mnye zaprawdę za namnyeysche yest, ysze mnye sądzycze yako nyewernego szchafarza (I Cor 4, 3)
      [Michi autem pro minimo est, vt a vobis iudicer, gl. sc. quasi infidelis dispensator mnie zaprawdę za namniejsze jest, iże mnie sądzicie jako niewiernego szafarza (I Cor 4, 3)]
    • 1887 [Fifteenth century], Lucjan Malinowski, editor, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎[9], page gl. 66:
      Qui (sc. Christus) cum in forma dei esset, non rapinam arbitratus est, esse se equalem deo nye podlug prziwlasczanya nyerzødnego sødzil sø (Phil 2, 6)
      [Qui (sc. Christus) cum in forma dei esset, non rapinam arbitratus est, esse se equalem deo nie podług przywłaszczania nierządnego sądził się (Phil 2, 6)-]
      (please add an English translation of this quotation)
  5. mistranslation of Latin indicō (“to indicate, to point out”) instead of Latin iūdicō
    • 1930 [Fifteenth century], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[10], 5, 1:
      Zgrzeszy-ly dussa slyszøcz glos przysyøgayøczego a szwyatkyem bødzye... albo swyadkyem gest, nye bødzyely sødzyl (insi indicaverit), ponyessye grzech gego
      [Zgrzeszy-li dusza, słysząc głos przysięgającego a świadkiem będzie... albo świadkiem jest, nie będzieli sądził (insi indicaverit), poniesie grzech jego]

Derived terms[edit]

adjectives
nouns
verbs
verbs

Related terms[edit]

adjectives
adverbs
nouns

Descendants[edit]

  • Masurian: sóndżicz
  • Polish: sądzić
  • Silesian: sōndzić

References[edit]

Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=sędzić&oldid=78257840"